اندکس امگا 3 | The Omega 3 Index (n-3 index)

دکتر علیرضا لطفی کیان

آخرین بروزرسانی

22 آبان 1402

دکتر علیرضا لطفی کیان

آخرین بروزرسانی

22 آبان 1402

اندکس امگا 3 | The Omega 3 Index (n-3 index)

آنچه در ادامه می‌خوانید

اندکس امگا 3 یا The Omega 3 Index (n-3 index):

اندکس امگا 3 یا The Omega 3 Index (n-3 index):

اندکس امگا 3 که اغلب به عنوان شاخص n-3 نامیده می شود، معیاری است که سطح اسیدهای چرب امگا 3 خاص، در درجه اول ایکوزاپنتانوئیک اسید (EPA) و دوکوزاهگزانوئیک اسید (DHA) را در خون فرد ارزیابی می کند. این شاخص اطلاعات ارزشمندی را در مورد میزان مصرف اسیدهای چرب امگا 3 در رژیم غذایی فرد ارائه می دهد که با فواید سلامتی مختلفی همراه بوده است.

در شاخص یا اندکس امگا 3، درصد چربی های امگا 3 با زنجیر ه بلندِ EPA و DHA را در غشای اریتروسیت ها ( یا فسفولیپیدهای خون) اندازه گیری می کنند. اسیدهای چرب امگا 3، در گروه اسیدهای چرب ضروری قرار دارند که برای سلامتی و بهبود عملکرد سیستم های کاردیوواسکولر، ریوی، ایمنی، اندوکرین و عصبی لازم و ضروری می باشند. اسید چرب امگا 3 دوکوزاهگزانوئیک اسید یا DHA بویژه برای عملکرد بهینه ی بینایی مهم است. به طور کلی اسیدهای چرب امگا 3، EPA و DHA برای کنترل التهاب، فشار خون، ضربان قلب و لختگی خون ضروری است و از عملکرد سیستم های ایمنی و نورولوژیکال حمایت می کند.

مزایای اندازه گیری اندکس امگا 3

اندکس امگا 3 منعکس کننده ی میزان DHA و EPA در بافت های مختلف می باشد مانند بافتهای قلبی و دستگاه معدی-روده ای. این اندکس به عنوان یک بیومارکر ِریسک ِ کاردیوواسکولر بویژه مرگ قلبی ناگهانی کاربرد دارد. اندکس امگا 3 ساب اُپتیمال زیر 8 درصد با بیماری‌های کاردیوواسکولر، اختلالات شناختی، افسردگی ماژور و تولد نارس ارتباط دارد. اندکس امگا 3 یا اندکس n-3 بین صفر تا 4 درصد با افزایش ریسک مرگ قلبی ناگهانی، سندروم کرونری حاد، اختلالات شناختی، دمانس، NAFLD، افسردگی، بیماری چشم و مرگ با علل مختلف مرتبط است.

بیماری کرونری قلب کشنده به طور قابل ملاحظه ای تا 15 درصد به ازای هر SD افزایش اندکس امگا 3 کاهش می یابد. پژوهش های دوز- پاسخ نشان داده اند که افزایش جذب EPA و DHA تا 1.5 گرم در روز افزاینده ی اندکس امگا 3 تا 4 درصد می باشند (حداکثر اثرات تا 8 درصد مشاهده می شود). پژوهشگران تأکید کرده اند که کاهش اندکس به زیر 4 درصد ریسک اختلالات مذکور را بالا می برد در حالیکه یک اندکس بالای 8 درصد پیامدهای بالینی قابل ملاحظه ای را به جای می گذارد. نتایج مطالعات گوناگون ارتباط بین اندکس اُمگا 3 را با ریسک مرگ ناگهانی با علل قلبی را به صورت زیر گزارش کرده است:

مزایای اندازه گیری اندکس امگا 3 ‍ افزایش EPA در غشای سلولی با مهار عمده ی ترکیبات پیش التهابی ِمنتج به کاهش استفاده از NSAIDS می گردد. اثرات ضد التهابی [anti-inflammatory effects] اسیدچرب DHA از EPA بیشتر است. کارآزمایی های پلاسبو-کنترل شده، استفاده از مکمل روغن ماهی را در وضعیت های التهابی مزمن تایید و حمایت می کند مانند آرتریت روماتوئید، IBD، لوپوس، MS، پسوریازیس و سردردهای میگرنی.

اسیدهای چرب ضروری به طورکلی افزایش رژیم سرشار از امگا 3 و کاهش مصرف اُمگا 6 می تواند به کاهش التهاب در افراد مستعد کمک کند. میزان مصرف روزانه برای افراد سالم 500 میلی گرم در روز توصیه می شود ولی در افراد با بیماری یا نارسایی قلبی تقریبا دو برابر این مقدار پیشنهاد می شود (800 تا 1000 میلی گرم در روز).

میزان مصرف روزانه امگا ۳ دو اسید چرب DHA و EPA که عمدتاً در ماهی و غذاهای دریایی یافت می شوند کاهنده ی توتال کلسترول و ریسک بیماری‌های کاردیوواسکولر هستند و در آزمایشگاه با روش GC- MS مورد سنجش کمّی قرار می گیرد. بهترین نسبت این دو اسید چرب در غشای RBC ها، سه به دو برای DHA به EPA و یا برعکس می باشد. تست اندکس امگا 3 به صورت درصد گزارش می شود. مثلا اگر از 64 اسید چرب در غشای RBC ها، 3 اسید چرب متعلق به EPA و DHA باشد اندکس امگا 3 به صورت 4.6 درصد گزارش می شود.

روش انجام و محاسبه اندکس امگا 3:

برای انجام و محاسبه اندکس امگا 3، مراحل زیر را دنبال کنید:

مجموعه نمونه: به طور معمول، نمونه خون وریدی گرفته می شود.

جداسازی گلبول های قرمز خون (RBC): نمونه خون برای جداسازی گلبول های قرمز (RBC) از پلاسما و سایر اجزای خون سانتریفیوژ می شود. گلبول‌های قرمز به این دلیل انتخاب می‌شوند که طول عمر بیشتری نسبت به سایر سلول‌های خونی دارند و ترکیب اسیدهای چرب غشایی آن‌ها نشان‌دهنده دریافت رژیم غذایی طی چند ماه است.

استخراج لیپیدها: لیپیدها از جمله اسیدهای چرب از غشاهای RBC استخراج می شوند. این کار معمولاً با استفاده از روش استخراج لیپید مانند روش Folch یا Bligh and Dyer انجام می شود.

تشکیل متیل استر اسید چرب (FAME): لیپیدهای استخراج شده از طریق فرآیندی به نام ترانس استریفیکاسیون به متیل استرهای اسید چرب (FAME) تبدیل می شوند. این مرحله شامل واکنش لیپیدها با یک عامل متیل کننده، مانند تری فلوراید بور، برای ایجاد FAME است.

آنالیز کروماتوگرافی گازی (Gas Chromatography): سپس FAME ها با استفاده از کروماتوگرافی گازی تجزیه و تحلیل می شوند. کروماتوگرافی گازی اسیدهای چرب مختلف را بر اساس خواص شیمیایی آنها جدا می کند و امکان تعیین کمیت اسیدهای چرب موجود در نمونه را فراهم می کند.

شناسایی و تعیین کمیت اسیدهای چرب امگا 3: در کروماتوگرام، اسیدهای چرب امگا 3، به ویژه ایکوزاپنتانوئیک اسید (EPA) و دوکوزاهگزانوئیک اسید (DHA)، شناسایی و کمی سازی می شوند. سطح این اسیدهای چرب امگا 3 به صورت درصدی از کل اسیدهای چرب موجود در غشاهای RBC بیان می شود.

محاسبه اندکس اُمگا 3: اندکس اُمگا 3 با افزودن درصد EPA و DHA در غشاهای RBC محاسبه می شود. فرمول به شرح زیر است:

Omega 3 Index = EPA% + DHA%

تفسیر:اندکس اُمگا 3 محاسبه شده اطلاعاتی در مورد نسبت EPA و DHA در رابطه با کل اسیدهای چرب موجود در غشاهای RBC ارائه می دهد. اندکس امگا 3 حدود 8 درصد یا بالاتر اغلب برای سلامت قلب و عروق بهینه در نظر گرفته می شود.

انجام و محاسبه اندکس امگا 3 به روش کروماتوگرافی گازی (Gas Chromatography) توجه به این نکته مهم است که روش‌ها و تجهیزات آزمایشگاهی خاص مورد استفاده برای این تجزیه و تحلیل ممکن است بین آزمایشگاه‌ها متفاوت باشد، اما فرآیند کلی شامل مراحلی است که در بالا ذکر شد. علاوه بر این، اندکس اُمگا 3 می تواند تحت تأثیر مصرف رژیم غذایی و تغییرات در مکمل اُمگا 3 قرار گیرد. بنابراین، مهم است که هنگام تفسیر نتایج، عادات غذایی فرد و هر مکملی که ممکن است مصرف کند، در نظر بگیرید.

اندکس اُمگا 3 ابزار ارزشمندی برای ارزیابی وضعیت اسیدهای چرب اُمگا 3 افراد است و می تواند بینش هایی را در مورد سلامت کلی و خطرات احتمالی آن ها برای شرایط مزمن خاص ارائه دهد.

در سایت Medical Xpress در مورد اندکس امگا 3 بیشتر بخوانید:

اندکس امگا 3 میزان EPA و DHA در غشای گلبول های قرمز را اندازه گیری می کند و نشانگر وضعیت امگا 3 است. شاخص بهینه امگا 3 حدود 8 درصد یا بیشتر، شاخص امگا 3 متوسط بین 4 تا 8 درصد و اندکس اُمگا 3 پایین 4 درصد و کمتر است.