آزمایش تستوسترون | تستوسترون کل | تستوسترون آزاد | Total Testosterone | Free Testosterone

دکتر فرزاد باباخانی
آخرین بروزرسانی
17 آبان 1402
آخرین بروزرسانی
17 آبان 1402
آزمایش تستوسترون | تستوسترون کل | تستوسترون آزاد | Total Testosterone | Free Testosterone

تستوسترون، هورمون جنسی اولیه و استروئید آنابولیک در مردان است. در انسان، تستوسترون نقش کلیدی در رشد بافت‌های تناسلی مردانه مانند بیضه‌ها و پروستات و همچنین ارتقای ویژگی‌های جنسی ثانویه مانند افزایش توده عضلانی و استخوانی و رشد موهای بدن دارد.

اسامی دیگر:

  • Total Testosterone
  • Free Testosterone
  • Bioavailable Testosterone

چرا آزمایش تستوسترون درخواست می شود؟

  • برای تشخیص سطح تستوسترون غیر طبیعی در مردان و زنان
  • در مردان، برای کمک به تشخیص علت علائم، مانند اختلال نعوظ یا ناتوانی همسرتان در باردار شدن (ناباروری)
  • در زنان، برای کمک به تشخیص علت ویژگی های فیزیکی مردانه (ویریلیزاسیون)، موهای زائد بدن (هیرسوتیسم)، ناباروری، یا سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
  • در کودکان، برای کمک به تعیین علت بلوغ دیررس یا زودرس (پیش از موعد) یا علت اندام تناسلی که به وضوح مرد یا زن نیستند (تناسلی مبهم)
  • برای مانیتور سطح تستوسترون در افراد تراجنسیتی که تحت هورمون درمانی هستند
  • ارزیابی وضعیت آندروژن در موارد مشکوک یا شناخته شده ناهنجاری های اتصال به گلوبولین اتصال به هورمون جنسی

چه زمانی آزمایش تستوسترون بایستی انجام شود؟

  • برای مردان، زمانی که ممکن است نابارور باشید یا قادر به ایجاد یا حفظ نعوظ نباشید
  • برای خانم ها، وقتی صدای شما از کیفیت پایین تری برخوردار است(بم است) یا موهای زائد بدن دارید، وقتی خونریزی غیرطبیعی رحم دارید، قاعدگی نمی شوید (آمنوره)، یا نمی توانید باردار شوید (ناباروری)
  • وقتی کودک علائم بلوغ دیررس یا زودرس دارد یا اندام تناسلی دارد که به وضوح مرد یا زن نیست.

نمونه مورد نیاز برای آزمایش تستوسترون:

  • ظرف/لوله: لوله با درب قرمز یا زرد(ترجیحا همراه با ژل جداکننده)
  • نوع نمونه: سرم / می توانید از پلاسمای هپارینه شده هم استفاده کند.
  • حجم نمونه: 1 میلی لیتر

ظرف 6 ساعت سرم را از سلول ها جدا کنید در غیر این صورت افزایش کاذب مقدار وجود دارد.

لوله لخته(Clot Activator1)

لوله های مورد استفاده برای آزمایش تستوسترون

شرایط نگهداری دمایی نمونه آزمایش تستوسترون شرایط-قبول-یا-رد-نمونه-آزمایش-تستوسترون

روش های مختلف جمع آوری نمونه های آزمایشگاه

روش های مختلف جمع آوری نمونه های آزمایشگاه

لوله های آزمایش و ضد انعقادها (Test tubes and Anticoagulants)

لوله های آزمایش و ضد انعقادها (Test tubes and Anticoagulants)

ذخیره سازی نمونه های آزمایشگاهی

ذخیره سازی نمونه های آزمایشگاهی

آمادگی قبل از انجام آزمایش تستوسترون:

به آمادگی خاصی نیاز ندارد

از آنجایی که سطح تستوسترون در ساعات اولیه صبح به بالاترین حد خود می رسد، باید در صبح خون گیری شود. نمونه عصر 25 درصد کمتر است.

تست های متاثر از تغییرات روزانه، وضعیت بدنی و استرس:

نام آزمایشنوع تاثیر
کورتیزولاوج 4 تا 6 صبح
کمترین مقدار ساعت 8 بعد از ظهر تا 12 صبح
50 درصد کمتر در ساعت 8 بعد از ظهر تا 8 صبح
با استرس افزایش می یابد
هورمون آدرنوکورتیکوتروپیکسطح ACTH بین ساعت 4 صبح تا 8 صبح بالاترین سطح
در حدود ساعت 9 شب کمترین میزان
با استرس افزایش می یابد
فعالیت رنین پلاسمادر شب مقدار پایین تر است
در حالت ایستاده بیشتر از خوابیده
آلدوستروندر شب پایین تر
انسولیندر شب پایین تر
هورمون رشددر بعدازظهر و عصر بالاتر است
اسید فسفاتازدر بعدازظهر و عصر بالاتر است
تیروکسین(T4)با ورزش افزایش می یابد
پرولاکتینبا استرس بالاتر می رود
سطوح بالاتر در ساعت 4 تا 8 صبح، و 8 تا 10 شب
آهنبیشترین مقدار اوایل تا اواخر صبح
در طول روز تا 30 درصد کاهش می یابد
کلسیم4 درصد کاهش در حالت خوابیده به پشت
تستوسترونسطوح بالاتر در صبح
نمونه عصر 25 درصد کمتر است.
لپتیندر شب بیشتر از روز
فسفر مقادیر در صبح کمترین مقدار است
در اواخر بعد از ظهر به اوج خود می رسد
دوباره در اواخر عصر به اوج خود می رسد. قله دوم کاملاً مرتفع است
هورمون محرک تیروئید (TSH)اوج آن در طول شب
کمترین مقدار بین ساعت 10 صبح تا 4 بعد از ظهر
پرگننولوناوج تولید در حدود ساعت 7 صبح است
کراتینین (Cr)کمترین مقدار در ساعت 7 صبح
اوج آن در ساعت 7 بعد از ظهر

نام روش انجام آزمایش تستوسترون:

Free Testosterone : دیالیز تعادلی

Total Testosterone : کروماتوگرافی مایع-طیف‌سنجی جرمی پشت سر هم (LC-MS/MS)

شرح روش:

تستوسترون آزاد:

این روش مبتنی بر دیالیز تعادلی است که در آن به تستوسترون آزاد نشاندار شده اجازه می‌دهد از یک غشای نیمه تراوا عبور کند، در حالی که تستوسترون متصل به گلوبولین پیوند دهنده هورمون جنسی (SHBG) در داخل لوله دیالیز باقی می‌ماند. پس از دیالیز، رادیواکتیویته در داخل و خارج لوله اندازه گیری می شود. نتایج تستوسترون آزاد به عنوان درصدی از تستوسترون کل بیان می شود. درصد حاصل در غلظت کل تستوسترون بدست آمده توسط کروماتوگرافی مایع-طیف سنجی جرمی پشت سر هم (LC-MS/MS) ضرب می شود و یک مقدار تستوسترون آزاد مطلق به دست می آید.

اندازه گیری تستوسترون آزاد به روش دیالیز تعادلی

اندازه گیری تستوسترون آزاد به روش دیالیز تعادلی

تستوسترون توتال:

ایزوتوپ پایدار دوتره شده (d3-testosterone) به عنوان یک استاندارد داخلی به نمونه سرم 0/2 میلی لیتری اضافه می شود. پروتئین از مخلوط با افزودن استونیتریل رسوب می کند. تستوسترون و استاندارد داخلی از مایع رویی حاصل با استخراج آنلاین با استفاده از کروماتوگرافی مایع با توان بالا (HTLC) استخراج می شوند. به دنبال آن کروماتوگرافی مایع معمولی و تجزیه و تحلیل بر روی یک طیف‌سنج جرمی پشت سر هم مجهز به منبع یونی نبولایزر گرم شده است.

اندازه گیری تستوسترون کل به روش HPLC

اندازه گیری تستوسترون کل به روش HPLC

چه چیزی در آزمایش تستوسترون مورد بررسی قرار می گیرد؟

تستوسترون هورمون اصلی جنسی (آندروژن) در مردان است. اگرچه این هورمون به عنوان یک هورمون جنسی “مردانه” در نظر گرفته می شود، اما در خون مردان و زنان وجود دارد. با این حال، سطح تستوسترون به طور معمول در مردان بسیار بالاتر از زنان است. این آزمایش سطح تستوسترون خون شما را اندازه گیری می کند. آن را به عنوان تستوسترون تام، به تنهایی یا در ترکیب با تستوسترون آزاد و/یا تستوسترون زیست در دسترس اندازه گیری می کنند.

ساختار-تستوسترون

ساختار تستوسترون

تستوسترون عمدتاً توسط بیضه های مردانه تولید می شود. همچنین در مردان و زنان توسط غدد فوق کلیوی و در زنان به مقدار کم توسط تخمدان ها تولید می شود.

سنتز تستوسترون

سنتز تستوسترون

در مردان، تستوسترون رشد ویژگی های جنسی ثانویه، از جمله بزرگ شدن آلت تناسلی، رشد موهای بدن، رشد ماهیچه ها، و صدای عمیق تر را تحریک می کند. برای تنظیم میل جنسی و حفظ توده عضلانی به مقدار زیادی در مردان در دوران بلوغ و بزرگسالی وجود دارد.

 اعمال تستوسترون در مردان

اعمال تستوسترون در مردان

در زنان، بیشتر تستوسترون به استرادیول، هورمون جنسی اصلی در زنان تبدیل می شود.

 اعمال تستوسترون در زنان

اعمال تستوسترون در زنان

در مردان، تستوسترون توسط سلول های لیدیگ بیضه و تا حدودی از قشر آدرنال ترشح می شود. در زنان پیش از یائسگی، تخمدان‌ها منبع اصلی تستوسترون با کمک جزئی آدرنال و بافت‌های محیطی هستند. پس از یائسگی، تولید تستوسترون تخمدان به میزان قابل توجهی کاهش می یابد.

تولید-تستوسترون

تولید تستوسترون

تولید تستوسترون توسط هورمون لوتئینیزه کننده (LH) که توسط غده هیپوفیز ساخته می شود، تحریک و کنترل می شود. تستوسترون در یک حلقه بازخورد منفی کار می کند:

  • سطح پایین تستوسترون باعث افزایش تولید LH می شود که به نوبه خود تولید تستوسترون را تحریک می کند.
  • با افزایش سطح تستوسترون، تولید LH کاهش می یابد که تولید تستوسترون را کند می کند.
نحوه تنظیم ترشح تستوسترون

نحوه تنظیم ترشح تستوسترون

سطح تستوسترون روزانه است و بالاترین (اوج) سطوح در ساعات اولیه صبح (حدود 4:00 تا 8:00 صبح) و کمترین آن در عصر (حدود 4:00 تا 8:00 بعد از ظهر) رخ می دهد. سطوح نیز پس از ورزش افزایش می یابد و با افزایش سن کاهش می یابد.

مقدار ترشح تستوسترون در طول ساعات روز

مقدار ترشح تستوسترون در طول ساعات روز

حدود دو سوم از تستوسترون در خون شما به گلوبولین متصل به هورمون جنسی (SHBG) متصل می شود و کمی کمتر از یک سوم به پروتئین آلبومین، فراوان ترین پروتئین در خون، متصل می شود. درصد کمی (کمتر از 4 درصد ) به عنوان تستوسترون آزاد (به پروتئین متصل نیست) در گردش است.

تستوسترون آزاد به علاوه تستوسترونی که به آلبومین متصل است، تستوسترونی است که می تواند بر روی بافت های هدف اثر بگذارد. تستوسترون ضعیف به آلبومین سرم متصل می شود و آزادانه در بستر مویرگی تجزیه می شود، در نتیجه به راحتی برای جذب بافتی در دسترس می شود. بنابراین تمام تستوسترون های غیر متصل به SHBG در دسترس زیستی در نظر گرفته می شوند.

در دوران کودکی، تولید بیش از حد تستوسترون باعث بلوغ زودرس در پسران و مردانه شدن در دختران می شود. در زنان بالغ، تولید بیش از حد تستوسترون منجر به درجات مختلف ویریلیزاسیون از جمله هیرسوتیسم، آکنه، الیگوآمنوره یا ناباروری می شود.

افزایش خفیف تا متوسط ​​تستوسترون معمولاً در مردان بدون علامت است اما در زنان می تواند علائم ناراحت کننده ای ایجاد کند. علل دقیق افزایش خفیف تا متوسط ​​تستوسترون اغلب مبهم باقی می ماند. علل شایع افزایش شدید تستوسترون عبارتند از شرایط ژنتیکی (به عنوان مثال، هیپرپلازی مادرزادی آدرنال). تومورهای آدرنال، بیضه و تخمدان؛ و سوء استفاده از تستوسترون یا گنادوتروفین توسط ورزشکاران.

کاهش تستوسترون در زنان باعث علائم ظریف می شود. اینها ممکن است شامل کاهش میل جنسی و تغییرات خلقی غیراختصاصی باشد. در مردان منجر به درجات جزئی یا کامل هیپوگنادیسم می شود. این با تغییر در ویژگی های جنسی ثانویه مرد و عملکرد تولید مثل مشخص می شود. علت نارسایی بیضه اولیه یا ثانویه/ثالثیه (هیپوفیز/هیپوتالاموس) است.

تستوسترون

تستوسترون

تستوسترون

در مردان بالغ نیز کاهش تدریجی متوسط ​​اما پیشرونده در تولید تستوسترون از دهه چهارم و ششم زندگی شروع می شود. از آنجایی که این امر با افزایش همزمان سطوح SHBG مرتبط است، تستوسترون موجود زیستی ممکن است به میزان قابل توجهی نسبت به تستوسترون تام ظاهری کاهش یابد و علائم غیراختصاصی مشابه آنچه در زنان دارای کمبود تستوسترون مشاهده می شود، ایجاد کند. با این حال، هیپوگنادیسم شدید، در نتیجه پیری به تنهایی، نادر است.

میزان ترشح تستوسترون در سنین مختلف

میزان ترشح تستوسترون در سنین مختلف

در بسیاری از موارد، اندازه گیری تستوسترون توتال اطلاعات کافی را در اختیار پزشک قرار می دهد. با این حال، در موارد خاصی، به عنوان مثال زمانی که سطح SHBG غیر طبیعی است، ممکن است آزمایش تستوسترون آزاد یا در دسترس زیستی انجام شود زیرا ممکن است با دقت بیشتری منعکس کننده وجود یک وضعیت پزشکی باشد.

اندازه گیری تستوسترون تام (TTST / تستوسترون، توتال، طیف سنجی جرمی، سرم) اغلب برای تشخیص کافی است، به ویژه اگر با اندازه گیری LH و هورمون محرک فولیکول (FSH) (LH / هورمون لوتئین کننده [LH])، سرم و FSH / هورمون محرک فولیکول [FSH]، سرم). با این حال، این آزمایش‌ها ممکن است برای تشخیص ناهنجاری‌های خفیف هموستاز تستوسترون کافی نباشد، به‌ویژه اگر ناهنجاری‌هایی در عملکرد یا سطوح SHBG (SHBG / گلوبولین اتصال به هورمون جنسی [SHBG]، سرم) وجود داشته باشد. در این شرایط، اندازه گیری های اضافی تستوسترون آزاد یا تستوسترون زیست در دسترس توصیه می شود.

عوامل مداخله گر در آزمایش تستوسترون:

  • داروهایی که ممکن است سطح تستوسترون را در زنان افزایش دهند: داروهای ضد تشنج، بروموکریپتین، کلومیفن، دانازول، استروژن ها، ماینوکسیدیل، پراواستاتین، ریفامپین، تاموکسیفن.
  • داروهایی که ممکن است سطح تستوسترون را در مردان افزایش دهند: بیکالوتامید، سایمتیدین، فیناستراید، لوپرون، نیلوتامید، فنی توئین، پراواستاتین، ریفامپین، تاموکسیفن، اسید والپروئیک.
  • داروهایی که ممکن است سطح تستوسترون را در مردان کاهش دهند: کاربامازپین، سایمتیدین، کورتیکواستروئیدها، سیکلوفسفامید، دیگوکسین، استروژن ها، فیناستراید، جمفیبروزیل، گوسرلین، کتوکونازول، لوپرولید، مواد مخدر، پراواستاتین، اسپیرونولاکتون، کلین، وراپامیل.
  • مصرف الکل در مردان می تواند سطح تستوسترون را کاهش دهد.

مطلب پیشنهادی: تداخلات دارویی در آزمایش ها

اهمیت بالینی آزمایش تستوسترون:

افزایش سطح سرم (آقایان)

  • بلوغ جنسی زودرس ایدیوپاتیک: معمولاً به دلیل ترشح بیش از حد LH است که بیضه ها را برای تولید تستوسترون تحریک می کند.
  • پینه آلوما: یک تومور هیپوتالاموسی است که مقدار بیشتری از GnRH تولید می کند که هیپوفیز را برای تولید LH تحریک می کند که به نوبه خود بیضه ها را برای تولید تستوسترون تحریک می کند.
  • آنسفالیت: عفونت ویروسی در CNS می تواند هیپوتالاموس را تحریک کند تا مقدار بیشتری GnRH تولید کند، که هیپوفیز را برای تولید LH تحریک می کند، که به نوبه خود بیضه ها را برای تولید تستوسترون تحریک می کند.
  • هیپرپلازی مادرزادی آدرنال: کمبود آنزیمی در تولید کورتیزول باعث تجمع مقادیر زیادی DHEA می شود. DHEA پیش ساز آندروستندیون است که پیش ساز تستوسترون است.
  • تومور قشر آدرنال: نئوپلاسم درگیر غده فوق کلیوی می تواند مقادیر زیادی تستوسترون یا DHEA تولید کند. DHEA پیش ساز آندروستندیون است که پیش ساز تستوسترون است.
  • تومور بیضه یا خارج گناد: تومورهای سلول لیدیگ می توانند تستوسترون تولید کنند که می تواند باعث بلوغ زودرس در مردان شود. با این حال، هیچ اسپرماتوژنزی رخ نمی دهد زیرا هورمون های گنادوتروپین تولید نمی شوند و در واقع مهار می شوند.
  • پرکاری تیروئید: در این بیماران به دلیل افزایش پروتئین SHBG، تستوسترون محدود شده افزایش یافته است. که باعث افزایش سطح تستوسترون تام می شود.
  • سندرم های مقاومت به تستوسترون: این بیماران در برابر اثر تستوسترون روی بافت مقاومت می کنند. در پاسخ، سطوح بالاتری از تستوسترون ترشح می شود.

کاهش سطح سرم (آقایان)

  • سندرم کلاین فلتر: این بیماران یک کروموزوم X اضافی (XXY) دارند. این سندرم با نارسایی اولیه بیضه همراه است.
  • کریپتورکیدیسم: این بیماران معمولاً سطح تستوسترون طبیعی دارند، اما گاهی اوقات بیضه هایی که به داخل کیسه بیضه فرود نمی آیند ممکن است آتروفیک باشند.
  • هیپوگنادیسم اولیه و ثانویه: عفونت، تومور یا ناهنجاری های مادرزادی همگی از علل احتمالی نارسایی اولیه (بیضه) یا ثانویه (هیپوفیز) هستند.
  • تریزومی 21: پاتوفیزیولوژی این نقص ژنتیکی تعریف نشده است.
  • اورککتومی: هر دو بیضه باید برداشته شوند. برداشتن تنها یک بیضه با جراحی باعث کاهش سطح تستوسترون نمی شود.
  • سیروز کبدی: این بیماران پروتئین ها را کاهش داده اند و بنابراین مقدار تستوسترون محدود شده را کاهش می دهند که بیشتر کل تستوسترون اندازه گیری شده را تشکیل می دهد.

افزایش سطح سرم (خانم ها):

  • تومور تخمدان: آرهنوبلاستوم یک تومور تخمدان غیر معمول است که می تواند تستوسترون تولید کند.
  • تومور آدرنال: نئوپلاسم هایی که غده فوق کلیوی را درگیر می کنند می توانند مقادیر زیادی تستوسترون یا DHEA تولید کنند. DHEA پیش ساز آندروستندیون است که پیش ساز تستوسترون است. هیرسوتیسم در زنان با این تومورها شایع است.
  • هیپرپلازی مادرزادی قشر آدرنال: کمبود آنزیمی در تولید کورتیزول باعث تجمع مقادیر زیادی DHEA می شود. DHEA پیش ساز آندروستندیون است که پیش ساز تستوسترون است. در زنان این امر می تواند منجر به شبه هرمافرودیتیسم (دستگاه تناسلی مبهم) شود.
  • تومور تروفوبلاستیک: تومورهای (مول هیداتی فرم، کوریوکارسینوما) hCG تولید می کنند که می تواند تولید تستوسترون را تحریک کند.
  • تخمدان پلی کیستیک: این سندرم با چاقی، هیرسوتیسم و ​​آمنوره همراه است. سطح تستوسترون در بیماران افزایش یافته است.
  • هیرسوتیسم ایدیوپاتیک: پاتوفیزیولوژی این مشاهدات مشخص نیست.
  • سندرم کوشینگ
  • بارداری مولار: بارداری مولار زمانی اتفاق می‌افتد که تخمک و اسپرم در هنگام لقاح به اشتباه به هم متصل می‌شوند و به جای جفت سالم، تومور غیرسرطانی تشکیل می‌شود. تومور یا خال نمی تواند جنین در حال رشد را پشتیبانی کند و بارداری به پایان می رسد. به آن خال هیداتی فرم نیز می گویند.
  • چاقی
  • مکمل ها (حاوی آندروژن)
  • ویریل کردن تومورهای تخمدان: بیشتر تومورهای تخمدانی ویریل کننده به عنوان تومورهای طناب استرومایی جنسی طبقه بندی می شوند. بیشتر این تومورها با استروژن یا آندروژن اضافی ناشی از تولید تومور هورمون های استروئیدی ظاهر می شوند. تومورهای ویریلیزاسیون از این گروه شامل تومورهای سلولی سرتولی- لیدیگ، تومورهای سلولی گرانولوزا و فیبروتکوما هستند.

ملاحظات بالینی آزمایش تستوسترون:

سطوح پایین تستوسترون، همراه با سطوح پایین LH و FSH، تشخیص هیپوگنادیسم ثانویه است.

محدوده مرجع آزمایش تستوسترون:

TESTOSTERONE, FREE

Males (adult):

  • 20 – <25 years: 5.25-20.7 ng/dL
  • 25-<30 years: 5.05-19.8 ng/dL
  • 30-<35 years: 4.85-19.0 ng/dL
  • 35-<40 years: 4.65-18.1 ng/dL
  • 40-<45 years: 4.46-17.1 ng/dL
  • 45-<50 years: 4.26-16.4 ng/dL
  • 50-<55 years: 4.06-15.6 ng/dL
  • 55-<60 years: 3.87-14.7 ng/dL
  • 60-<65 years: 3.67-13.9 ng/dL
  • 65-<70 years: 3.47-13.0 ng/dL
  • 70-<75 years: 3.28-12.2 ng/dL
  • 75-<80 years: 3.08-11.3 ng/dL
  • 80-<85 years: 2.88-10.5 ng/dL
  • 85-<90 years: 2.69-9.61 ng/dL
  • 90-<95 years: 2.49-8.76 ng/dL
  • 95-100+ years: 2.29-7.91 ng/dL

Males (children):

  • <1 year: Term infants
  • 1-15 days: 0.20-3.10 ng/dL*
  • 16 days-1 year: 0.20-3.10 ng/dL
  • 1-8 years: <0.04-0.11 ng/dL
  • 9 years: <0.04-0.45 ng/dL
  • 10 years: <0.04-1.26 ng/dL
  • 11 years: <0.04-5.52 ng/dL
  • 12 years: <0.04-9.28 ng/dL
  • 13 years: <0.04-12.6 ng/dL
  • 14 years: 0.48-15.3 ng/dL
  • 15 years: 1.62-17.7 ng/dL
  • 16 years: 2.93-19.5 ng/dL
  • 17 years: 4.28-20.9 ng/dL
  • 18 years: 5.40-21.8 ng/dL
  • 19 years: 5.36-21.2 ng/dL

Females (adult):

  • 20-<25 years: 0.06-1.08 ng/dL
  • 25-<30 years: 0.06-1.06 ng/dL
  • 30-<35 years: 0.06-1.03 ng/dL
  • 35-<40 years: 0.06-1.00 ng/dL
  • 40-<45 years: 0.06-0.98 ng/dL
  • 45-<50 years: 0.06-0.95 ng/dL
  • 50-<55 years: 0.06-0.92 ng/dL
  • 55-<60 years: 0.06-0.90 ng/dL
  • 60-<65 years: 0.06-0.87 ng/dL
  • 65-<70 years: 0.06-0.84 ng/dL
  • 70-<75 years: 0.06-0.82 ng/dL
  • 75-<80 years: 0.06-0.79 ng/dL
  • 80-<85 years: 0.06-0.76 ng/dL
  • 85-<90 years: 0.06-0.73 ng/dL
  • 90-<95 years: 0.06-0.71 ng/dL
  • 95-100+ years: 0.06-0.68 ng/dL

Females (children):

  • <1 year: Term infants
  • 1-15 days: 0.06-0.25 ng/dL
  • 16 days-1 year: 0.06-0.25 ng/dL
  • 1-4 years: <0.04 ng/dL
  • 5 years: <0.04-0.07 ng/dL
  • 6 years: <0.04-0.14 ng/dL
  • 7 years: <0.04-0.23 ng/dL
  • 8 years: <0.04-0.34 ng/dL
  • 9 years: <0.04-0.46 ng/dL
  • 10 years: <0.04-0.59 ng/dL
  • 11 years: <0.04-0.72 ng/dL
  • 12 years: <0.04-0.84 ng/dL
  • 13 years: <0.04-0.96 ng/dL
  • 14 years: <0.04-1.06 ng/dL
  • 15-18 years: <0.04-1.09 ng/dL
  • 19 years: 0.06-1.08 ng/dL

TESTOSTERONE, TOTAL

Males

  • 0-5 months: 75-400 ng/dL
  • 6 months-9 years: <7-20 ng/dL
  • 10-11 years: <7-130 ng/dL
  • 12-13 years: <7-800 ng/dL
  • 14 years: <7-1,200 ng/dL
  • 15-16 years: 100-1,200 ng/dL
  • 17-18 years: 300-1,200 ng/dL
  • > or =19 years: 240-950 ng/dL

Females

  • 0-5 months: 20-80 ng/dL
  • 6 months-9 years: <7-20 ng/dL
  • 10-11 years: <7-44 ng/dL
  • 12-16 years: <7-75 ng/dL
  • 17-18 years: 20-75 ng/dL
  • > or =19 years: 8-60 ng/dL

مطلب پیشنهادی: مقادیر بحرانی در آزمایشگاه های تشخیص طبی

توجه: واحد تست و محدوده نرمال تست وابسته به روش و کیت انجام دهنده تست می باشد و از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر ممکن است متغیر باشد.

سوالات متداول

چگونه از نتایج آزمایش تستوسترون استفاده می شود؟

آزمایش تستوسترون ممکن است همراه با آزمایش های سایر سطوح هورمونی برای کمک به ارزیابی شرایطی مانند:

  • بلوغ تاخیری در پسران
  • بلوغ زودرس (زودرس) در پسران
  • کاهش میل جنسی در مردان و زنان
  • اختلال نعوظ در مردان
  • ناباروری در مردان و زنان
  • تومورهای بیضه در مردان
  • اختلالات هیپوتالاموس یا هیپوفیز
  • ایجاد صفات مردانه مانند موهای زائد صورت و بدن (هیرسوتیسم) در دختران و زنان
  • اندام تناسلی که در نوزادان به وضوح مرد یا زن نیستند (تناسلی مبهم).

آزمایش تستوسترون ممکن است برای مانیتور افراد تراجنسیتی که تحت هورمون درمانی هستند مورد استفاده قرار گیرد.

چه زمانی آزمایش تستوسترون درخواست می شود؟

در مردان، زمانی که مشکوک به ناباروری یا کاهش میل جنسی یا اختلال نعوظ هستید، ممکن است این آزمایش درخواست شود. برخی دیگر از علائم کاهش تستوسترون عبارتند از: کمبود ریش و موهای بدن، بیضه های بسیار کوچک، کاهش توده عضلانی و رشد بافت سینه (ژنیکوماستی).

علائم کاهش تستوسترون در مردان

علائم کاهش تستوسترون در مردان

در پسرانی که بلوغ دیررس یا آهسته در حال پیشرفت دارند یا بلوغ خیلی زودرس دارند، این آزمایش اغلب با تست های FSH و LH درخواست می شود. اگرچه بین پسران در مورد زمان شروع بلوغ تفاوت هایی وجود دارد، اما معمولاً بین سنین 9 تا 14 سالگی است. آزمایش ممکن است زمانی انجام شود که این علائم فیزیکی رایج بلوغ در پسرها زودتر یا دیرتر ایجاد شود:

  • افزایش توده عضلانی
  • عمیق شدن صدا
  • رشد موهای بدن و موهای ناحیه تناسلی
  • رشد بیضه ها و آلت تناسلی

در خانم‌ها، آزمایش تستوسترون ممکن است برای زمانی که دوره‌های قاعدگی نامنظم یا بدون قاعدگی (آمنوره) دارید، برای باردار شدن مشکل دارید، یا به نظر می‌رسد که دارای ویژگی‌های مردانه مانند موهای زائد صورت و بدن، طاسی با الگوی مردانه و/یا کم‌شدن صدا هستید، درخواست شود.

تغییرات ممکن است شامل موارد دیگر باشد:

  • تغییرات پوستی مانند پوست چرب یا آکنه
  • کلیتوریس بزرگ شده
علائم افزایش تستوسترون در زنان

علائم افزایش تستوسترون در زنان

در نوزادان، آزمایش تستوسترون ممکن است زمانی درخواست شود که اندام تناسلی به وضوح مرد یا زن نباشد.

نتیجه آزمایش تستوسترون چه چیزی را نشان می دهد؟

آقایان:

محدوده طبیعی سطح تستوسترون در مردان وسیع است و بر اساس مرحله بلوغ و سن متفاوت است. طبیعی است که سطح تستوسترون به آرامی کاهش یابد، معمولاً بعد از 30 سالگی شروع می شود. این یک بخش طبیعی از پیری است و معمولاً مشکلاتی برای سلامتی ایجاد نمی کند.

سطح پایین تستوسترون (هیپوگنادیسم مردانه) ممکن است به دلایل زیر باشد:

  • بیماری های مزمن مانند دیابت نوع 2، HIV، بیماری کبد، بیماری کلیوی یا بیماری های خود ایمنی
  • آسیب فیزیکی یا ضربه به بیضه ها
  • بیماری های ویروسی مانند اوریون
  • شیمی درمانی یا پرتودرمانی
  • برداشتن بیضه برای درمان سرطان
  • استفاده از داروهایی مانند داروهای ضد افسردگی یا داروهای مسکن
  • بیماری هیپوتالاموس یا هیپوفیز
  • بیماری های ژنتیکی که می توانند باعث کاهش تولید تستوسترون در مردان جوان شوند (مانند سندرم های کلاین فلتر، کالمن و پرادر-ویلی) یا نارسایی بیضه و ناباروری (مانند دیستروفی میوتونیک، نوعی دیستروفی عضلانی)

افزایش سطح تستوسترون در مردان می تواند نشان دهنده موارد زیر باشد:

  • تومورهای بیضه
  • تومورهای آدرنال که تستوسترون تولید می کنند
  • استفاده از استروئیدهای آنابولیک که حاوی تستوسترون مصنوعی هستند
  • بلوغ زودرس با علت ناشناخته در پسران
  • هیپرپلازی مادرزادی آدرنال در نوزادان و کودکان

خانم ها:

در زنان، سطح تستوسترون به طور معمول بسیار پایین تر از مردان است و محدوده های متفاوتی برای زنان نسبت به مردان وجود دارد.

افزایش سطح تستوسترون می تواند نشان دهنده موارد زیر باشد:

  • سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
  • تومور تخمدان یا تومور غده فوق کلیوی
  • هیپرپلازی مادرزادی آدرنال
  • قرار گرفتن در معرض تستوسترون (از تماس فیزیکی با اطرافیانشان که از محصولات موضعی تستوسترون استفاده می کنند)

تستوسترون تام، تستوسترون آزاد و تستوسترون زیست در دسترس چیست؟

بیشتر تستوسترون (تا 98 درصد) در خون به پروتئین ها متصل می شود. مقدار کمی از تستوسترون (کمتر از 4درصد) به عنوان تستوسترون آزاد در خون گردش می کند – به پروتئین متصل نیست. تستوسترون متصل به همراه غیرمتصل (آزاد) توسط آزمایشگاه ها به عنوان تستوسترون تام اندازه گیری می شود.

اندکی کمتر از یک سوم از تستوسترون متصل به پروتئین به آلبومین، پروتئین اصلی در بخش مایع خون، متصل است. حدود دو سوم به پروتئین دیگری به نام گلوبولین متصل به هورمون جنسی یا SHBG محکم متصل است. اتصال بین تستوسترون و آلبومین خیلی قوی نیست و به راحتی معکوس می شود. تستوسترون آزاد به علاوه تستوسترون متصل به آلبومین، تستوسترون زیستی در دسترس (BAT) است، که بخشی از تستوسترون است که برای عمل بر روی بافت های هدف در دسترس است.

در بسیاری از موارد، اندازه گیری تستوسترون تام اطلاعات کافی را در اختیار پزشک قرار می دهد. با این حال، در موارد خاصی، به عنوان مثال زمانی که سطح SHBG غیر طبیعی است، ممکن است آزمایش تستوسترون آزاد یا در دسترس زیستی انجام شود زیرا ممکن است با دقت بیشتری منعکس کننده وجود یک وضعیت پزشکی باشد. کاهش سطح SHBG ممکن است در چاقی، کم کاری تیروئید، مصرف آندروژن و سندرم نفروتیک (نوعی بیماری کلیوی) دیده شود. افزایش سطح SHBG ممکن است با تولید کم تستوسترون، سیروز، پرکاری تیروئید و استفاده از استروژن مشاهده شود.

چه تست های آزمایشگاهی دیگری ممکن است انجام شود؟

بسته به دلیل انجام آزمایش، ممکن است علاوه بر آزمایش تستوسترون، سایر آزمایش ها و سطوح هورمونی نیز انجام شود. برخی از نمونه ها عبارتند از:

  • SHBG
  • FSH، LH
  • استروژن ها
  • هورمون ضد مولر (AMH)
  • دهیدرواپی آندروسترون سولفات (DHEAS)
  • پرولاکتین
  • 17-هیدروکسی پروژسترون
  • آندروستندیون

اگر سطح تستوسترون پایینی داشته باشم، آیا مصرف مکمل تستوسترون کمکی می کند؟

مردانی که به طور مداوم سطح تستوسترون پایینی دارند و علائم و نشانه‌های مرتبطی دارند، ممکن است برای بهبود علائم و نشانه‌ها، درمان جایگزین تستوسترون تجویز شود. انجمن اورولوژی آمریکا تجویز درمان را فقط برای مردانی توصیه می کند که با تعاریف بالینی و آزمایشگاهی تستوسترون پایین مطابقت دارند.

درمان جایگزینی تستوسترون ممکن است برای همه افراد با تشخیص تستوسترون پایین مناسب نباشد. به عنوان مثال، انجمن غدد درون ریز توصیه می کند که از درمان جایگزینی معمول برای مردان بالای 65 سال جلوگیری شود و تصمیمات درمانی فردی برای مردان مسن اتخاذ شود. همچنین ممکن است درمان برای افرادی که مشکلات سلامتی خاصی دارند، مانند سرطان پروستات یا آپنه خواب، نامناسب باشد.

برخی از مزایا و خطرات درمان جایگزینی هورمون نامشخص است و موضوع تحقیقات فعال است. برای شما مهم است که با پزشک خود در مورد انتظارات از درمان و عوارض جانبی احتمالی صحبت کنید.

آیا راهی برای افزایش طبیعی تستوسترون وجود دارد؟

برای افزایش طبیعی سطح تستوسترون کار زیادی نمی توان انجام داد. با این حال، انتخاب های سبک زندگی سالم، از جمله ورزش منظم، تغذیه خوب، حفظ وزن سالم و اجتناب از مصرف داروهای غیرقانونی و/یا الکل اضافی، می تواند به حفظ سطح تستوسترون در محدوده طبیعی کمک کند. ممکن است بخواهید با پزشک خود در مورد شناسایی و درمان هر گونه بیماری زمینه‌ای یا استفاده از داروهایی که ممکن است در علائم شما نقش دارند صحبت کنید.

راههای افزایش تستوسترون

راههای افزایش تستوسترون

چرا برای خانم ها آزمایش تستوسترون نیاز است؟

بدن زنان نیز تستوسترون تولید می کند اما به مقدار کم. برای تعادل هورمونی و کمک به عملکرد طبیعی بدن زنان مورد نیاز است. اگر بدن شما بیش از حد تستوسترون تولید می کند، ممکن است موهای بدن شما بیشتر از حد متوسط ​​باشد، دوره های قاعدگی غیرطبیعی یا بدون قاعدگی داشته باشید یا نابارور باشید. آزمایش تستوسترون، همراه با اندازه گیری سایر سطوح هورمونی، می تواند به پزشک شما کمک کند تا بفهمد چه چیزی باعث علائم شما می شود.

چگونه از سطح تستوسترون برای پایش افراد تراجنسیتی استفاده می شود؟

برخی از پزشکان ممکن است سطوح تستوسترون را برای افراد تراجنسیتی درخواست دهند تا تعیین کنند که آیا سطح خون به محدوده هدف مردان رسیده یا تثبیت شده است. پزشک شما می تواند به توضیح معنای نتایج آزمایش شما کمک کند.

چه روش های برای اندازه گیری تستوسترون و همچنین تستوسترون آزاد و زیستی وجود دارد؟

بله، روش های مختلفی وجود دارد که آزمایشگاه ها ممکن است برای اندازه گیری تستوسترون از آنها استفاده کنند و دلایلی برای استفاده از روش های مختلف وجود دارد.

  • برای مردان، تستوسترون تام را می توان با استفاده از روشی به نام ایمونواسی اندازه گیری کرد. این روش معمولاً در دسترس است، کمتر فنی برای انجام آن وجود دارد و معمولاً برای اندازه‌گیری تستوسترون در مردان به اندازه کافی دقیق است.
  • سطح تستوسترون در زنان، کودکان و برخی از مردان (به عنوان مثال، کسانی که برای سرطان پروستات درمان می شوند)، بسیار کمتر از مردان بالغ سالم است. در این موارد، توصیه می شود آزمایشگاه ها از روشی استفاده کنند که به اندازه کافی حساس باشد تا تستوسترون را در سطوح پایین تر اندازه گیری کند. یکی از روش های حساس که اغلب استفاده می شود، کروماتوگرافی مایع-طیف سنجی جرمی پشت سر هم (LC-MS/MS) نامیده می شود. انجام این روش فنی تر است و همه آزمایشگاه ها آن را ارائه نمی دهند. با این حال، ممکن است نمونه ها برای آزمایش به آزمایشگاه های مرجع ارسال شوند.
  • تستوسترون آزاد و تستوسترون موجود زیستی ممکن است مستقیماً اندازه گیری شوند، یا معمولاً بر اساس نتایج حاصل از تستوسترون تام، SHBG و گاهی اوقات آلبومین محاسبه می شوند.

آیا چیز دیگری هست که باید بدانم؟

مصرف الکل در مردان می تواند سطح تستوسترون را کاهش دهد. داروهایی مانند آندروژن ها به جز تستوسترون نیز می توانند سطح تستوسترون را کاهش دهند.

سرطان پروستات به آندروژن ها پاسخ می دهد، بنابراین بسیاری از مردان مبتلا به سرطان پروستات پیشرفته داروهایی دریافت می کنند که سطح تستوسترون را کاهش می دهد.

داروهایی مانند ضد تشنج ها، باربیتورات ها و کلومیفن می توانند باعث افزایش سطح تستوسترون شوند.

مطالب مرتبط در متااورگانون:

در جای دیگر وب:

مورد تایید و بازبینی شده توسط:

دکتر فرزاد باباخانی

این مقاله را به دوستان خود معرفی کنید

منابع مقاله

 

A.D.A.M. Medical Encyclopedia. Testosterone. Updated January 26, 2020. Accessed November 18, 2021. https://medlineplus.gov/ency/article/003707.htm

A.D.A.M. Medical Encyclopedia. Adrenal glands. Updated November 2, 2021. Accessed November 19, 2021. https://medlineplus.gov/ency/article/002219.htm

American Board of Internal Medicine. ABIM laboratory test reference ranges. Updated July 2021. Accessed November 18, 2021.  https://www.abim.org/Media/bfijryql/laboratory-reference-ranges.pdf

Campbell M, Jialal I. Physiology, endocrine hormones. In: StatPearls. Updated October 1, 2021. Accessed November 29, 2021. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538498/

Mayo Clinic Laboratory. Test ID: TTFB: Testosterone, total, bioavailable, and free, serum. Date unknown. Accessed December 3, 2021. https://www.mayocliniclabs.com/test-catalog/Overview/83686

MedlinePlus: National Library of Medicine. Testosterone levels test. Updated December 3, 2020. Accessed November 18, 2021. https://medlineplus.gov/lab-tests/testosterone-levels-test/

MedlinePlus: National Library of Medicine. SHBG blood test. Updated December 10, 2020. Accessed November 22, 2021. https://medlineplus.gov/lab-tests/shbg-blood-test/

Mulhall JP, Trost LW, Brannigan RE et al. Evaluation and management of testosterone deficiency: AUA guideline. J Urol. 2018;200(2):423-432. doi:10.1016/j.juro.2018.03.115

Nassar GN, Leslie SW. Physiology, testosterone. In: StatPearls. Updated January 9, 2021. Accessed November 23, 2021. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK526128/

Trangpricha V, Safer JD. Transgender men: Evaluation and management. In: Snyder PJ, Matsumoto AM, eds. UpToDate. Updated December 2, 2020. Accessed November 18, 2021. https://www.uptodate.com/contents/transgender-men-evaluation-and-management

(2020 February 26, Updated). Testosterone Levels Test. MedlinePlus. Available online at https://medlineplus.gov/lab-tests/testosterone-levels-test/. Accessed September 2020.

Wisse, B. et al (2018 February 22, Updated). Testosterone. MedlinePlus Medical Encyclopedia. Available online at https://medlineplus.gov/ency/article/003707.htm. Accessed September 2020.

Straseski, J. and Young, B. (2020 March, Updated). Male Hypogonadism. ARUP Consult. Available online at https://arupconsult.com/content/hypogonadism-male. Accessed September 2020.

(© 1995–2020). Testosterone, Total, Bioavailable, and Free, Serum. Mayo Clinic Laboratories. Available online at https://www.mayocliniclabs.com/test-catalog/Overview/83686. Accessed September 2020.

Wisse, B. et. al. (2019 May 6, Updated). Could you have low testosterone? MedlinePlus Medical Encyclopedia. Available online at https://medlineplus.gov/ency/patientinstructions/000722.htm. Accessed September 2020.

Bhasin, S. et. al. (2018 May). Testosterone Therapy in Men With Hypogonadism: An Endocrine Society* Clinical Practice Guideline. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, Volume 103, Issue 5, May 2018, Pages 1715–1744. Available online at https://academic.oup.com/jcem/article/103/5/1715/4939465. Accessed September 2020.

Miah, S. (2019 February 25). The effects of testosterone replacement therapy on the prostate: a clinical perspective. F1000Res. 2019; 8: F1000 Faculty Rev-217. Available online at https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6392157/. Accessed September 2020.

Snyder, P. et. al. (2018 March 7). Lessons From the Testosterone Trials. Endocr Rev. 2018 Jun; 39(3): 369–386. Available online at https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6287281/. Accessed September 2020.

Anaissie, J. et. al. (2017 April). Testosterone deficiency in adults and corresponding treatment patterns across the globe. Transl Androl Urol. 2017 Apr; 6(2): 183–191. Available online at https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5422691/. Accessed September 2020.

(July 31, 2020) Nippoldt, T. Mayo Clinic. Healthy Lifestyle. Sexual Health. Is there any safe way to naturally boost a man’s testosterone level? Available online at https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/sexual-health/expert-answers/testosterone-level/faq-20089016. Accessed October 2020.

Hormone Health Network. Transgender Health. Available online at https://www.hormone.org/your-health-and-hormones/transgender-health. Accessed 18 November 2020.

(June 17, 2016) Deutsch, M. Overview of masculinizing hormone therapy. UCSF Transgender Care. Available online at https://transcare.ucsf.edu/guidelines/masculinizing-therapy. Accessed November 18, 2020.

Clinical Chemistry: Theory, Analysis, Correlation. 3rd Edition. Lawrence A. Kaplan and Amadeo J. Pesce, St. Louis, MO. Mosby, 1996.

Clinical Chemistry: Principles, Procedures, Correlations. Michael L. Bishop, Janet L. Duben-Engelkirk, Edward P. Fody. Lipincott Williams & Wilkins, 4th Edition.

The Gale Encyclopedia of Childhood and Adolescence. Testosterone. Available online at http://www.findarticles.com/p/articles/mi_g2602.

Laurence M. Demers, PhD. Distinguished Professor of Pathology and Medicine, The Pennsylvania State University College of Medicine, The M. S. Hershey Medical Center, Hershey, PA.

Pagana K, Pagana T. Mosby’s Manual of Diagnostic and Laboratory Tests. 3rd Edition, St. Louis: Mosby Elsevier; 2006, Pp 481-484.

(January 2006) The Hormone Foundation. Low Testosterone and Men’s Health. PDF available for download at http://www.hormone.org/Resources/Reproduction/upload/bilingual_Testosterone.pdf. Accessed January 2009.

(January 2008) Eugster E, Palmert M, eds. The Hormone Foundation. Precocious Puberty. PDF available for download at http://www.hormone.org/Resources/Growth/upload/bilingual_precocious_puberty.pdf. Accessed January 2009.

Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics. Burtis CA, Ashwood ER, Bruns DE, eds. St. Louis: Elsevier Saunders; 2006.

(March 18, 2008) Holt E. MedlinePlus Medical Encyclopedia. Testosterone. Available online at http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/003707.htm. Accessed January 2009.

(December 9, 2008) Mayo Clinic. Male hypogonadism. Available online at http://www.mayoclinic.com/health/male-hypogonadism/DS00300. Accessed January 2009.

(June 7, 2012) Kaplowitz. Precocious Puberty. Medscape Reference article. Available online at http://emedicine.medscape.com/article/924002-overview. Accessed November 2012.

(June 6, 2012) Kemp S. Hypogonadism. Medscape Reference. Available online at http://emedicine.medscape.com/article/922038-overview. Accessed November 2012.

(October 30, 2012) Lucidi R. Polycystic Ovarian Syndrome. Medscape Reference. Available online at http://emedicine.medscape.com/article/256806-overview. Accessed November 2012.

The Endocrine Society’s Clinical Guidelines. Testosterone Therapy in Adult Men with Androgen Deficiency Syndromes. J Clin Endocrinol Metab June 2010, 95(6):2536–2559. PDF available for download at http://www.endo-society.org/guidelines/final/upload/FINAL-Androgens-in-Men-Standalone.pdf. Accessed November 2012.

Harrison’s Principles of Internal Medicine, 18ed, Longo DL, Fauci AS, Kasper DL, Hauser SL, Jameson JL, Loscalzo J, Eds., McGraw-Hill. (2012) Chapters 49 & 346.

2016 review performed by Donald Walt Chandler, Exec. Director Endocrine Sciences, LabCorp.

  1. Bhasin, G.R. Cunningham, F.J. Hayes, Task Force, Endocrine Society, et al. Testosterone therapy in men with androgen deficiency syndromes: an Endocrine Society clinical practice guideline. J Clin Endocrinol Metabolism, 6 (2010) 2536–259.

Centers for Disease Control Hormone Standardization website(HoST). Available online at http://www.cdc.gov/labstandards/hs_standardization.html. Accessed February 2016.

  1. Rosner, R.J. Auchus, R. Azziz, et al. Position statement: utility, limitations, and pitfalls in measuring testosterone: an endocrine society position statement. J Clin Endocrinol Metabolism, 92 (2007), Pp. 405–413.

Sartorius G, Spasevska S, Idan A, Turner L, Forbes E, Zamojska A, Allan CA, Ly LP, Conway AJ, McLachlan RI, Handelsman DJ. Serum testosterone, dihydrotestosterone and estradiol concentrations in older men self-reporting very good health: the healthy man study. Clin Endocrinol (Oxf). 2012 Nov;77(5):755-63. doi: 10.1111/j.1365-2265.2012.04432.

Conway G, Dewailly D, Diamanti-Kandarakis E, Escobar-Morreale HF, Franks S, Gambineri A, Kelestimur F, Macut D, Micic D, Pasquali R, Pfeifer M, Pignatelli D & Pugeat M . B O Yildiz on behalf of the ESE PCOS Special Interest Group. The polycystic ovary syndrome: a position statement from the European Society of Endocrinology. European Journal of Endocrinology 2014 171 P1–P29. (doi:10.1530/EJE-14-0253).

این مقاله برای شما مفید بود؟

ثبت دیدگاه

Go to Top