آزمایش بررسی نشت CSF یا CSF leakage

مایع مغزی نخاعی (CSF) مایعی آبکی است که از طریق بطن‌های مغز (حفره‌ها یا فضاهای توخالی) و اطراف سطح مغز و نخاع در گردش است. نشت CSF یا CSF leakage وضعیتی است که زمانی رخ می دهد که CSF از طریق نقص در سخت شامه یا جمجمه نشت می کند و از طریق بینی یا گوش خارج می شود.

نشت CSF یا CSF leakage ناشی از سوراخ یا پارگی در سخت شامه، خارجی ترین لایه مننژ است. علل سوراخ یا پارگی می تواند شامل آسیب سر و جراحی مغز یا سینوس باشد. نشت مایع مغزی نخاعی نیز ممکن است پس از پونکسیون کمری رخ دهد که به آن ضربه نخاعی یا بی‌حسی نخاعی نیز می‌گویند. نشت خودبخودی CSF نیز می تواند بدون هیچ دلیل مشخصی رخ دهد.

هنگامی که نشت CSF رخ می دهد، ممکن است یک یا همه علائم زیر را ایجاد کند:

• سردرد
• تخلیه بینی
• مننژیت
• اختلالات بینایی
• وزوز گوش

آزمایش بررسی نشت CSF یا CSF leakage:

🔲 بیمارخانمی 62 ساله با شکایت اصلی آبریزش بینی مزمن بیش از حد، که حدود سه ماه پیش آغاز شده بود به پزشک مراجعه می کند. شروع بیماری با علائم شبه آنفلونزا همراه با سردرد خفیف و بدون گلو درد بوده است. آبریزش بینی بیماربه صورت موضعی و به گفته بیمار اغلب بی بو و بی رنگ است. پزشک GP بیمار را با تشخیص آنفلوانزا روی درمان می گذارد. بعد از دو هفته بیماردرحالیکه هنوز از آبریزش بینی شکایت می کند به همان پزشک مراجعه می کند. پزشک GP بیمار را به یک متخصص ENT ریفر می کند و ایشان آزمایش زیر را برای بیمار درخواست می کند:

🔲 کلینیسین ها در کیس های مشکوک به نشت CSF یا CSF leakage درمرحله اول باید محل مربوط به نشت یا leak را مشخص کنند و در مرحله ی بعد ماهیت مایع رینورآ را تعیین کنند. ازتکنیک های بسیار متنوعی از تصویربرداری برای تعیین منبع و محل مایع استفاده می شود. ازمتدهای تصویربرداری برای تشخیص ابنورمالیتی های شایعی که عامل نشت CSF یا CSF leakage هستند به خوبی استفاده می شود مثلا تایید عوامل اتیولوژیکی از جمله : افت فشار خون داخل جمجمه ای وحفره های میکروسکوپیک هوایی که بطور مادرزادی ممکن است درخارج از سخت شامه (dura mater) وجود داشته باشد.

🔲 تشخیص سریع و درمان به موقع نشت مایع مغزی نخاعی (CSF) خطر عوارض شدید را به حداقل می رساند. در بیمارانی که با ترشحات مایع شفاف بینی مراجعه می کنند، شناسایی ماهیت رینوره بسیار مهم است. نشت CSF ممکن است به صورت رینوره پس از سانحه، ایاتروژنیک، خودبخودی یا ایدیوپاتیک رخ دهد.

🔲 شناسایی بتا 2 ترانسفرین (Beta-2 trf) به عنوان یک تست تشخیصی غیرتهاجمی برای اثبات نشت CSF یا CSF leakage به کارمی رود. اگرچه تکنیک های تصویربرداری قادر به تخمین مشخصات نشت CSF یا CSF leakage با ضریب صحت بالا هستند ولی این متدها گران و تهاجمی هستند و به همین علت هنوز از روشهای بیوشیمیایی در تشخیص ‌و افتراق این اختلال استفاده می گردد. تکنیک های تصویربرداری متنوعی در بررسی نشت CSF به کارمی رود:

• Nasal Endoscopy (آندوسکوپی بینی)
• HR CT
• CT Myelography (سی تی میلوگرافی)
• MRI
• Intrathecal Fluorescein (فلورسین داخل نخاعی)
• Radionuclide Cisternography (سیسترنوگرافی رادیونوکلئیدی)
• MR Myelography (MR میلوگرافی)
• Digital subtraction Myelography (میلوگرافی تفریق دیجیتال)

و روش های روتین مدیکال مانند:

• LP
• Intracranial pressure monitoring (پایش فشار داخل جمجمه)

🔲 اگرچه تاکنون شایعترین تست تشخیصی بیوشیمیایی نشت CSF یا CSF leakage گلوکز اکسیداز بوده است ولی حساسیت و ویژگی آن چندان رضایت بخش نبوده است به این دلیل که نتایج منفی کاذب آن درآلودگی های باکتریال ‌و نتایج مثبت کاذب آن در بیماران دیابتیک شایع است. بنابراین تست بتا 2 ترانسفرین (Beta-2 trf) درکنار تست کمتر شناخته شده ی Beta-trace protein در تشخیص و تایید CSF leakage ضروری و مورد نیاز هستند.

🔰Reference:
Clin Chim Acta.2011 May 12;412(11-12):837-40.doi:10.1016/j.cca.2011.02.017.EPub 2011 Feb 17.

📚ترجمه و نگارش:
🖌دکتر علیرضا لطفی کیان🖌
دکترای علوم آزمایشگاهی بالینی
از دانشگاه علوم پزشکی ایران