ذخیره سازی نمونه های آزمایشگاهی

ذخیره سازی نمونه های آزمایشگاهی یکی از مطالب بسیار با اهمیت در حوزه آزمایشگاه است. زیرا هنگام اندازه گیری غلظت آنالیت های مختلف، نتایج در معرض تغییر هستند و به پایداری آنالیت مربوطه و متابولیسم سلولی بستگی دارند. علاوه بر این، حوادث مکانیکی یا فیزیکی می تواند منجر به تغییر در آنالیت های نمونه شود. بنابراین، ذخیره سازی صحیح نمونه های آزمایشگاهی و آماده سازی برای حمل و نقل نمونه ها بسیار حیاتی است.

ذخیره سازی نمونه های آزمایشگاهی(نمونه های خون):

در طول نگهداری، غلظت یک ماده تشکیل دهنده خون در نمونه ممکن است در نتیجه فرآیندهای مختلف، از جمله جذب به لوله های شیشه ای یا پلاستیکی، دناتوره شدن پروتئین؛ تبخیر ترکیبات فرار، حرکت آب به داخل سلول‌ها و در نتیجه غلظت خون سرم و پلاسما و ادامه فعالیت‌های متابولیکی لکوسیت‌ها و گلبول‌های قرمز تغییر کند. این تغییرات، با درجات مختلفی، در دمای محیط و در هنگام سرد شدن یا انجماد رخ می دهد. نیازهای، ذخیره سازی بر اساس آنالیت بسیار متفاوت است.

مطالعات پایداری نشان داده است که اگر سرم یا پلاسما در تماس طولانی مدت با سلول های خونی باقی بماند، تغییرات قابل توجه بالینی آنالیت رخ می دهد. پس از جدا شدن از سلول های خونی، آنالیت ها در شرایط یکسانی در پلاسما و سرم پایداری یکسانی دارند. غلظت گلوکز در سرم و پلاسمای جدا نشده به سرعت در 24 ساعت اول و پس از آن به کندی کاهش می یابد. این کاهش در پلاسما بارزتر است.

دو رویکرد برای به حداقل رساندن این اثر استفاده شده است. ابتدا، سرم یا پلاسما به سرعت از گلبول های قرمز جدا شود، یا نمونه در یک لوله حاوی فلوراید جمع آوری شود تا گلیکولیز گلبول های قرمز خون را مهار کند، در نتیجه سطح گلوکز در طول حمل و نقل و ذخیره سازی تثبیت شود. فلوراید اثر کمی بر کاهش گلیکولیز در یک ساعت اول نگهداری دارد و ممکن است تا 4 ساعت پس از نگهداری به مهار کامل نرسد. یک مطالعه کاهش غلظت گلوکز را به میزان 0/39 میلی مول در لیتر در نمونه های جمع آوری شده در فلوراید که بلافاصله جدا نشده اند نشان داده است.

اگر سرم یا پلاسما در تماس طولانی مدت با سلول های خونی باقی بماند، سطح لاکتات افزایش می یابد و افزایش بیشتری در پلاسما نسبت به سرم مشاهده می شود. کلرید و دی اکسید کربن کل (CO2) در طی 56 ساعت کاهش ثابتی را نشان می دهند.

سرم و پلاسمای جدا نشده از نظر بالینی افزایش قابل توجهی در بیلی روبین تام، سدیم، اوره، نیتروژن، آلبومین، کلسیم، منیزیم و پروتئین تام دارند. این تغییرات به حرکت آب به داخل سلول ها پس از 24 ساعت نسبت داده می شود که منجر به غلظت خون می شود.

مطالعات دیگر نشان داد که پتاسیم، فسفر و گلوکز آنالیت هایی هستند که اگر سرم در عرض 30 دقیقه، از سلول های خونی جدا نشود کمترین ثبات را دارند. آلبومین، بی کربنات، کلرید، پپتید C، کلسترول HDL، آهن، کلسترول LDL و پروتئین کل هم اگر سرم پس از 6 ساعت از سلول های خونی جدا نشود ناپایدار خواهند بود.

هنگامی که سرم و پلاسما از سلول ها خارج نمی شوند، لیپیدها (مانند کلسترول) و برخی آنزیم ها در طول زمان افزایش می یابند و این تغییر در پلاسما بیشتر از سرم است. فعالیت LDH به طور مداوم طی 56 ساعت افزایش می یابد. AST، ALT و CK طی 56 ساعت ثابت می مانند.

فعالیت GGT در پلاسما، با و بدون تماس طولانی مدت با سلول ها، 27 درصد کمتر از سرم در 0/5 ساعت بود. با این حال، فعالیت GGT پلاسما به طور پیوسته با قرار گرفتن در معرض طولانی مدت با سلول ها افزایش می یابد. کراتینین می تواند 110 درصد در پلاسما و 60 درصد در سرم بعد از 48 تا 56 ساعت افزایش یابد.

سرم و پلاسما ممکن است نتایج بسیار متفاوتی را برای یک آنالیت به همراه داشته باشند. به عنوان مثال، هنگامی که نتایج سرم و پلاسمای EDTA برای هورمون پاراتیروئید (PTH) از نمونه‌های منجمد شده در 30 دقیقه پس از جمع‌آوری مقایسه می‌شوند، نتایج پلاسمای EDTA به طور قابل‌توجهی (بیش از 19 درصد) از نتایج به‌دست‌آمده از سرم بالاتر است.

تأثیر چرخه‌های انجماد و ذوب بر پایداری اجزای تشکیل‌دهنده یک ملاحظه مهم است. در نمونه‌های پلاسما یا سرم، کریستال‌های یخ تشکیل‌شده، باعث ایجاد اثرات برشی می‌شوند که ساختار(های) مولکولی، به ویژه مولکول‌های پروتئینی بزرگ را مختل می‌کنند. انجماد آهسته اجازه می دهد تا کریستال های بزرگتر تشکیل شوند و اثرات مخرب جدی تری ایجاد کنند. بنابراین انجماد سریع برای پایداری مطلوب توصیه می شود.

ذخیره سازی نمونه های آزمایشگاهی(نمونه های ادرار):

حفظ یک نمونه ادرار برای حفظ یکپارچگی آن ضروری است. نمونه های ادرار نگهداری نشده هم در معرض تجزیه میکروبیولوژیکی و هم تغییرات شیمیایی ذاتی هستند. جدول زیر تغییرات رایجی را که با تجزیه ادرار رخ می دهد فهرست می کند.

برای جلوگیری از رشد میکروب‌ها، نمونه باید بلافاصله پس از جمع‌آوری در یخچال نگهداری شود و در صورت لزوم باید حاوی مواد نگهدارنده شیمیایی باشد. برای برخی از تست ها، افزودن یک ماده نگهدارنده شیمیایی ممکن است برای حفظ آنالیت‌ها هنگام جمع‌آوری ادرار 24 ساعته بهترین باشد.

اگر یک ماده نگهدارنده به بطری خالی مجموعه اضافه شود، به ویژه اگر از نگهدارنده اسید استفاده شود، یک برچسب هشدار دهنده روی بطری قرار می گیرد. اسید غلیظ خطر سوختگی های شیمیایی بالقوه را افزایش می دهد. باید به بیمار در مورد این خطر بالقوه هشدار داده شود و ظرف بر اساس آن برچسب زده شود. بنابراین نگه داشتن در دمای پایین ممکن است مناسب تر باشد، و نگهدارنده ممکن است پس از ارائه به آزمایشگاه اضافه شود.

ترکیبات حساس به نور، مانند بیلی روبین، در بطری های پلاستیکی کهربایی محافظت می شوند. اگر ادرار قبل از تجزیه و تحلیل به اندازه کافی اسیدی نباشد، رسوب کلسیم و فسفات اتفاق می افتد.

استفاده از ادرار تازه تخلیه شده و غلیظ برای شناسایی سیلندر ها و گلبول‌های قرمز و سفید بسیار مهم است، زیرا پس از نگهداری در دمای اتاق یا با کاهش غلظت (وزن مخصوص 1.015) سللول ها تخریب می‌شوند. آنها به سرعت در ادرار هیپوتونیک و قلیایی متلاشی می شوند.

بیلی روبین و اوروبیلینوژن به ویژه پس از قرار گرفتن در معرض نور کاهش می یابد. ممکن است گلوکز و کتون مصرف شود، در حالی که آلودگی باکتریایی و از دست دادن CO2 منجر به افزایش pH، تشکیل کدورت با رسوبات و تغییر رنگ می شود. در حالت ایده آل، نمونه ها باید به آزمایشگاه تحویل داده شوند و ظرف یک ساعت پس از جمع آوری آنالیز شوند.

ادرار را می توان به مقدار کمی منجمد کرد تا در تاریخ بعدی فقط برای تجزیه و تحلیل شیمیایی مورد سنجش قرار گیرد. هنگامی که آزمایش تکرار مورد انتظار است، نمونه باید در مقادیر متعدد تقسیم شود تا از تخریب نمونه در نتیجه انجماد-ذوب مکرر نمونه اصلی جلوگیری شود.

بسته به ماده مورد آزمایش، ممکن است مواد نگهدارنده نیز اضافه شوند. فلوراید سدیم را می توان برای تعیین گلوکز به ادرار 24 ساعته اضافه کرد تا از رشد باکتری ها و گلیکولیز سلولی جلوگیری کند، اما رشد مخمر را مهار نمی کند. حدود 0/5 گرم سدیم فلوراید به یک ظرف 3 تا 4 لیتری اضافه می شود. فلوراید سدیم ممکن است آزمایش های نوار گلوکز معرف (جاسازی شده در آنزیم) را مهار کند. قرص های حاوی فرم آلدهید، جیوه و بنزوات (95 میلی گرم قرص / 20 میلی لیتر ادرار) نیز استفاده می شود. با این حال، این نگهدارنده ها وزن مخصوص را افزایش می دهند.

اسید بوریک با غلظت یک گرم در دسی لیتر، عناصر ادراری مانند استریول و استروژن را تا 7 روز حفظ می کند. اسید بوریک pH را در حدود 6.0 حفظ می کند و پروتئین و عناصر تشکیل شده را بدون تداخل در آزمایش های معمول، به جز pH، به خوبی حفظ می کند. اسید بوریک یک نگهدارنده باکتریواستاتیک است، نه یک باکتری کش، و از رشد مخمرها جلوگیری نمی کند.

گزارش شده است که اسید بوریک با تجزیه و تحلیل داروها و هورمون ها تداخل دارد. برای کاتکول آمین ها، اسید وانیل ماندلیک (VMA) یا مجموعه های 5-HIAA، مقدار 10 میلی لیتر HCl 6N به ظرف 3 تا 4 لیتری اضافه می شود.HCl، تقریبا pH کمتر از 3.0 ایجاد می کند که برای آزمایش های شیمیایی خوب است. با این حال، pH پایین عناصر تشکیل شده را از بین می برد و رسوب اسید اوریک را افزایش می دهد.

جدول زیر مواد نگهدارنده ای را که معمولاً برای نمونه های ادرار 24 ساعته استفاده می شود فهرست می کند. دستورالعمل های تایید شده CLSI برای تجزیه و تحلیل ادرار و جمع آوری، حمل و نقل و نگهداری نمونه های ادرار اطلاعات مفیدی را در مورد مواد نگهدارنده مختلف توصیه شده برای جمع آوری ادرار 24 ساعته ارائه می دهد.

برای سهولت بیشتر، در قسمت جستجو می توانید نام آزمایش را تایپ نمایید.

راهنمای جدول:

اسامی آزمایش ها به ترتیب حروف الفبا می باشد

🟢= قابل قبول

🔴= غیر قابل قبول

منابع مطالب استفاده شده:

https://www.mayocliniclabs.com/

📚 Writing, Translation and Gathering:

🖌Dr. Farzad Babakhani🖌

• Master of Laboratory Science
• PhD in medical virology
• from Tehran University of Medical Sciences