آزمایش رتیکولوسیت | Reticulocytes | RPI | شاخص تولید رتیکولوسیت | Reticulocyte Production Index

رتیکولوسیت (Reticulocytes)، گلبول های قرمز کمی نابالغ هستند. شمارش رتیکولوسیت یک آزمایش خون است که میزان این سلول ها را در خون اندازه گیری می کند. در صورت وجود برخی کم خونی ها، بدن تولید گلبول های قرمز (RBC) را افزایش می دهد و این سلول ها را قبل از بالغ شدن به جریان خون آزاد می کند.

اسامی دیگر:

• Retic Count
• Reticulocyte Percent
• Reticulocyte Index
• Corrected Reticulocyte
• Reticulocyte Production Index
• RPI
• Reticulocyte Count

چرا آزمایش رتیکولوسیت درخواست می شود؟

• برای کمک به پزشک در ارزیابی توانایی مغز استخوان شما برای تولید گلبول های قرمز خون (RBC)
•  کمک به تمایز بین علل مختلف کم خونی
• برای کمک به مانیتور پاسخ مغز استخوان و بازگشت عملکرد طبیعی مغز پس از شیمی درمانی، پیوند مغز استخوان، یا پیگیری پس از درمان برای کم خونی فقر آهن، کم خونی کمبود ویتامین B12 یا فولات، یا نارسایی کلیوی
• تعداد رتیکولوسیت ها کم خونی ناشی از نارسایی مغز استخوان، خونریزی یا همولیز را متمایز می کند.
• ارزیابی بهبود عملکرد مغز استخوان در کم خونی آپلاستیک.
• برای کشف تأثیر مواد رادیواکتیو بر کارگران در معرض.

چه زمانی آزمایش رتیکولوسیت بایستی انجام شود؟

• هنگامی که نتایج شمارش کامل خون (CBC) نشان می‌دهد که تعداد گلبول‌های قرمز، هموگلوبین و هماتوکریت پایینی دارید و/یا زمانی که علائم کم‌خونی دارید.
• زمانی که پزشک شما می خواهد عملکرد مغز استخوان شما را ارزیابی کند

نمونه مورد نیاز برای آزمایش رتیکولوسیت:

• ظرف/لوله: لوله با درب بنفش(حاوی ضد انعقاد EDTA)
• نوع نمونه: خون کامل
• حجم نمونه: 1/5 میلی لیتر

آمادگی قبل از انجام آزمایش رتیکولوسیت:

به آمادگی خاصی نیاز ندارد

 روش دستگاهی انجام آزمایش رتیکولوسیت:

روش فلوسیتومتری:

آنالایزر رتیکولوسیتی یک فلوسیتومتر است که از لیزر آرگون به عنوان منبع نور استفاده می کند. نمونه های خون کامل با رنگ فلورسنت پلی متین رنگ آمیزی می شوند و از طریق پرتو لیزر در سلول جریان غلاف عبور می کنند. هر سلول خونی باعث پراکندگی نور رو به جلو می شود که به اندازه سلول بستگی دارد. این اندازه گیری امکان جداسازی انواع مختلف سلول های خونی را فراهم می کند به طوری که تنها گلبول های قرمز در شمارش سلول ها گنجانده می شوند.

گلبول های قرمز حاوی پروتئین رتیکولین (یعنی رتیکولوسیت ها) توسط رنگ در پرتو لیزر رنگ آمیزی می شوند. فلورسانس زاویه راست برای شمارش این سلول‌های رنگ‌آمیزی اندازه‌گیری می‌شود. این ابزار در هر نمونه 30000 گلبول قرمز دارد. از آنجا که مقدار مشخصی شمارش می شود، RBC واقعی در واحد حجم انجام می شود و شمارش رتیکولوسیت مطلق به دست می آید.

نحوه انجام شمارش رتیکولوسیت دستی:

• خون کامل EDTA دار با یکی از رنگ های حیاتی مانند نیومتیلن بلو (New methylene blue) یا بریلیانت کرزیل بلو (Brilliant cresyl blue) مخلوط می شود.
• برای تهیه این رنگ ها، یک گرم از آن ها را در ۱۰۰ میلی لیتر بافر فسفاته (PBS) با pH=7/4 حل کرده و در ظروف تیره و در دمای یخچال نگهداری کنید. رنگ ساخته شده در دمای یخچال به مدت یک ماه قابل نگهداری است. دقت شود که قبل از استفاده از رنگ، آن را بوسیله کاغذ واتمن شماره یک، فیلتر کنید.
• حجم های مساوی از خون را با یکی از رنگ های حیاتی مخلوط کرده و به مدت ۲۰ دقیقه در دمای اتاق انکوبه کنید. رنگ های حیاتی با عبور از غشاء گلبول های قرمز در حالت زنده، روی ریبوزوم ها و رشته های RNA موجود در رتیکولوسیت ها رسوب کرده و آن ها را به رنگ آبی سیر بصورت رسوبی از گرانول یا فیلامنت، قابل مشاهده می سازد.
• دو لام تهیه کرده و پس از خشک شدن، با استفاده از عدسی روغنی، به شمارش رتیکولوسیت ها در مناطقی که پخش یکنواختی از سلول ها وجود دارد، می پردازیم. گلبول های قرمز آبی کمرنگ یا آبی متمایل به سبز و رتیکولوسیت ها آبی کمرنگ به همراه موارد رشته ای یا گرانولار به رنگ آبی تیره دیده می شوند.
• حداقل ۱۰۰۰ گلبول (گلبول قرمز و رتیکولوسیت) شمارش می شود و سپس درصد رتیکولوسیت ها را محاسبه می کنیم. برای مثال اگر ۱۵ رتیکولوسیت در بین ۱۰۰۰ گلبول شمارش شوند، شمارش رتیکولوسیت ۱/۵ درصد خواهد بود. برای افزایش دقت، فرد دیگری، اسلاید دیگری از همان بیمار را بررسی کند که اختلاف جواب ها در محدوده ۲۰ درصد قابل قبول خواهد بود.

فرمول محاسبه تعداد رتیکولوسیت ها به صورت زیر است:

تعداد رتیکولوسیت = (تعداد رتیکولوسیت ها / تعداد گلبول های قرمز شمارش شده)  * 100

مقادیر طبیعی برای تعداد رتیکولوسیت ها بسته به سن، جنس و عوامل دیگر متفاوت است. به طور کلی، تعداد رتیکولوسیت ها بالاتر از محدوده طبیعی نشان دهنده افزایش تولید RBC است، در حالی که تعداد رتیکولوسیت های کم ممکن است نشان دهنده کاهش تولید یا تخریب RBC باشد.

• رتیکولوسیت ها با رنگ رایت یا گیمسا به راحتی قابل مشاهده نیستند.
• رتیکولوسیت ها به عنوان گلبول های قرمز نابالغ در اسمیر خون محیطی شناخته می شوند.
• رتیکولوسیت ها به رنگ های حیاتی خاصی مانند رنگ های نیو متیلن بلو، کرزیل بلو یا آزور B نیاز دارند.
• رتیکولوسیت ها بزرگتر از گلبول های قرمز طبیعی هستند و ممکن است به عنوان ماکروسیت شناخته شوند. هنگامی که به تعداد کافی وجود داشته باشد، ممکن است باعث افزایش MCV شود.
• برخلاف گلبول های قرمز نارنجی، رتیکولوسیت ها در لکه های رایت خاکستری یا آبی-خاکستری به نظر می رسند. این وضعیت پلی کروماتوفیلی نامیده می شود.

چه چیزی در آزمایش رتیکولوسیت مورد بررسی قرار می گیرد؟

رتیکولوسیت ها گلبول های قرمز خون نسبتا نابالغ تازه تولید شده هستند. شمارش رتیکولوسیت ها به تعیین تعداد و/یا درصد رتیکولوسیت ها در خون کمک می کند و بازتابی از عملکرد یا فعالیت اخیر مغز استخوان است.

گلبول‌های قرمز خون در مغز استخوان تولید می‌شوند، جایی که سلول‌های بنیادی خونساز تمایز یافته و رشد می‌کنند، در نهایت رتیکولوسیت‌ها را تشکیل می‌دهند و در نهایت به گلبول‌های قرمز بالغ تبدیل می‌شوند. رتیکولوسیت ها از نظر بصری کمی بزرگتر از گلبول های قرمز بالغ هستند.

برخلاف اکثر سلول‌های دیگر بدن، گلبول‌های قرمز بالغ هسته ندارند، اما رتیکولوسیت‌ها هنوز مقداری ماده ژنتیکی باقی‌مانده (RNA) دارند. همانطور که رتیکولوسیت ها بالغ می شوند، آخرین RNA باقیمانده را از دست می دهند و اکثر آنها در عرض یک روز پس از آزاد شدن از مغز استخوان در خون، به طور کامل رشد می کنند. تعداد یا درصد رتیکولوسیت ها شاخص خوبی از توانایی مغز استخوان فرد برای تولید گلبول های قرمز خون (اریتروپویزیس) کافی است. رتیکولوسیت ها بزرگتر و نامنظم تر از گلبول های قرمز بالغ هستند. آنها همچنین دارای سرعت متابولیسم بالاتری هستند و بنابراین قادر به تولید ATP کارآمدتر هستند.

گلبول‌های قرمز معمولاً حدود 120 روز در گردش خون زنده می‌مانند و مغز استخوان به طور مداوم گلبول‌های قرمز جدیدی تولید می‌کند تا جایگزین آنهایی شود که پیر می‌شوند و تحلیل می‌روند یا در اثر خونریزی از بین می‌روند. به طور معمول، تعداد ثابتی از گلبول های قرمز از طریق جایگزینی مداوم گلبول های قرمز تخریب شده یا از دست رفته در خون حفظ می شود.

انواع بیماری‌ها و شرایط می‌توانند بر تولید گلبول‌های قرمز جدید و/یا بقای آنها تأثیر بگذارند، علاوه بر آن شرایطی که ممکن است منجر به خونریزی قابل‌توجه شود. این شرایط ممکن است منجر به افزایش یا کاهش تعداد گلبول های قرمز شود و ممکن است بر تعداد رتیکولوسیت ها تأثیر بگذارد.

درصد رتیکولوسیت های بالاتر از حد طبیعی: خونریزی حاد یا مزمن (خونریزی) یا افزایش تخریب گلبول های قرمز (همولیز) می تواند منجر به کاهش گلبول های قرمز در خون و در نتیجه کم خونی شود. بدن این از دست دادن یا درمان  کم خونی های ناشی از کمبود آهن (مانند کم خونی ناشی از فقر آهن یا کم خونی خطرناک) را با افزایش سرعت تولید گلبول های قرمز و با ترشح زودتر گلبول های قرمز قبل از بالغ شدن در خون جبران می کند.

وقتی این اتفاق می‌افتد، تعداد و درصد رتیکولوسیت‌ها در خون افزایش می‌یابد تا زمانی که تعداد کافی از گلبول‌های قرمز جایگزین گلبول‌های قرمز از دست رفته شود یا تا زمانی که ظرفیت تولید مغز استخوان به دست آید.

درصد رتیکولوسیت های کمتر از حد طبیعی: کاهش تولید RBC ممکن است زمانی رخ دهد که مغز استخوان به طور طبیعی کار نمی کند. این می تواند ناشی از یک اختلال مغز استخوان مانند کم خونی آپلاستیک باشد. کاهش تولید همچنین می تواند به دلیل عوامل دیگری مانند سیروز، بیماری کلیوی، پرتودرمانی یا شیمی درمانی سرطان، سطح پایین هورمون اریتروپویتین، یا کمبود برخی مواد مغذی مانند آهن، ویتامین B12 یا فولات باشد.

کاهش تولید منجر به کاهش گلبول های قرمز در گردش خون، کاهش هموگلوبین و ظرفیت حمل اکسیژن، کاهش هماتوکریت و کاهش تعداد رتیکولوسیت ها می شود زیرا گلبول های قرمز قدیمی از خون خارج می شوند اما به طور کامل جایگزین نمی شوند.

گاهی اوقات، تعداد رتیکولوسیت ها و تعداد گلبول های قرمز به دلیل تولید اضافی RBC توسط مغز استخوان افزایش می یابد. این ممکن است به دلیل افزایش تولید اریتروپویتین باشد، اختلالاتی که باعث تولید بیش از حد مزمن گلبول های قرمز (پلی سیتمی ورا) و سیگار کشیدن می شود.

ز آنجایی که تعداد رتیکولوسیت ها درصدی از تعداد کل گلبول های قرمز است، تعداد نرمال تا کم رتیکولوسیت ها می تواند در بیمار کم خون زیاد ظاهر شود، زیرا تعداد کل گلبول های قرمز بالغ کم است. برای تعیین اینکه آیا شمارش رتیکولوسیت ها نشان دهنده پاسخ گلبول های قرمز مناسب (مغز گلبول قرمز) در بیماران مبتلا به کم خونی و کاهش هماتوکریت است، شاخص های رتیکولوسیت به صورت زیر محاسبه می شود:

شمارش مطلق رتیکولوسیت= درصد رتیکولوسیت‏ ها × تعداد گلبول قرمز

این نشان دهنده تعداد رتیکولوسیت در هر میلی­متر خون است.

(هماتوکریت نرمال/هماتوکریت بیمار)× درصد رتیکولوسیت‏ ها = اندکس رتیکولوسیت (RI)

( RBC نرمال/ RBC بیمار)× درصد رتیکولوسیت‏ ها= اندکس رتیکولوسیت (RI) 

(Hb نرمال/ Hb بیمار)× درصد رتیکولوسیت‏ ها= اندکس رتیکولوسیت (RI)

این اندکس شمارش رتیکولوسیت‏ ها را در کم خونی اصلاح می­کند.

شاخص تولید رتیکولوسیت به کمک معادله ۲ و به صورت زیر محاسبه می شود:

RPI رهاشدن زودرس رتیکولوسیت‏ ها از مغز استخوان که در مواردی مثل همولیز یا خونریزی شدید اتفاق می‏افتد را اصلاح می‏کند. همچنین RPI مقدار درصدی از رتیکولوسیت را که بتوان بطور قابل اعتمادی تولید گلبول قرمز را تخمین زد، ارایه می‏دهد.

شاخص رتیکولوسیت در یک بیمار با پاسخ مغزی خوب به کم خونی باید 1.0 باشد. اگر کمتر از 1.0 باشد، حتی اگر تعداد رتیکولوسیت ها افزایش یافته باشد، پاسخ مغز استخوان در توانایی آن برای جبران ناکافی است (همانطور که در کمبود آهن، کمبود ویتامین B12، نارسایی مغز استخوان دیده می شود). در این شرایط بالینی، اگر آهن یا ویتامین B12 تجویز شود، تعداد رتیکولوسیت ها به طور قابل توجهی افزایش می یابد تا جایی که این شاخص برابر یا بیشتر از 1.0 باشد.

اندازه گیری محتوای هموگلوبین اختصاصی رتیکولوسیت (یا معادل هموگلوبین رتیکولوسیتی) معیاری از میانگین هموگلوبین در رتیکولوسیت ها است. این آزمایش‌ها نشان می‌دهند که مقدار آهن موجود برای ادغام در هموگلوبین در 3 تا 5 روز گذشته کافی بوده است یا خیر. این یک آزمایش بسیار قابل اعتماد برای شناسایی کمبود آهن، به ویژه در کودکان یا در مواجهه با سایر بیماری های مزمن پیچیده است.

هنگامی که هموگلوبین پایین است، زمان بلوغ طولانی‌تر می‌شود و به تولید هموگلوبین بیشتر توسط RNA ریبوزومی رتیکولوسیت‌ها اجازه می‌دهد.

عوامل مداخله گر در آزمایش رتیکولوسیت

• بارداری ممکن است باعث افزایش تعداد رتیکولوسیت ها شود.
• اجسام هاول-جولی ماده ای آبی رنگ در RBC هستند که در کم خونی شدید یا کم خونی همولیتیک رخ می دهد. گلبول های قرمز حاوی این اجسام هاول-جولی شبیه رتیکولوسیت هستند و می توانند توسط برخی از ماشین های شمارنده خودکار به عنوان رتیکولوسیت به اشتباه شمارش شوند. این تعداد کاذب بالایی از رتیکولوسیت ها را می دهد.

تفاوت اجسام مختلف در گلبول های قرمز

• همولیز نمونه ممکن است نتایج آزمایش را تغییر دهد.
• ممکن است پس از تزریق خون، مقادیر کاذب کاهش یابد.
• همودیلوشن نمونه آزمایش، به دلیل خونگیری از بازویی که IV در آن تزریق می شود، ممکن است نتایج آزمایش را تغییر دهد.
• دارویی که ممکن است نتیجه آزمایش را افزایش دهد: اپوئتین آلفا
• داروهایی که ممکن است نتیجه آزمایش را کاهش دهند: AZT، شیمی درمانی، کلرامفنیکل

مطلب پیشنهادی: تداخلات دارویی در آزمایش ها

اهمیت بالینی آزمایش رتیکولوسیت

سطوح افزایش یافته است

• کم خونی همولیتیک (به عنوان مثال، کم خونی همولیتیک ایمنی، هموگلوبینوپاتی ها، هیپراسپلینیسم، ضربه ناشی از دریچه مصنوعی قلب): بقای RBC کاهش می یابد و گلبول های قرمز با سرعت بیشتری نسبت به حالت عادی از بین می روند. مغز استخوان تلاش می کند تا کوتاه شدن طول عمر گلبول های قرمز را با تولید تعداد زیادی گلبول قرمز جبران کند که برخی از آنها گلبول های قرمز نابالغ به نام رتیکولوسیت هستند.
• خونریزی (3 تا 4 روز بعد): در پاسخ به از دست دادن خون قابل توجه، مغز استخوان تلاش می کند تا با تولید تعداد زیادی گلبول قرمز که برخی از آنها گلبول های قرمز نابالغ به نام رتیکولوسیت هستند، آن را جبران کند.
• بیماری همولیتیک نوزادان: تخریب گلبول های قرمز با واسطه ایمنی، بقای RBC را کاهش می دهد. مغز استخوان تلاش می کند تا کوتاه شدن طول عمر گلبول های قرمز را با تولید تعداد زیادی گلبول قرمز جبران کند که برخی از آنها گلبول های قرمز نابالغ به نام رتیکولوسیت هستند.
• درمان کمبود آهن، ویتامین B12 یا فولات: درمان جایگزینی برای کم خونی ناشی از کمبود تغذیه، مغز استخوان با افزایش تولید گلبول های قرمز، که برخی از آنها گلبول های قرمز نابالغ به نام رتیکولوسیت هستند، پاسخ می دهد.

سطوح کاهش یافته است

• کم خونی پرنشیوز
• کمبود اسید فولیک
• کم خونی فقر آهن: این کمبودهای تغذیه ای تولید گلبول های قرمز مغز از جمله رتیکولوسیت ها را سرکوب می کند.
• کم‌خونی آپلاستیک
• پرتو درمانی
• بدخیمی
• نارسایی مغز استخوان
• کم کاری قشر آدرنال
• کم کاری هیپوفیز قدامی
• بیماری های مزمن: در بیماران مبتلا به بیماری های مزمن، تولید گلبول های قرمز و رتیکولوسیت ها در مغز استخوان کاهش می یابد.
• اعتیاد به الکل
• سیروز کبدی
• میلودیسپلازی

ملاحظات بالینی در آزمایش رتیکولوسیت: 

برای بیماران مبتلا به آهن فقر آهن، تعداد رتیکولوسیت ها باید حداقل 7 روز پس از شروع درمان با آهن دوباره بررسی شود. در صورت پاسخ مناسب به آهن، شمارش باید افزایش یابد.

محدوده مرجع آزمایش رتیکولوسیت:

% RETICULOCYTES

• 1-3 days: 3.47-5.40%
• 4 days-4 weeks: 1.06-2.37%
• 5 weeks-7 weeks: 2.12-3.47%
• 8 weeks-5 months: 1.55-2.70%
• 6 months-23 months: 0.99-1.82%
• 24 months-5 years: 0.82-1.45%
• 6-11 years: 0.98-1.94%
• 12-17 years: 0.90-1.49%
• Adults: 0.60-2.71%

ABSOLUTE RETICULOCYTES

• 1-3 days: 147.5-216.4 x 10(9)/L
• 4 days-4 weeks: 51.3-110.4 x 10(9)/L
• 5 weeks-7 weeks: 51.8-77.9 x 10(9)/L
• 8 weeks-5 months: 48.2-88.2 x 10(9)/L
• 6 months-23 months: 43.5-111.1 x 10(9)/L
• 24 months-5 years: 36.4-68.0 x 10(9)/L
• 6-11 years: 42.4-70.2 x 10(9)/L
• 12-17 years: 41.6-65.1 x 10(9)/L
• Adults: 30.4-110.9 x 10(9)/L

مطلب پیشنهادی: مقادیر بحرانی در آزمایشگاه های تشخیص طبی

سوالات متداول

چگونه از نتایج آزمایش رتیکولوسیت استفاده می شود؟

شمارش رتیکولوسیت‌ها برای تعیین تعداد و/یا درصد رتیکولوسیت‌ها در خون برای کمک به ارزیابی شرایطی که بر گلبول‌های قرمز خون (RBCs) تأثیر می‌گذارند، مانند کم‌خونی یا اختلالات مغز استخوان استفاده می‌شود. رتیکولوسیت ها گلبول های قرمز خون تازه تولید شده و نسبتاً نابالغی هستند. آنها قبل از آزاد شدن در خون در مغز استخوان تشکیل و بالغ می شوند.

ممکن است از شمارش رتیکولوسیت استفاده شود برای:

• به عنوان پیگیری نتایج غیرطبیعی در شمارش کامل خون (CBC)، تعداد RBC، هموگلوبین یا هماتوکریت، برای کمک به تعیین علت کم خونی
• برای تعیین اینکه آیا مغز استخوان به درستی کار می کند و به اندازه کافی به نیاز بدن به گلبول های قرمز پاسخ می دهد.
• برای کمک به تشخیص و تمایز بین انواع مختلف کم خونی
• برای مانیتور پاسخ به درمان، مانند آنمی فقر آهن
• برای پایش عملکرد مغز استخوان پس از درمان هایی مانند شیمی درمانی
• برای پایش عملکرد پس از پیوند مغز استخوان

اغلب، شمارش رتیکولوسیت ها با یک ابزار خودکار (آنالایزر هماتولوژی) انجام می شود و می توان همزمان با CBC، که شامل شمارش RBC، هموگلوبین و هماتوکریت است، انجام شود. می توان تعداد مطلق رتیکولوسیت ها و/یا درصدی از رتیکولوسیت ها را گزارش کرد. برای درصد، تعداد رتیکولوسیت های شمارش شده به صورت دستی با تعداد کل گلبول های قرمز مقایسه می شود

چه زمانی آزمایش رتیکولوسیت درخواست می شود؟

شمارش رتیکولوسیت ممکن است در موارد زیر درخواست شود:

• نتایج CBC کاهش تعداد RBC و/یا کاهش هموگلوبین و هماتوکریت را نشان می دهد
• یک متخصص می خواهد عملکرد مغز استخوان را ارزیابی کند
• علائم و نشانه های کم خونی یا خونریزی مزمن مانند رنگ پریدگی، کمبود انرژی، خستگی، ضعف، تنگی نفس و/یا وجود خون در مدفوع را دارید.
• شما برای بیماری شناخته شده ای که بر تولید RBC تأثیر می گذارد، مانند کم خونی ناشی از فقر آهن، کمبود ویتامین B12 یا فولات یا بیماری کلیوی (که می تواند بر تولید اریتروپویتین تأثیر بگذارد، تحت درمان هستید، هورمونی که توسط کلیه ها تولید می شود و RBC را تحریک می کند. تولید توسط مغز استخوان)
• شما تحت پرتو درمانی یا شیمی درمانی هستید
• شما پیوند مغز استخوان دریافت کرده اید
• گاهی اوقات هنگامی که تعداد گلبول های قرمز افزایش یافته و هموگلوبین و هماتوکریت افزایش یافته است، برای کمک به تعیین درجه و سرعت تولید بیش از حد گلبول های قرمز.

نتیجه آزمایش رتیکولوسیت چه چیزی را نشان می دهد؟

نتایج باید با دقت و همراه با نتایج سایر آزمایش‌ها، مانند شمارش گلبول‌های قرمز (RBC)، هموگلوبین (Hb)، هماتوکریت (Hct) یا CBC کامل تفسیر شوند. به طور کلی، تعداد رتیکولوسیت ها (تعداد یا درصد مطلق) بازتابی از فعالیت اخیر مغز استخوان است. نتایج ممکن است نشان دهد که آیا بیماری یا شرایطی وجود دارد که تقاضای افزایش یافته برای گلبول های قرمز جدید را ایجاد می کند و اینکه آیا مغز استخوان قادر به پاسخگویی به نیاز اضافی است یا خیر. گاهی اوقات، نتایج ممکن است نشان دهنده تولید بیش از حد گلبول های قرمز باشد.

هنگامی که کم خونی وجود داشته باشد (یعنی گلبول های قرمز کم، هموگلوبین کم، هماتوکریت کم) و مغز استخوان به طور مناسب به تقاضا برای افزایش تعداد گلبول های قرمز پاسخ می دهد، آنگاه مغز استخوان بیشتر تولید می کند و امکان آزادسازی زودهنگام گلبول های قرمز نابالغ بیشتری را فراهم می کند، که موجب افزایش تعداد رتیکولوسیت ها در خون می شود.

شمارش رتیکولوسیت بالا با گلبول های قرمز کم، هموگلوبین کم و هماتوکریت کم (کم خونی) ممکن است نشان دهنده شرایطی مانند موارد زیر باشد:

• خونریزی: اگر خونریزی داشته باشید، تعداد رتیکولوسیت ها چند روز بعد افزایش می یابد تا از دست دادن گلبول قرمز جبران شود. اگر از دست دادن خون مزمن دارید، تعداد رتیکولوسیت‌ها در سطح افزایشی باقی می‌ماند زیرا مغز مغز تلاش می‌کند تا با تقاضای گلبول‌های قرمز جدید مطابقت داشته باشد (اگرچه اگر از دست دادن خون منجر به کمبود آهن شود، ممکن است زیاد نباشد).
• کم خونی همولیتیک: در این شرایط، کم خونی به دلیل افزایش تخریب گلبول های قرمز ایجاد می شود. مغز استخوان تولید RBC را برای جبران افزایش می دهد و در نتیجه تعداد رتیکولوسیت ها بالا می رود.
• بیماری همولیتیک نوزاد: این وضعیت باعث افزایش تخریب RBC می شود، مشابه کم خونی همولیتیک که در بالا توضیح داده شد.

تعداد کم رتیکولوسیت ها با گلبول های قرمز کم، هموگلوبین کم و هماتوکریت کم (کم خونی) ممکن است مشاهده شود، به عنوان مثال، با:

• نارسایی کمبود آهن
• کم خونی پرنشیوز یا کمبود اسید فولیک
• کم خونی آپلاستیک
• پرتو درمانی
• نارسایی مغز استخوان ناشی از عفونت یا سرطان
• بیماری کلیوی شدید؛ این ممکن است باعث کاهش سطح اریتروپویتین شود.
• اعتیاد به الکل

وقتی کم خونی دارید، درصد رتیکولوسیت های موجود در خون ممکن است در مقایسه با تعداد کلی گلبول های قرمز زیاد به نظر برسد. به منظور ارزیابی دقیق‌تر عملکرد مغز استخوان، ممکن است محاسبه‌ای به نام شمارش رتیکولوسیت اصلاح‌شده گزارش شود.

محاسبات دیگری که ممکن است گزارش شوند شامل شاخص تولید رتیکولوسیت (RPI) و کسر رتیکولوسیتی نابالغ (IRF) می باشد. IRF قبلاً به عنوان شاخص بلوغ رتیکولوسیتی شناخته می شد. با این حال، IRF در حال حاضر رایج ترین اصطلاحی است که برای تعیین کمیت بخش جوان تر رتیکولوسیت ها استفاده می شود.

آزمایش رتیکولوسیت نشانه ای از وجود یک بیماری یا شرایط را نشان می دهد، اما مستقیماً تشخیص دهنده یک بیماری خاص نیست. این نشانه آن است که ممکن است تحقیقات بیشتر لازم باشد و ابزاری است که می تواند برای مانیتور اثربخشی درمان استفاده شود.

اگر تعداد رتیکولوسیت ها به دنبال شیمی درمانی، پیوند مغز استخوان، یا درمان کمبود آهن یا ویتامین B12 یا فولات افزایش یابد، تولید RBC مغز استخوان شروع به بهبود می کند.

وقتی کم خونی ندارید یا تعداد گلبول های قرمز بالایی دارید (پلی سیتمی)، رتیکولوسیت بالا ممکن است نشان دهنده تولید بیش از حد گلبول های قرمز باشد. برخی از شرایطی که ممکن است باعث این امر شوند عبارتند از:

• پلی سیتمی ورا
• توموری که اریتروپویتین اضافی تولید می کند

علاوه بر آزمایش رتیکولوسیت، چه آزمایش های دیگری ممکن است انجام شود؟

چندین آزمایش دیگر ممکن است همراه با شمارش رتیکولوسیت ها برای ارزیابی بیشتر فردی برای وضعیتی که بر تولید RBC تأثیر می گذارد استفاده شود. برخی از نمونه ها عبارتند از:

• بررسی آهن
• ویتامین B12 و فولات
• هاپتوگلوبین
• G6PD
• اریتروپویتین

گاهی اوقات آسپیراسیون مغز استخوان و بیوپسی ممکن است برای پیگیری نتایج غیرطبیعی در آزمایش های اولیه انجام شود. این روش تهاجمی است و برای همه قابل انجام نیست. با این حال، در صورت لزوم، می تواند اطلاعات اضافی را ارائه دهد.

مکانیسم تمایز رتیکولوسیت ها به گلبول های قرمز بالغ چیست؟

• تمایز رتیکولوسیت ها به گلبول های قرمز بالغ شامل چندین مرحله است. اول، رتیکولوسیت ها اندامک های باقیمانده خود را از دست می دهند و به دیسک های دو مقعر تبدیل می شوند که امکان نسبت سطح به حجم بیشتر و افزایش ظرفیت حمل اکسیژن را فراهم می کند. این فرآیند توسط انوکلئولاسیون آنزیم، که هسته های آنها را حذف می کند، تسهیل می شود.
• در مرحله بعد، رتیکولوسیت ها تحت یک سری تغییرات بیوشیمیایی قرار می گیرند تا هموگلوبین، پروتئینی که وظیفه انتقال اکسیژن در خون را بر عهده دارد، تولید کنند. در طی این فرآیند، رتیکولوسیت‌ها ترکیب لیپیدی منحصر به فردی را به دست می‌آورند که انعطاف‌پذیری آنها را بهبود می‌بخشد و آنها را قادر می‌سازد از باریک‌ترین مویرگ‌های بدن عبور کنند.
• در نهایت، گلبول‌های قرمز تازه تشکیل‌شده به گردش در می‌آیند، جایی که می‌توانند حدود 120 روز قبل از اینکه توسط سیستم ایمنی از جریان خون پاک شوند یا تحت مرگ برنامه‌ریزی شده سلولی قرار گیرند، زندگی کنند.

اهمیت تعداد بالای رتیکولوسیت در بیماران مبتلا به سلول داسی شکل چیست؟

در بیماران مبتلا به بیماری سلول داسی شکل، تعداد بالای رتیکولوسیت ها اغلب به عنوان یک مکانیسم جبرانی در پاسخ به کم خونی همولیتیک مزمن که مشخصه این وضعیت است، دیده می شود. کم خونی همولیتیک زمانی اتفاق می‌افتد که گلبول‌های قرمز خون سریع‌تر از جایگزینی آنها تخریب می‌شوند و منجر به کمبود سلول‌های حامل اکسیژن در جریان خون می‌شود.

رتیکولوسیت ها در پاسخ به این کمبود با سرعتی سریع از مغز استخوان آزاد می شوند، زیرا آنها پیش ساز گلبول های قرمز بالغ هستند. بنابراین، تعداد بالای رتیکولوسیت ها در بیماران مبتلا به کم خونی داسی شکل نشان دهنده افزایش اریتروپوئزیس یا تولید گلبول های قرمز خون است که روش بدن برای جبران از دست دادن گلبول های قرمز است.

یکی از راه هایی که رتیکولوسیت ها به ایجاد و پیشرفت بیماری سلول داسی شکل کمک می کنند، افزایش غلظت سلول های داسی شکل در جریان خون است. رتیکولوسیت‌ها نسبت سطح به حجم بالاتری نسبت به گلبول‌های قرمز بالغ دارند که باعث می‌شود در شرایط کم اکسیژن بیشتر مستعد داسی‌شدن شوند. این به این معنی است که بیماران مبتلا به سلول داسی شکل که تعداد رتیکولوسیت بالایی دارند در معرض افزایش خطر وقایع انسداد عروق و سایر عوارض مرتبط با این بیماری هستند.

علاوه بر این، تولید تعداد زیادی گلبول قرمز نابالغ بر مغز استخوان فشار وارد می کند و ممکن است در طول زمان منجر به نارسایی مغز استخوان شود. این می‌تواند منجر به کاهش بیشتر تعداد گلبول‌های قرمز خون شود و کم‌خونی را تشدید کند که مشخصه بیماری سلول داسی است.

ارتباط بین تعداد رتیکولوسیت ها و خطر ابتلا به ترومبوز چیست؟

ترومبوز تشکیل لخته های خون در داخل رگ های خونی است و اگر لخته جریان خون را به اندام های حیاتی مانند قلب، مغز یا ریه ها مسدود کند، می تواند عواقب جدی داشته باشد. ارتباط بین تعداد رتیکولوسیت ها و خطر ابتلا به ترومبوز کاملاً مشخص نیست و ممکن است به علت زمینه ای افزایش تعداد رتیکولوسیت ها بستگی داشته باشد.

در برخی موارد، تعداد بالای رتیکولوسیت ها ممکن است در نتیجه کم خونی همولیتیک باشد، جایی که گلبول های قرمز خون سریعتر از جایگزینی آنها تخریب می شوند. همولیز باعث آزاد شدن هموگلوبین در جریان خون می شود که می تواند منجر به انعقاد بیش از حد یا افزایش تمایل به لخته شدن خون شود. این به این دلیل است که هموگلوبین می تواند پلاکت ها و سایر اجزای سیستم انعقادی را فعال کند که باعث لخته شدن می شود. در این موارد، تعداد بالای رتیکولوسیت ها ممکن است با افزایش خطر ترومبوز همراه باشد، به ویژه در بیمارانی که عوامل خطر دیگری مانند بیماری عروقی یا بی حرکتی نیز دارند.

از سوی دیگر، در برخی شرایط مانند بیماری سلول داسی شکل، شمارش رتیکولوسیت بالا یک مکانیسم جبرانی برای جایگزینی گلبول های قرمز خون است که به سرعت تخریب می شوند. گلبول های قرمز داسی شکل در این شرایط مستعد تشکیل توده هایی هستند که جریان خون را مسدود می کنند و منجر به وقایع انسداد عروق می شوند. با این حال، شواهدی وجود ندارد که نشان دهد تعداد رتیکولوسیت ها به تنهایی یک عامل خطر مهم برای ترومبوز در بیماری سلول داسی شکل است.

شمارش رتیکولوسیت اصلاح شده (CRC) چیست؟

وقتی کم خونی دارید (تعداد گلبول های قرمز خون (RBC)، هموگلوبین و هماتوکریت کم است)، درصد رتیکولوسیت ها ممکن است در مقایسه با تعداد کلی گلبول های قرمز زیاد به نظر برسد. این تا حدودی به دلیل آزاد شدن زودهنگام سلول های نابالغ از مغز استخوان به گردش خون و زمان طولانی تری برای بلوغ در خون است (از 1 روز عادی تا 3 یا 4 روز). 

ه منظور ارزیابی دقیق‌تر عملکرد مغز استخوان، درصد رتیکولوسیت (%) اغلب با محاسبه‌ای به نام شمارش رتیکولوسیت اصلاح‌شده (CRC) اصلاح می‌شود. این محاسبه هماتوکریت شما را با مقدار هماتوکریت طبیعی مقایسه می کند.

شاخص تولید رتیکولوسیت (RPI) چیست؟

شاخص تولید رتیکولوسیت (RPI) محاسبه‌ای برای تصحیح درجه نابالغی رتیکولوسیت‌ها است که نشان می‌دهد رتیکولوسیت‌ها چقدر زود از مغز استخوان آزاد شده‌اند و چقدر طول می‌کشد تا در جریان خون بالغ شوند. RPI و زمان بلوغ با هماتوکریت متفاوت است.

شاخص تولید رتیکولوسیت = تصحیح تعداد / زمان بلوغ رتیکولوسیت

زمان بلوغ بر اساس هماتوکریت بیمار با فاکتورهای اصلاحی از یک روز معمولی تا سه روز متفاوت است.

کسر رتیکولوسیتی نابالغ (IRF) چیست؟

کسر رتیکولوسیت نابالغ (IRF) به عنوان نسبت رتیکولوسیت های نابالغ به تعداد کل رتیکولوسیت ها محاسبه می شود. هنگامی که آزمایش شمارش رتیکولوسیت انجام می شود توسط یک آنالایزر خون خودکار گزارش می شود. در شرایط خاص، IRF نشانگر بهتری برای پاسخ مغز استخوان نسبت به تعداد کل رتیکولوسیت ها است.

گزارش شمارش کامل خون (CBC) شامل نتیجه هموگلوبین رتیکولوسیتی است. این اصطلاح به چه معناست؟

بسته به روش آزمایشی مورد استفاده، هموگلوبین داخل رتیکولوسیت ها را می توان به صورت میانگین محتوای هموگلوبین رتیکولوسیتی (CHr) یا معادل هموگلوبین رتیکولوسیتی (Ret-He) اندازه گیری و گزارش کرد. این نتیجه آزمایش یکی از مقادیر گزارش شده در هنگام ارزیابی خون با استفاده از یک آنالایزر هماتولوژی خودکار است.

رتیکولوسیت ها گلبول های قرمز «جوانی» هستند که قبل از بلوغ کامل توسط مغز استخوان آزاد می شوند. مقدار هموگلوبین داخل رتیکولوسیت ها می تواند به تعیین اینکه آیا آهن کافی در دسترس بوده است یا خیر تا در چند روز گذشته در تولید هموگلوبین و سپس در تولید گلبول های قرمز خون در مغز استخوان گنجانده شود، کمک کند. این باعث می شود این آزمایش در شناسایی کمبود آهن عملکردی در شرایط بالینی خاص و در ارزیابی کم خونی فقر آهن در کودکان مفید باشد.

آیا می توان آزمایش رتیکولوسیت را در همان لوله خونی که CBC انجام می شود، انجام داد؟

بله. اگر کم خونی در طول یک آزمایش خون معمولی تشخیص داده شود، پزشک ممکن است آزمایش های اضافی (از جمله شمارش رتیکولوسیت ها یا HbA1C) را روی همان لوله خون در صورتی که در همان روز انجام شود، درخواست کند.

آیا تزریق خون بر نتایج رتیکولوسیت تأثیر می گذارد؟

بله. پزشک شما تعیین می‌کند که چه مدت پس از تزریق خون برای انجام شمارش رتیکولوسیت باید منتظر بمانید.

پزشک من چگونه می تواند تولید سلولی در مغز استخوان من را ارزیابی کند؟

در برخی موارد، روشی به نام آسپیراسیون مغز استخوان ممکن است برای به دست آوردن نمونه ای از مغز برای ارزیابی زیر میکروسکوپ انجام شود. گاهی اوقات این بهترین راه برای یک پزشک برای تعیین میزان عملکرد مغز استخوان است

آیا چیز دیگری هست که باید بدانم؟

افرادی که به ارتفاعات بالاتر حرکت می کنند ممکن است برای مدتی تعداد رتیکولوسیت های کمی بالاتری داشته باشند زیرا بدن آنها با محتوای اکسیژن کمتر مکان جدید خود سازگار می شود. افراد سیگاری همچنین ممکن است افزایش تعداد گلبول های قرمز و رتیکولوسیت ها را نشان دهند.

تعداد رتیکولوسیت ها ممکن است در دوران بارداری زیاد باشد. نوزادان دارای درصد بیشتری از رتیکولوسیت ها هستند، اما این تعداد در عرض چند هفته پس از تولد به سطوح نزدیک به بزرگسالان کاهش می یابد.

به طور سنتی، شمارش رتیکولوسیت ها به صورت دستی با نگاه کردن به یک اسلاید رنگ آمیزی شده ویژه در زیر میکروسکوپ و شمارش تعداد رتیکولوسیت ها در تعدادی از میدان های دید انجام می شود. اگرچه گاهی اوقات از آن استفاده می شود، روش دستی با روش های خودکار جایگزین شده است که امکان شمارش تعداد سلول های بیشتری را فراهم می کند، بنابراین دقت رتیکولوسیت ها را افزایش می دهد.

در سایت Cleveland Clinic در مورد آزمایش رتیکولوسیت بیشتر بخوانید:

شمارش رتیکولوسیت ها تعداد گلبول های قرمز نابالغ (رتیکولوسیت ها) در مغز استخوان شما را اندازه گیری می کند. پزشکان رتیکولوسیت ها را اندازه گیری می کنند تا دریابند که آیا مغز استخوان شما گلبول های قرمز کافی تولید می کند یا خیر. این آزمایش یکی از روش های متعدد برای تشخیص و نظارت بر شرایطی است که بر گلبول های قرمز شما تأثیر می گذارد.

مطالب مرتبط در متااورگانون:

• آزمایش شمارش کامل خون (CBC) 
• آزمایش اسمیر خون محیطی (peripheral blood smear)
• آزمایش اریتروپویتین
• آزمایش ویتامین B12
• آزمایش هاپتوگلوبین (Haptoglobin)
• آزمایش گلوکز 6 فسفات دهیدروژناز(G6PD)
• آزمایش بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان 

در جای دیگر وب:

• American Society of Hematology: Patient Information
• Aplastic Anemia & MDS International Foundation
• FamilyDoctor.org: Polycythemia Vera
• National Heart, Lung, and Blood Institute: Polycythemia Vera
• National Heart, Lung, and Blood Institute: Anemia