آزمایش های بیماری هاری (Rabies)

هاری (Rabies) یک بیماری ویروسی کشنده است که پستانداران از جمله انسان را درگیر می کند. این بیماری عمدتاً از طریق بزاق حیوانات آلوده، معمولاً از طریق گاز گرفتن یا خراش، منتقل می شود. ویروس وارد بدن شده و به سیستم عصبی مرکزی می رود و باعث التهاب و علائم شدید می شود.

دوره کمون می تواند متفاوت باشد، اما علائم معمولاً پس از چند هفته تا چند ماه ظاهر می شوند. علائم اولیه ممکن است شبیه علائم آنفولانزا مانند تب و سردرد باشد. با پیشرفت بیماری، علائم عصبی شدیدتر از جمله اضطراب، گیجی، توهم و فلج ظاهر می شود. یکی از علائم کلاسیک هاری آب‌هراسی است که در آن فرد به دلیل مشکل در بلع، ترس و اجتناب از آب را تجربه می‌کند.

هنگامی که علائم بالینی ظاهر می شود، هاری تقریباً همیشه کشنده است. بنابراین، در صورت گازگرفتن یا خراشیدگی توسط حیوان مشکوک به هاری، مراقبت فوری پزشکی بسیار مهم است. پروفیلاکسی پس از مواجهه (PEP) شامل یک سری واکسیناسیون هاری است که اگر بلافاصله پس از مواجهه انجام شود، می تواند به طور موثری از انتشار ویروس به سیستم عصبی مرکزی جلوگیری کند.

پیشگیری ضروری است و واکسیناسیون حیوانات خانگی و افراد در معرض خطر توصیه می شود. هاری به‌ویژه در مناطقی که برنامه‌های واکسیناسیون محدودی برای حیوانات اهلی دارند، یک نگرانی قابل توجه برای سلامت عمومی است.

چرا آزمایش ویروس هاری (Rabies) درخواست می شود؟

چه زمانی و در صورت داشتن چه علائمی در انسان و حیوانات آزمایش ویروس هاری (Rabies) بایستی انجام شود؟

در انسان:

• گاز گزفتگی یا آسیب توسط حیوان: هر فردی که توسط حیوانی، به ویژه حیوان وحشی یا واکسینه نشده، گاز گرفته یا خراشیده شده است، باید فورا به مراکز بهداشت مراجعه کند. اگر حیوان مشکوک به ناقل هاری باشد یا وضعیت واکسیناسیون آن ناشناخته باشد، ممکن است آزمایش هاری برای ارزیابی خطر انتقال هاری توصیه شود.
• علائم عصبی غیر قابل توضیح: هاری می تواند علائم عصبی مختلفی مانند اضطراب، گیجی، توهم، فلج، مشکل در بلع و آب هراسی (هیدروفوبیا) ایجاد کند. اگر فردی دچار علائم عصبی غیرقابل توضیح شود، به ویژه پس از قرار گرفتن در معرض احتمالی با حیوان ناقل هاری، ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی باید هاری را به عنوان یک احتمال در نظر بگیرند و اقدامات لازم و استاندارد مناسب را انجام دهند.
• قرار گرفتن در معرض احتمالی هاری: افرادی که با حیوانات بالقوه هاری تماس نزدیک داشته اند، حتی اگر گاز گرفته یا خراشیده نشده باشند، ممکن است در صورت مشکوک بودن به هاری نیاز به آزمایش داشته باشند. تماس نزدیک ممکن است شامل فعالیت هایی مانند دست زدن به خفاش ها، لمس کردن یا غذا دادن به حیوانات وحشی یا قرار گرفتن در معرض بزاق آنها باشد.

در حیوانات:

• پرخاشگری بی دلیل یا تغییرات رفتاری: در حیوانات، هاری می تواند باعث تغییرات رفتاری قابل توجهی شود، از جمله پرخاشگری بی دلیل در گونه هایی که معمولاً پرخاشگر نیستند. حیات وحش یا حیوانات اهلی که رفتار غیرعادی از خود نشان می دهند باید به عنوان یک خطر احتمالی هاری در نظر گرفته شوند و بر این اساس آزمایش شوند.
• علائم عصبی: حیواناتی که علائم اختلالات عصبی مانند فلج، مشکل در راه رفتن، چرخیدن یا رفتار نامنظم را نشان می دهند، ممکن است برای تعیین علت بیماری خود به آزمایش هاری نیاز داشته باشند.
• حوادث گاز گرفتن: اگر حیوانی فرد یا حیوان دیگری را گاز بگیرد، به خصوص اگر بدون دلیل باشد یا حیوان علائم هاری را نشان دهد، ممکن است حیوان نیاز به آزمایش هاری داشته باشد. این آزمایش برای تعیین اینکه آیا پروفیلاکسی پس از مواجهه برای فرد یا حیوان درگیر ضروری است یا خیر ضروری است.

بسیار مهم است که به یاد داشته باشید که هاری یک بیماری کشنده است و هنگامی که علائم بالینی ظاهر می شود، تقریبا همیشه کشنده است. بنابراین هرگونه سوء ظن ابتلا به هاری در انسان یا حیوان باید جدی گرفته شود و فوراً به پزشک مراجعه شود. آزمایش سریع، همراه با واکسیناسیون مناسب یا پیشگیری پس از مواجهه، می تواند به جلوگیری از پیشرفت بیماری و نجات جان افراد کمک کند. اگر مشکوک به قرار گرفتن در معرض هاری یا مشاهده رفتار غیرعادی در حیوانات هستید، با مقامات بهداشتی محلی یا کنترل حیوانات تماس بگیرید تا وضعیت را به درستی مدیریت کنند.

نمونه های مورد نیاز برای آزمایش ویروس هاری (Rabies):

نمونه های مورد نیاز برای آزمایش ویروس هاری ممکن است بسته به روش آزمایش خاص و نوع حیوان مورد آزمایش متفاوت باشد. با این حال، رایج ترین نمونه های مورد استفاده برای آزمایش ویروس هاری در حیوانات و انسان ها عبارتند از:

• بافت مغز حیوانات: استاندارد طلایی برای آزمایش ویروس هاری در حیوانات، آزمایش بافت مغز است. بهترین نمونه برای آزمایش هاری، بافت مغز، به ویژه هیپوکامپ، ساقه مغز و مخچه است. این به این دلیل است که ویروس هاری در سیستم عصبی مرکزی متمرکز می شود. این معمولاً پس از مرگ حیوان و جمع آوری نمونه ای از بافت مغز انجام می شود. بافت مغز برای وجود آنتی ژن های ویروس هاری با استفاده از تکنیک هایی مانند آزمایش آنتی بادی فلورسنت (FAT) یا سنجش ایمونوفلورسانس مستقیم (DFA) بررسی می شود.

نمونه بافت مغز حیوانات برای تشخیص هاری

• بزاق و غدد بزاقی: در حیوانات زنده می توان از نمونه بزاق و غدد بزاقی برای آزمایش استفاده کرد، به ویژه در مواردی که حیوان علائم بالینی هاری را نشان می دهد.
• بیوپسی پوست: در برخی موارد، نمونه‌های پوست یا فولیکول‌های مو از پشت گردن ممکن است برای آزمایش استفاده شود، به‌ویژه زمانی که بافت مغزی به دست نمی‌آید. پوست و فولیکول های موی پشت سر حاوی پایانه های عصبی است که ممکن است حامل ویروس باشد.

بیوپسی پوست یا فولیکول های مو برای تشخیص ویروس هاری (Rabies)

• نمونه سرم: تست های سرولوژیکی برای تشخیص آنتی بادی علیه ویروس هاری در خون انسان یا حیوانات استفاده می شود. این آزمایش‌ها معمولاً برای تعیین وضعیت واکسیناسیون یا ارزیابی پاسخ ایمنی پس از واکسیناسیون یا قرار گرفتن در معرض احتمالی استفاده می‌شوند.

• مایع مغزی نخاعی – CSF ممکن است حاوی ویروس هاری باشد و قابل آزمایش باشد، اما در مقایسه با بافت مغز ایده آل نیست.
•  اسمیر قرنیه – خراش دادن سلول های قرنیه ممکن است ویروس هاری را آشکار کند اما به طور معمول انجام نمی شود.

توجه به این نکته ضروری است که آزمایش هاری فقط باید توسط متخصصان آموزش دیده در آزمایشگاه های تخصصی انجام شود.

شاید این مطلب برای شما مفید باشد:

روش های مختلف جمع آوری نمونه های آزمایشگاه

بروزرسانی شده در17 آبان 1402 | توسط دکتر فرزاد باباخانی

شاید این مطلب برای شما مفید باشد:

لوله های آزمایش و ضد انعقادها (Test tubes and Anticoagulants)

بروزرسانی شده در17 آبان 1402 | توسط دکتر فرزاد باباخانی

شاید این مطلب برای شما مفید باشد:

ذخیره سازی نمونه های آزمایشگاهی

بروزرسانی شده در17 آبان 1402 | توسط دکتر فرزاد باباخانی

روش های مختلف آزمایشگاهی برای شناسایی ویروس هاری (Rabies):

آزمایش آنتی بادی فلورسنت مستقیم (FAT):

FAT روشی سریع و پرکاربرد برای تشخیص وجود ویروس هاری در بافت مغز حیوانات یا سایر نمونه های مناسب است. این متکی بر استفاده از آنتی بادی های نشاندار شده با فلورسنت است که به طور خاص به آنتی ژن های ویروس هاری متصل می شود و امکان تجسم ویروس را در زیر میکروسکوپ فلورسانس فراهم می کند. در اینجا شرح مفصلی از روش FAT آورده شده است:

• جمع آوری نمونه: اولین قدم، گرفتن نمونه از حیوان مشکوک به هاری است. نمونه ترجیحی بافت مغز است، به ویژه ساقه مغز یا هیپوکامپ، زیرا این مناطق حاوی غلظت بالاتری از ویروس هستند. حیوان معدوم می شود و بافت مغز با دقت جمع آوری می شود تا از آلودگی جلوگیری شود. برای انسان، در صورت در دسترس نبودن بافت مغز، بیوپسی پوست، بزاق، CSF یا نمونه های دیگر ممکن است استفاده شود.
• تثبیت نمونه: بافت مغز با استفاده از فیکساتور مناسب مانند استون یا فرمالین برای حفظ ویروس و حفظ یکپارچگی ساختاری بافت ثابت می شود.
• آماده سازی نمونه: پس از تثبیت، بافت مغز به دقت به برش های نازک، معمولاً 4 تا 6 میکرومتر ضخامت، با استفاده از میکروتوم برش داده می شود. سپس این بخش ها روی اسلایدهای شیشه ای قرار می گیرند و اجازه می دهند خشک شوند.
• انکوباسیون با آنتی بادی های فلورسنت: بخش های بافت مغز روی لام های شیشه ای با آنتی بادی های نشاندار شده با فلورسنت انکوبه می شوند که به طور خاص آنتی ژن های نوکلئوپروتئین ویروسی هاری را شناسایی کرده و به آن متصل می شوند. این آنتی بادی ها علیه پروتئین های ویروسی خاص موجود در سطح ویروس هاری ایجاد می شوند.
• شستشو: پس از انکوباسیون، لام ها شسته می شوند تا هر گونه آنتی بادی غیرمجاز حذف شود و صدای پس زمینه کاهش یابد و دقت آزمایش افزایش یابد.
• تجسم: سپس اسلایدها در زیر میکروسکوپ فلورسانس بررسی می شوند. آنتی‌بادی‌های برچسب‌دار فلورسنت که به آنتی‌ژن‌های ویروس هاری متصل هستند، وقتی در معرض طول موج خاصی از نور قرار می‌گیرند، نور ساطع می‌کنند. این فلورسانس به ویروس هاری اجازه می دهد تا به صورت نقاط روشن یا توده ها در پس زمینه تاریک دیده شود. رنگ آمیزی فلورسانس سبز در الگوی سیتوپلاسمی نشان دهنده یک نمونه هاری مثبت است.
•  تفسیر نتیجه: نتیجه مثبت نشان دهنده وجود ویروس هاری در بافت مغز است. الگوی معمولی فلورسانس به دلیل ظاهر مشخصه ویروس در زیر میکروسکوپ فلورسانس، “سبز سیب” نامیده می شود.
• اسلایدهای کنترلی: برای اطمینان از صحت تست، اسلایدهای کنترلی نیز در کنار اسلایدهای تست تهیه می شود. این اسلایدهای کنترل شامل بخش هایی از بافت مغز است که برای هاری مثبت شناخته شده است و سایر اسلایدها منفی هستند. اسلایدهای کنترل به بررسی حساسیت و ویژگی تست کمک می کنند.

آزمایش آنتی بادی فلورسنت مستقیم (FAT) برای تشخیص ویروس هاری (Rabies)

آزمایش آنتی بادی فلورسنت مستقیم برای تشخیص ویروس هاری بسیار حساس و اختصاصی در نظر گرفته می شود. این به ویژه برای تشخیص سریع مفید است، و امکان شروع زودهنگام پیشگیری پس از مواجهه در موارد مواجهه بالقوه هاری را فراهم می کند. هنگام کار با نمونه های ویروس هاری باید اقدامات احتیاطی مناسب رعایت شود و آزمایش باید در یک آزمایشگاه تخصصی با پرسنل آموزش دیده انجام شود.

روش واکنش زنجیره‌ای پلیمراز رونویسی معکوس (RT-PCR):

RT-PCR یک تکنیک تشخیصی مولکولی است که برای تشخیص توالی‌های RNA خاص، از جمله توالی‌های ویروس هاری استفاده می‌شود. این شامل تبدیل RNA ویروس به DNA مکمل (cDNA) از طریق رونویسی معکوس و سپس تقویت cDNA با استفاده از واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR) است. در اینجا شرح مفصلی از روش RT-PCR برای تشخیص ویروس هاری آورده شده است:

• جمع آوری نمونه: اولین قدم، گرفتن نمونه مناسب از حیوان یا انسان مشکوک به هاری است. نمونه های ارجح برای RT-PCR بافت مغز (به ویژه از ساقه مغز یا هیپوکامپ)، بزاق یا سایر بافت هایی با بار ویروسی بالا هستند.
•  استخراج RNA: RNA ویروسی باید از نمونه جمع آوری شده استخراج شود. این فرآیند شامل شکستن ذرات ویروس و جداسازی RNA از سایر اجزای سلولی است. معمولاً برای این مرحله از کیت های استخراج RNA تجاری یا سایر روش های تخصصی استفاده می شود.
• رونویسی معکوس (RT): هنگامی که RNA ویروسی جدا شد، مرحله بعدی رونویسی معکوس است. ترانس کریپتاز معکوس، یک آنزیم، RNA ویروس را به DNA مکمل (cDNA) تبدیل می کند. این cDNA یک کپی مکمل از RNA ویروسی را نشان می‌دهد و به عنوان الگوی تقویت PCR بعدی عمل می‌کند.
•  راه اندازی PCR: ماده ژنتیکی (cDNA) استخراج شده با پرایمرها و سایر معرف های PCR مخلوط می شود. پرایمرها توالی های DNA کوتاهی هستند که برای شناسایی و اتصال ویژه به مناطق خاصی از ژنوم ویروس هاری طراحی شده اند. این نواحی معمولاً بسیار حفاظت شده و برای فرآیند تقویت PCR ضروری هستند.
• تقویت PCR: دستگاه PCR چرخه هایی از تغییرات دما را برای تسهیل تکثیر DNA ویروسی هدف انجام می دهد. این فرآیند شامل مراحل زیر برای هر چرخه است:

1. دناتوراسیون: واکنش تا دمای بالا (حدود 95 درجه سانتیگراد) حرارت داده می شود تا DNA دو رشته ای دناتوره شود و آن را به رشته های منفرد جدا کند.
2. بازپخت: دما کاهش می یابد (معمولاً بین 50 تا 60 درجه سانتیگراد) تا به پرایمرها اجازه داده شود تا به توالی های مکمل خود در cDNA متصل شوند.
3. گسترش: دما مجدداً افزایش می یابد (معمولاً حدود 72 درجه سانتیگراد) و یک آنزیم DNA پلیمراز رشته DNA جدیدی را که از آغازگرها شروع می شود سنتز می کند و در نتیجه DNA ویروسی هدف تقویت می شود.

• تشخیص: با پیشرفت PCR در چرخه های متعدد، تعداد کپی های DNA ویروسی هدف به طور تصاعدی افزایش می یابد. یک رنگ فلورسنت یا پروب های خاص اغلب در مخلوط واکنش PCR گنجانده می شود. این پروب ها هنگامی که به DNA ویروسی تقویت شده متصل می شوند، فلورسانس منتشر می کنند و فلورسانس توسط دستگاه PCR شناسایی می شود.
•  تفسیر نتیجه: اگر ویروس هاری در نمونه وجود داشته باشد، تقویت RT-PCR یک سیگنال فلورسانس قابل تشخیص تولید می کند. وجود توالی RNA ویروسی خاص وجود ویروس هاری را تایید می کند.

RT-PCR روشی حساس و اختصاصی برای تشخیص RNA ویروس هاری در نمونه های بالینی است. این یک ابزار ارزشمند برای تشخیص زودهنگام و دقیق است، به ویژه در مواردی که روش های مرسوم مانند آزمایش آنتی بادی فلورسنت مستقیم (FAT) مناسب یا در دسترس نیستند. هنگام کار با نمونه های ویروس هاری باید اقدامات احتیاطی مناسب رعایت شود و آزمایش باید در یک آزمایشگاه تخصصی با پرسنل آموزش دیده انجام شود.

در آزمایش RT-PCR را برای تشخیص ویروس هاری (Rabies) برای طراحی پرایمر از کدام ژن ها استفاده می شود؟

متداول ترین ژن های مورد هدف برای تشخیص RT-PCR ویروس هاری عبارتند از:

• ژن نوکلئوپروتئین (N) – این کد برای نوکلئوپروتئینی است که ژنوم ویروس را در خود محصور می کند. از آنجایی که بسیار محافظت شده است، هدف اولیه برای تشخیص هاری مولکولی است. آغازگرهای رو به جلو و معکوس در کنار یک ناحیه حفاظت شده از ژن N برای تولید یک آمپلیکون 500-800 جفت باز هستند.
• ژن گلیکوپروتئین (G) – گلیکوپروتئین بر روی پوشش ویروس ایجاد می کند و کلید ورود به سلول است. ژن G نسبت به ژن N متغیرتر است اما مناطق خاصی حفظ می شوند. چندین جفت آغازگر برای هدف قرار دادن قطعات ~200-400 جفت باز طراحی شده است.
•  ژن پلیمراز (L) – پلیمراز ویروسی نیز بسیار حفاظت شده است و برخی از آغازگرهای ژن L اغلب در ترکیب با پرایمرهای ژن N یا G مورد استفاده قرار گرفته اند.
• ژن فسفوپروتئین (P) – فسفوپروتئین به رونویسی و تکثیر RNA ویروسی کمک می کند. پرایمرهای ژن P یک هدف اضافی را فراهم می کنند، اما کمتر از پرایمرهای N و G استفاده می شوند.

سایر اهداف مانند ژن ماتریکس (M) نیز ممکن است مورد استفاده قرار گیرد. بیشتر پروتکل‌ها از جفت‌های پرایمر متعدد علیه ژن‌های N، G و گاهی P یا L استفاده می‌کنند تا حساسیت و ویژگی تشخیص را به حداکثر برسانند. چندگانه سازی چندین هدف به اعتبارسنجی نتایج و کاهش منفی های کاذب کمک می کند. موثرترین سنجش های RT-PCR از پرایمرهای منحط یا مجموعه های پرایمر متعدد برای توضیح تنوع ویروسی استفاده می کنند.

روش های سرولوژیکی برای شناسایی آنتی بادی:

روش های سرولوژیکی برای تشخیص ویروس هاری شامل شناسایی آنتی بادی های خاص تولید شده توسط سیستم ایمنی در پاسخ به قرار گرفتن در معرض ویروس هاری یا واکسیناسیون است. این آزمایش‌های سرولوژیکی معمولاً برای ارزیابی پاسخ ایمنی فرد به هاری یا تأیید وضعیت واکسیناسیون استفاده می‌شوند. دو روش اصلی سرولوژیکی مورد استفاده برای تشخیص ویروس هاری عبارتند از: تست مهار فوکوس فلورسنت سریع (RFFIT) و سنجش ایمونوسوربنت مرتبط با آنزیم (ELISA). در اینجا شرح مفصلی از این روش ها آورده شده است:

تست مهار فوکوس فلورسنت سریع (RFFIT):

•  جمع آوری نمونه: نمونه های خون از فرد مورد آزمایش معمولاً به صورت سرم یا پلاسما جمع آوری می شود.
•  آماده سازی نمونه: نمونه خون جمع آوری شده سانتریفیوژ می شود تا سرم یا پلاسما از اجزای سلولی جدا شود.
• تهیه ویروس: مقدار ثابتی از ویروس زنده هاری تهیه شده و به عنوان آنتی ژن در آزمایش استفاده می شود.
• رقیق سازی سرم: رقت های سریالی سرم فرد برای ایجاد طیف وسیعی از رقت ها تهیه می شود.
• انکوباسیون: نمونه های سرم رقیق شده با مقدار مشخصی ویروس زنده هاری مخلوط می شوند. این اجازه می دهد تا آنتی بادی های موجود در سرم به ویروس متصل شوند.
• تلقیح سلول ها: سپس مخلوط سرم و ویروس به لایه ای از سلول های حساس در ظرف کشت اضافه می شود. ویروس اجازه دارد سلول ها را آلوده کند.
• رنگ آمیزی ایمنی: پس از یک دوره انکوباسیون، سلول ها ثابت شده و با یک آنتی بادی نشاندار شده با فلورسنت که به طور خاص به ویروس هاری متصل می شود، رنگ آمیزی می شوند. این آنتی بادی فلورسنت فقط به ویروسی متصل می شود که توسط آنتی بادی های موجود در سرم خنثی نشده است.
• Focus Counting: در زیر میکروسکوپ فلورسانس، تعداد کانون های ویروسی فلورسنت (سلول های آلوده) شمارش می شود. هر چه غلظت آنتی بادی های خنثی کننده در سرم بیشتر باشد، کانون های کمتری مشاهده می شود.

   سنجش ایمونوسوربنت مرتبط با آنزیم (ELISA):

• جمع آوری نمونه: نمونه های خون از فرد مورد آزمایش معمولاً به صورت سرم یا پلاسما جمع آوری می شود.
• آماده سازی نمونه: نمونه خون جمع آوری شده سانتریفیوژ می شود تا سرم یا پلاسما از اجزای سلولی جدا شود.
• پوشش آنتی ژن ویروسی: پلیت های میکروتیتر با آنتی ژن ویروس هاری غیرفعال شده پوشانده شده اند که برای گرفتن آنتی بادی های هاری خاص موجود در سرم استفاده می شود.
• انکوباسیون: نمونه های سرم به چاهک های پوشش داده شده با آنتی ژن اضافه شده و اجازه انکوبه داده می شود. اگر آنتی بادی های اختصاصی هاری در سرم وجود داشته باشد، به آنتی ژن ویروسی متصل می شود.
• تشخیص: پس از شستشو برای حذف اجزای غیر متصل، یک آنتی بادی ثانویه مرتبط با آنزیم به چاهک ها اضافه می شود. این آنتی بادی ثانویه به هر گونه آنتی بادی هاری دستگیر شده متصل می شود.
• واکنش آنزیمی: به چاهک یک سوبسترای آنزیمی بی رنگ اضافه می شود. اگر آنتی بادی ثانویه به دلیل اتصال آنتی بادی های هاری وجود داشته باشد، آنزیم بستر را به یک محصول رنگی تبدیل می کند.
• اندازه گیری: شدت رنگ با استفاده از اسپکتروفتومتر اندازه گیری می شود که میزان آنتی بادی های اختصاصی هاری موجود در سرم را نشان می دهد.

هر دو RFFIT و ELISA تست های سرولوژیکی بسیار حساس و اختصاصی برای تشخیص آنتی بادی های اختصاصی هاری هستند. این آزمایش‌ها نقش مهمی در ارزیابی وضعیت ایمنی فرد پس از واکسیناسیون هاری یا تعیین اینکه آیا فرد در معرض این ویروس قرار گرفته است، بازی می‌کند. آنها در تنظیمات مختلف، از جمله نظارت، ارزیابی پیشگیرانه پس از مواجهه، و نظارت بر پاسخ واکسیناسیون در افراد در معرض خطر استفاده می شوند. استفاده و پردازش صحیح نمونه های خون و همچنین استفاده از معرف های کنترل شده با کیفیت، برای اطمینان از نتایج دقیق و قابل اعتماد ضروری است.

روش ایمونوهیستوشیمی (IHC):

IHC تکنیکی است که برای تشخیص ویروس هاری در نمونه‌های بافت مغز حیوانات یا انسان‌های مشکوک به هاری استفاده می‌شود. این شامل استفاده از آنتی بادی های خاصی است که آنتی ژن های ویروس هاری را در بخش های بافت مغز شناسایی کرده و به آن متصل می شود. در اینجا شرح مفصلی از روش ایمونوهیستوشیمی (IHC) برای تشخیص ویروس هاری آمده است:

 جمع آوری و آماده سازی نمونه:

• جمع آوری بافت مغز: اولین قدم جمع آوری بافت مغز حیوان یا انسان مشکوک به هاری است. مناطق ارجح برای نمونه گیری ساقه مغز یا هیپوکامپ هستند، زیرا این مناطق تمایل به بار ویروسی بالاتری دارند.
• تثبیت: بافت مغز جمع آوری شده در یک فیکساتور مناسب مانند فرمالین ثابت می شود تا ساختار بافت و آنتی ژن های ویروسی حفظ شود.

پردازش بافت:

• Dehydration و Embedding: پس از تثبیت، بافت مغز با استفاده از یک سری محلول های الکلی کم آب شده و سپس در موم پارافین جاسازی می شود. تعبیه پارافین اجازه می دهد تا بافت به بخش های نازک برای تجزیه و تحلیل بیشتر بریده شود.

بخش بندی:

• میکروتوم: بافت مغزی جاسازی شده با پارافین با استفاده از میکروتوم به برش های نازک به ضخامت 4 تا 6 میکرومتر تقسیم می شود.
• آماده‌سازی اسلاید: بخش‌های بافت روی لام‌های شیشه‌ای نصب می‌شوند و سپس این لام‌ها تحت پردازش بیشتر قرار می‌گیرند.

بازیابی آنتی ژن:

• پارافین زدایی: لام ها برای حذف موم پارافین پارافین زدایی می شوند و آنتی ژن ها را برای اتصال آنتی بادی در دسترس قرار می دهند.
•  بازیابی آنتی ژن: در برخی موارد، تکنیک های بازیابی آنتی ژن، مانند بازیابی اپی توپ ناشی از گرما (HIER)، ممکن است برای افزایش دسترسی به آنتی ژن های ویروسی استفاده شود. این مرحله شامل حرارت دادن اسلایدها در محلول بافر برای پاک کردن آنتی ژن ها است.

مسدود کردن:

• پیشگیری از اتصال غیر اختصاصی: برای جلوگیری از اتصال غیر اختصاصی آنتی بادی، بخش های بافتی با محلول مسدود کننده درمان می شوند. این امر هر گونه محل اتصال موجود بر روی بافت را مسدود می کند و اطمینان حاصل می کند که آنتی بادی ها به طور خاص به آنتی ژن های ویروسی متصل می شوند.

انکوباسیون آنتی بادی:

• آنتی بادی های اولیه: بخش های بافت با آنتی بادی های اولیه خاص که آنتی ژن های ویروس هاری موجود در بافت مغز را شناسایی کرده و به آن متصل می شوند، انکوبه می شوند.
• انکوباسیون: انکوباسیون آنتی بادی اولیه معمولاً در یک شب در دمای کنترل شده اتفاق می افتد.

تشخیص:

• آنتی بادی های ثانویه: پس از انکوباسیون با آنتی بادی های اولیه، لام ها شسته می شوند تا هر گونه آنتی بادی غیرمجاز حذف شود. متعاقباً، بخش‌های بافت با یک آنتی‌بادی ثانویه که به یک آنزیم یا مولکول فلورسنت مرتبط است، انکوبه می‌شوند.
• تجسم: آنتی بادی های ثانویه مرتبط با آنزیم را می توان با استفاده از یک بستر کروموژنیک که محصول واکنش رنگی تولید می کند، شناسایی کرد. از طرف دیگر، آنتی بادی های ثانویه نشاندار شده با فلورسنت را می توان با استفاده از میکروسکوپ فلورسانس مشاهده کرد.

تفسیر نتیجه:

• معاینه: مقاطع بافت رنگ آمیزی شده در زیر میکروسکوپ نوری یا فلورسانس بررسی می شوند. وجود آنتی ژن های ویروس هاری با الگوی رنگ آمیزی خاص تولید شده توسط آنتی بادی اولیه نشان داده می شود.
• نتیجه مثبت/منفی: نتیجه مثبت IHC رنگ آمیزی اختصاصی آنتی ژن های ویروس هاری را نشان می دهد که حضور ویروس در بافت مغز را تایید می کند. نتیجه منفی نشان دهنده عدم وجود آنتی ژن های ویروسی در بافت است.

چه چیزی در آزمایش ویروس هاری (Rabies) مورد بررسی قرار می گیرد؟

طبقه بندی ویروس هاری (Rabies):

ویروس هاری یک ویروس کشنده و بسیار نوروتروپیک متعلق به جنس Lyssavirus از خانواده Rhabdoviridae است. این یک ویروس RNA تک رشته ای با حس منفی است، به این معنی که اطلاعات ژنتیکی خود را به شکل RNA به جای DNA حمل می کند. ویروس هاری در درجه اول بر پستانداران از جمله انسان تأثیر می گذارد و از طریق بزاق حیوانات آلوده معمولاً از طریق گاز گرفتن یا خراش منتقل می شود.

ساختار ویروس هاری (Rabies):

ساختار ویروس هاری نسبتاً ساده و در عین حال بسیار مؤثر در تسهیل توانایی آن برای آلوده کردن و تکثیر درون سلول‌های میزبان است. ویروس هاری به عنوان یک ویروس پوشش دار طبقه بندی می شود، به این معنی که دارای یک پوشش لیپیدی است که از غشای سلول میزبان در طول فرآیند جوانه زدن ویروسی به دست می آید.

شکل کلی ویروس هاری گلوله ای شکل است که طول آن تقریباً 180 نانومتر و قطر آن حدود 75 نانومتر است. این شکل متمایز به دلیل آرایش مارپیچی هسته نوکلئوکپسید در پوشش لیپیدی است. ساختار گلوله ای شکل به ویروس اجازه می دهد تا به طور موثر در طول رشته های عصبی حرکت کند و در طول دوره عفونت از اعصاب محیطی به سیستم عصبی مرکزی گسترش یابد.

ساختار ویروس هاری (Rabies)

در اینجا شرح مفصلی از ساختار ویروس هاری آمده است:

• ژنوم: ویروس هاری یک ژنوم RNA تک رشته ای با حس منفی به عنوان ماده ژنتیکی خود دارد. این RNA حامل تمام اطلاعات ژنتیکی لازم برای تکثیر و رونویسی ویروس است. RNA ویروسی توسط مولکول های نوکلئوپروتئین (N) محصور شده و یک نوکلئوکپسید مارپیچی را تشکیل می دهد.
• نوکلئوکپسید: نوکلئوکپسید هسته مرکزی ذره ویروس هاری است. این شامل ژنوم RNA ویروسی است که با چندین نسخه از نوکلئوپروتئین (N) در آرایش مارپیچ پیچیده شده است. این کمپلکس ریبونوکلئوپروتئین برای محافظت از RNA ویروسی و تضمین فرآیندهای تکثیر و رونویسی کارآمد حیاتی است.
• پروتئین ماتریکس (M): در اطراف نوکلئوکپسید پروتئین ماتریکس (M) قرار دارد. پروتئین M نقش مهمی در تجمع و جوانه زدن ویروس ایفا می کند. هم با نوکلئوکپسید و هم با پوشش ویروسی برهمکنش می‌کند و ادغام نوکلئوکپسید را در ذرات ویروسی در حال رشد در طول فرآیند جوانه‌زنی تسهیل می‌کند. پروتئین M با کمپلکس RNP و پوشش ویروسی تعامل دارد و مورفولوژی گلوله‌شکل مشخصه‌اش را به ویریون می‌دهد.
• پوشش یا انولپ: ویروس هاری توسط یک دولایه لیپیدی که از غشای سلول میزبان در طول فرآیند جوانه زدن به دست می آید، پوشانده می شود. انولپ حاوی گلیکوپروتئین ویروسی (G) است که از سطح ذره ویروس بیرون زده است. این سنبله های گلیکوپروتئین برای ورود ویروس به سلول های میزبان بسیار مهم هستند و به عنوان اهداف اصلی برای پاسخ ایمنی میزبان عمل می کنند.
• گلیکوپروتئین (G): گلیکوپروتئین (G) پروتئین سطحی اصلی ویروس هاری است. این نقش اساسی در اتصال ویروسی، ورود و همجوشی با غشای سلول میزبان دارد. پروتئین G حاوی سایت های آنتی ژنی است که توسط سیستم ایمنی مورد هدف قرار می گیرد و یک جزء کلیدی در ایجاد ایمنی محافظتی پس از واکسیناسیون است.
• فسفوپروتئین (P): پروتئین P برای رونویسی و تکثیر ویروس ضروری است. هم به پروتئین N و هم به RNA ویروسی متصل می شود و سنتز RNA ویروسی را تسهیل می کند.
• پروتئین پلیمراز بزرگ (L): پروتئین L یک RNA پلیمراز وابسته به RNA است که مسئول تکثیر RNA ویروسی و رونویسی ژن های ویروسی است
• پروتئین پیوست ویروسی (RVG): دویروس هاری همچنین دارای پروتئین چسبندگی ویروسی است که به عنوان گیرنده گلیکوپروتئین ویروس هاری (RVG) شناخته می شود. RVG به ویروس اجازه می دهد تا به گیرنده های خاصی در سطح سلول های میزبان متصل شود و فرآیند ورود ویروس را آغاز کند.

تکثیر و رونویسی ویروس هاری (Rabies):

تکثیر و رونویسی ویروس هاری شامل یک سری فرآیندهای پیچیده است که در سلول های میزبان رخ می دهد. ویروس هاری به عنوان یک ویروس RNA با حس منفی، اطلاعات ژنتیکی خود را به شکل یک مولکول RNA تک رشته ای با جهت گیری حس منفی حمل می کند. در اینجا شرح مفصلی از تکثیر و رونویسی ویروس هاری آمده است:

 ورود و پوشش:

ورود سلول ویروس هاری توسط گلیکوپروتئین سطحی آن (G) انجام می شود، که با گیرنده های سطح سلولی خاص تعامل می کند تا اتصال ویروس و همجوشی با غشای سلول میزبان را تسهیل کند. هنگامی که در داخل سلول قرار می گیرد، پوشش ویروسی با غشای اندوزومی ترکیب می شود و کمپلکس ریبونوکلئوپروتئین ویروسی (RNP) را آزاد می کند که حاوی ژنوم RNA ویروسی است که با مولکول های نوکلئوپروتئین (N) محصور شده است.

با این وجود، چندین گیرنده کاندید بر اساس شواهد تجربی و مطالعات با استفاده از انواع مختلف سلول پیشنهاد شده است. برخی از گیرنده های سلولی احتمالی ویروس هاری عبارتند از:

• گیرنده استیل کولین نیکوتینی (nAChR): در برخی از مطالعات، گیرنده استیل کولین α-نیکوتینی (α-nAChR) به عنوان یک گیرنده احتمالی برای ورود ویروس هاری به نورون ها پیشنهاد شده است. این گیرنده در سیگنال دهی استیل کولین نقش دارد و در سلول های عصبی و عضلانی مختلف بیان می شود.
• گیرنده نوروتروفین P75 (p75NTR): گیرنده نوروتروفین p75 به عنوان یک گیرنده کاندید برای ورود ویروس هاری به نورون ها پیشنهاد شده است. این گیرنده در سیگنال دهی فاکتور نوروتروفیک نقش دارد و در سیستم عصبی بیان می شود.
• مولکول های چسبندگی سلولی: برخی از مطالعات نشان داده اند که مولکول های چسبنده سلولی، مانند مولکول چسبندگی سلول عصبی (NCAM)، ممکن است در ورود ویروس هاری و انتشار در نورون ها نقش داشته باشند.
• زیر واحد آلفا 1 گیرنده نیکوتینی کولینرژیک (CHRNA1): در سلول های عضلانی خاص، زیرواحد α1 گیرنده کولینرژیک نیکوتینی به عنوان گیرنده بالقوه برای ورود ویروس هاری پیشنهاد شده است.
• پروتئوگلیکان های سولفات هپاران (HSPG): HSPG ها مولکول های سطح سلولی فراوانی هستند که می توانند به عنوان عوامل اتصال برای ویروس های مختلف عمل کنند. پیشنهاد شده است که آنها در اتصال ویروس هاری به سلول های میزبان نقش داشته باشند.

 همانندسازی RNA ویروسی:

اولین مرحله در فرآیند همانندسازی شامل سنتز رشته های RNA با حس مثبت مکمل از ژنوم RNA حس منفی است. RNA پلیمراز وابسته به RNA ویروسی (RdRp)، که بخشی از کمپلکس ریبونوکلئوپروتئین ویروسی است، از RNA حس منفی به عنوان الگویی برای تولید رشته های RNA با حس مثبت استفاده می کند. این رشته‌های RNA با حس مثبت به‌عنوان الگوهایی برای سنتز رشته‌های جدید RNA با حس منفی استفاده می‌شوند که برای تولید ژنوم‌های ویروسی بیشتر یا به عنوان mRNA برای سنتز پروتئین استفاده می‌شوند.

 رونویسی mRNA های ویروسی:

رشته های RNA با حس مثبت تولید شده در حین تکثیر به عنوان الگوهایی برای سنتز mRNA های ویروسی عمل می کنند. RdRp از این رشته‌های RNA با حس مثبت برای تولید مجموعه‌ای از mRNA‌های 5′ درپوش و 3′ پلی آدنیله استفاده می‌کند. این mRNA های ویروسی برای پروتئین های ویروسی مختلف، از جمله نوکلئوپروتئین (N)، فسفوپروتئین (P)، پروتئین ماتریکس (M)، گلیکوپروتئین (G) و پروتئین پلیمراز بزرگ (L) کد می کنند. mRNA ها برای ترجمه به سیتوپلاسم سلول میزبان منتقل می شوند.

ترجمه پروتئین های ویروسی:

mRNA های ویروسی توسط ریبوزوم های سلول میزبان ترجمه می شوند که منجر به تولید پروتئین های مختلف ویروسی می شود. نوکلئوپروتئین، فسفوپروتئین و پروتئین پلیمراز بزرگ (L) اجزای ضروری کمپلکس ریبونوکلئوپروتئین ویروسی هستند، در حالی که پروتئین ماتریکس در تجمع و جوانه زدن ویروس نقش دارد. گلیکوپروتئین اصلی ترین پروتئین سطحی است که مسئول اتصال ویروسی و ورود به سلول های میزبان است.

مونتاژ و جوانه زدن ویروسی:

همانطور که پروتئین های ویروسی جدید سنتز می شوند، ژنوم ویروس با نوکلئوپروتئین (N) محصور شده و به ذرات ویروس جدید مونتاژ می شود. پروتئین ماتریکس (M) با نوکلئوکپسید و پوشش ویروسی برهمکنش می‌کند و مونتاژ صحیح ذرات ویروس جدید را تسهیل می‌کند. گلیکوپروتئین (G) به غشای سلول میزبان وارد می شود و ذرات ویروسی مونتاژ شده از سلول میزبان خارج می شوند و پوشش لیپیدی خود را به دست می آورند. این فرآیند جوانه زدن به ویروس هاری اجازه می دهد تا از سلول آلوده خارج شده و چرخه عفونت را ادامه دهد.

 انتشار به سیستم عصبی و غدد بزاقی:

پس از تکثیر و مونتاژ در محل اولیه عفونت، ویروس هاری در داخل سیستم عصبی محیطی پخش می‌شود و به سیستم عصبی مرکزی (CNS) می‌رود. سپس ویروس به غدد بزاقی و سایر اندام‌ها مهاجرت می‌کند که منجر به تولید و ریزش بیش از حد ویروس در بزاق می‌شود و انتقال به میزبان‌های دیگر از طریق نیش یا خراش را تسهیل می‌کند.

تکثیر و رونویسی ویروس هاری (Rabies)

تکثیر و رونویسی ویروس هاری فرآیندهای کاملاً تنظیم شده ای هستند که شامل برهمکنش بین اجزای ویروسی و سلول میزبان است. درک این فرآیندها برای توسعه استراتژی‌های ضد ویروسی، درمان‌ها و واکسن‌ها برای مبارزه با این بیماری کشنده ضروری است.

پاتوژنز ویروس هاری (Rabies):

پاتوژنز ویروس هاری شامل یک سری مراحل پیچیده است که پس از ورود ویروس به بدن و پیشرفت در مراحل مختلف عفونت رخ می دهد. هاری یک بیماری مشترک بین انسان و دام است که عمدتاً از طریق حیوانات آلوده به انسان منتقل می شود، به ویژه از طریق گاز گرفتن یا خراشیدگی. پاتوژنز ویروس هاری به طور کلی به مراحل زیر تقسیم می شود:

•  ورودی و تکرار اولیه: ویروس هاری از طریق محل گزش یا خراش وارد بدن می شود. سپس ویروس به صورت موضعی در محل ورود مانند بافت عضلانی نزدیک زخم تکثیر می شود. در این مرحله اولیه، ویروس معمولاً در مقادیر قابل توجهی وجود ندارد و ممکن است علائم قابل توجهی ایجاد نکند.
•  عفونت اعصاب محیطی: از محل ورود، ویروس هاری شروع به حرکت در امتداد اعصاب محیطی به سمت سیستم عصبی مرکزی (CNS) می کند. این ویروس از انتقال آکسونی رتروگراد استفاده می کند، فرآیندی که در آن در جهتی مخالف جریان طبیعی اطلاعات در سلول های عصبی حرکت می کند. این به ویروس اجازه می دهد تا به سلول های عصبی در CNS برسد.
• گسترش مرکزی به CNS: هنگامی که ویروس وارد انتهای عصب محیطی می شود، به سمت CNS، به ویژه مغز و نخاع پیش می رود. سرعت رسیدن ویروس به CNS بسته به عواملی مانند نزدیکی زخم به ناحیه سر و گردن و فشار ویروس می تواند متفاوت باشد.
• عفونت CNS: ویروس هاری پس از رسیدن به CNS، نورون‌ها را آلوده می‌کند که منجر به تکثیر ویروس و انتشار در مغز و نخاع می‌شود. این ویروس ترجیحاً نورون ها را آلوده می کند، به ویژه آنهایی که گیرنده های استیل کولین دارند، که ممکن است در تظاهرات بالینی بیماری نقش داشته باشد.
• گسترش صعودی و نزولی در CNS: ویروس در داخل CNS از طریق یک فرآیند عفونت صعودی و نزولی گسترش می یابد. عفونت ممکن است در طول مسیرهای عصبی در مغز و نخاع به سمت بالا یا پایین گسترش یابد و باعث انسفالیت پیشرونده (التهاب مغز) شود.
• فازهای خشمگین و فلج: عفونت ویروس هاری با دو مرحله بالینی اصلی همراه است: فاز خشمگین و فاز فلج. فاز خشمگین با علائمی مانند بی قراری، بیش فعالی، توهم و آب هراسی (ترس از آب) مشخص می شود. مرحله فلج که در مراحل بعدی بیماری رخ می دهد، منجر به ضعف عضلانی، فلج و کما می شود.
• انتشار گریز از مرکز به اندام های محیطی: در مراحل پایانی بیماری، ویروس هاری می تواند از CNS به اندام های محیطی مختلف از جمله غدد بزاقی گسترش یابد. این ویروس در غدد بزاقی و سایر اندام‌ها تکثیر می‌شود و منجر به دفع مقادیر زیادی ویروس در بزاق می‌شود.
• انتقال به میزبان های جدید: سطوح بالای ویروس در بزاق باعث تسهیل انتقال ویروس هاری به میزبان جدید از طریق نیش یا خراش می شود. همانطور که ویروس همچنان به سیستم عصبی و اندام های محیطی آلوده می شود، چرخه انتقال تداوم می یابد.

پاتوژنز ویروس هاری (Rabies)

علائم بیماری و عوارض مرتبط با بیماری هاری:

هاری یک بیماری ویروسی است که سیستم عصبی مرکزی را تحت تأثیر قرار می دهد و تقریباً همیشه پس از ظاهر شدن علائم بالینی کشنده است. دوره نهفتگی هاری، که زمان بین قرار گرفتن در معرض ویروس و شروع علائم است، می تواند بسیار متفاوت باشد و از هفته ها تا ماه ها متغیر باشد. هنگامی که علائم ظاهر می شوند، بیماری معمولاً به سرعت پیشرفت می کند و منجر به اختلال عملکرد عصبی شدید و در نهایت مرگ می شود. علائم و عوارض مرتبط با هاری را می توان به مراحل مختلف بیماری تقسیم کرد:

فاز پرودرومال (Prodromal Phase):

•  این مرحله اولیه هاری است که 2 تا 10 روز قبل از شروع علائم شدیدتر ادامه دارد.
• در این مرحله، ویروس معمولاً در ناحیه ورود (گزیدگی یا خراش) وجود دارد و هنوز به سیستم عصبی مرکزی نرسیده است.

علایم این مرحله:

• تب
• خستگی (خستگی)
• سوزش زخم، خارش، گزگز، درد یا بی‌حسی
• سرفه
• گلو درد
• درد عضلانی
• تهوع و استفراغ
• اسهال

فاز خشمگین (Furious Phase):

• فاز خشمگین یا انسفالیتیک رایج ترین شکل تشخیص هاری است و با بیش فعالی و بی قراری مشخص می شود..
• بیمار ممکن است به دلیل اسپاسم دردناک گلو هنگام تلاش برای قورت دادن مایعات دچار هیدروفوبیا (ترس از آب) و هوا هراسی شود.
• رفتار پرخاشگرانه که گاهی منجر به طغیان های خشونت آمیز و تلاش برای گاز گرفتن دیگران می شود، از ویژگی های این مرحله است.
• در این مرحله مرگ پس از چند روز به دلیل ایست قلبی و تنفسی رخ می دهد.

علایم این مرحله:

• تحریک و پرخاشگری
• بی قراری
• تشنج
• توهمات
• انقباض عضلانی (فاسیکولاسیون)
• تب
• ضربان قلب (تاکی کاردی)
• تنفس سریع (هیپرونتیلاسیون)
• ترشح بیش از حد بزاق
• دو مردمک با اندازه های مختلف (آنیسوکوریا)
• فلج صورت (فلج صورت)
• ترس از آب/نوشیدن (هیدروفوبیا)
• ترس از دمیدن هوا در صورت شما (آئروفوبیا)
• هذیان

فاز فلج (Paralytic Phase):

• در برخی موارد، به خصوص با سویه‌های خاص ویروس هاری، بیماران ممکن است به‌جای فاز خشمگین، به مرحله فلجی پیشروی کنند.
• هاری فلجی حدود 20 درصد از کل موارد انسانی را تشکیل می دهد. این شکل از هاری نسبت به نوع خشمگین سیری کمتر دراماتیک و معمولا طولانی‌تر دارد.
• ضعف و فلج عضلانی به تدریج ایجاد می شود که از محل گزش شروع شده و به سایر اعضای بدن گسترش می یابد.
• ممکن است بیمار دچار بی‌حالی یا کما شود و در تنفس و بلع مشکل داشته باشد.

علایم این مرحله:

• تب
• سردرد
• سفتی گردن
• ضعف، به ویژه از قسمتی از بدن که گاز گرفته بود شروع می شود و به سایر قسمت های بدن پیشرفت می کند
• گزگز، سوزن سوزن شدن یا سایر احساسات عجیب و غریب
• فلج
• کما

عوارض:

• هنگامی که ویروس هاری به سیستم عصبی مرکزی می رسد، منجر به التهاب شدید و غیرقابل برگشت مغز و نخاع می شود که به آنسفالومیلیت معروف است.
• عوارض عصبی می تواند شامل تشنج، فلج عصب جمجمه ای و نارسایی تنفسی باشد.
• با پیشرفت بیماری، بیماران ممکن است به کما یا حالت عدم پاسخگویی عمیق بروند.
• هاری تقریباً همیشه کشنده است و با ظاهر شدن علائم بالینی میزان مرگ و میر نزدیک به 100 درصد است.
• مرگ معمولاً در عرض چند روز تا چند هفته پس از شروع علائم به دلیل نارسایی تنفسی یا ایست قلبی رخ می دهد.

راههای پیشگیری از بیماری هاری:

پیشگیری از هاری شامل ترکیبی از راهبردهای زیر است:

• اجتناب از تماس با حیوانات: کاهش تماس با حیوانات بالقوه هار، به ویژه سگ های ولگرد، خفاش ها، راکون ها و سایر حیوانات وحشی، برای جلوگیری از قرار گرفتن در معرض آنها بسیار مهم است.
• واکسیناسیون حیوانات خانگی: واکسیناسیون حیوانات خانگی از جمله سگ و گربه به جلوگیری از انتقال هاری از حیوانات به انسان کمک می کند.
• پیشگیری پس از قرار گرفتن در معرض (PEP): افرادی که در معرض حیوانات بالقوه هار قرار می گیرند باید فورا PEP دریافت کنند که شامل یک سری واکسیناسیون هاری و در برخی موارد تجویز ایمونوگلوبولین هاری است.

واکسیناسیون:

واکسیناسیون هاری موثرترین راه برای پیشگیری از هاری انسان و حیوان است. واکسن هاری که هم برای پیشگیری از مواجهه و هم برای پیشگیری پس از مواجهه استفاده می شود، یک واکسن ویروسی کشته یا غیرفعال است، به این معنی که حاوی ذرات غیر عفونی ویروس هاری است. این واکسن سیستم ایمنی را تحریک می‌کند تا آنتی‌بادی‌های محافظ در برابر ویروس تولید کند، ایمنی ایجاد کند و از ایجاد هاری در مواجهه بعدی جلوگیری کند

پروفیلاکسی قبل از مواجهه (واکسیناسیون قبل از مواجهه) برای افراد در معرض خطر مانند دامپزشکان و نگهداری از حیوانات توصیه می شود. پروفیلاکسی پس از مواجهه (PEP) برای افرادی که توسط حیوانات بالقوه هار گاز گرفته یا خراشیده شده اند ارائه می شود.

برنامه واکسیناسیون هاری قبل از مواجهه در روزهای 0، 7، و 21 یا 28 تجویز می شوند. برنامه دقیق ممکن است بر اساس نوع واکسن هاری مورد استفاده متفاوت باشد.

برنامه واکسیناسیون هاری پس از مواجهه شامل یک سری چهار یا پنج دوز از واکسن هاری است که بستگی به وضعیت واکسیناسیون فرد قبل از مواجهه دارد. دوزها به صورت عضلانی در روزهای 0، 3، 7، 14 و در برخی موارد در روز 28 تجویز می شوند. در مواردی که فرد قبلاً پروفیلاکسی قبل از مواجهه دریافت کرده باشد، فقط دو دوز اضافی در روزهای 0 و 3 داده می شود.

علاوه بر واکسن هاری، افرادی که در معرض خطر بالایی قرار دارند (مثلاً گزش شدید) ممکن است ایمونوگلوبولین هاری (RIG) را در زمان اولین دوز واکسن دریافت کنند. RIG با خنثی کردن ویروس تا زمانی که ایمنی ناشی از واکسن ایجاد شود، ایمنی غیرفعال فوری ایجاد می کند.

پروفیلاکسی پس از مواجهه (PEP) بیماری هاری

متأسفانه هنگامی که علائم بالینی هاری ظاهر می شود، این بیماری تقریباً همیشه کشنده است. هیچ درمان خاصی برای هاری وجود ندارد، که پیشگیری و مداخله به موقع را برای بقا ضروری می کند.

سوالات متداول

ویروس هاری (Rabies) چگونه منتقل می شود؟

ویروس هاری در درجه اول از طریق بزاق حیوانات آلوده منتقل می شود. شایع ترین راه انتقال به انسان از طریق گاز گرفتن یا خراش حیوانات آلوده است. این ویروس در بزاق حیوانات آلوده وجود دارد و می تواند از طریق زخم های باز یا غشاهای مخاطی مانند دهان، بینی یا چشم وارد بدن شود. توجه به این نکته مهم است که هاری از طریق تماس اتفاقی با حیوان آلوده یا از طریق تماس با خز، خون یا ادرار آنها منتقل نمی شود.

دوره کمون بیماری هاری (Rabies) چقدر است؟

دوره کمون هاری به فاصله زمانی بین قرار گرفتن در معرض ویروس و بروز علائم بالینی اطلاق می شود. دوره نهفتگی می تواند بسیار متفاوت باشد و معمولاً از چند هفته تا چند ماه متغیر است، اگرچه در برخی موارد می تواند کوتاه تر یا طولانی تر باشد. طول دوره کمون به عوامل مختلفی از جمله محل و شدت مواجهه، بار ویروسی و پاسخ ایمنی فرد بستگی دارد.

 آیا ویروس هاری (Rabies) از انسان به حیوان قابل انتقال است؟

بله، در موارد نادر، ویروس هاری می تواند از انسان به حیوان منتقل شود. این انتقال معمولاً از طریق گاز گرفتن یا خراش از انسان آلوده به حیوان اتفاق می افتد. با این حال، انتقال هاری از انسان به حیوان به ندرت اتفاق می‌افتد و روش رایج شیوع هاری نیست.

انتقال از انسان به انسان از طریق گزش یا بزاق از نظر تئوری امکان پذیر است اما هرگز تایید نشده است. همین امر در مورد انتقال به انسان از طریق مصرف گوشت خام یا شیر حیوانات آلوده نیز صدق می کند.

کدام حیوانات معمولاً با انتقال هاری (Rabies) همراه هستند؟

در بیشتر مناطق، هاری معمولاً با حیوانات اهلی مانند سگ، گربه و موش خرما همراه است. حیوانات وحشی همچنین می‌توانند مخزن ویروس باشند، با گونه‌هایی مانند راکون، گرگ، روباه و خفاش‌ها که در مناطق خاصی ناقل بیماری هاری هستند. در برخی کشورها، حیوانات دیگری مانند کایوت و مانگوس نیز با انتقال هاری مرتبط هستند. در 99 درصد موارد، سگ های خانگی مسئول انتقال ویروس هاری به انسان هستند.

حیوانات ناقل هاری (Rabies)

در قاره آمریکا، خفاش های هماتوفاژ در حال حاضر منبع اصلی مرگ و میر ناشی از هاری انسانی هستند زیرا انتقال با واسطه سگ در این منطقه تا حد زیادی قطع شده است. هاری ناشی از خفاش همچنین یک تهدید بهداشت عمومی در حال ظهور در استرالیا و اروپای غربی است.

 ویروس هاری (Rabies) چگونه در سیستم عصبی مرکزی پخش می شود؟

هنگامی که ویروس هاری از طریق نیش یا خراش وارد بدن می شود، قبل از حرکت در امتداد اعصاب محیطی به سمت سیستم عصبی مرکزی (CNS) در محل ورود تکثیر می شود. این ویروس از انتقال آکسونی رتروگراد برای حرکت در جهت مخالف جریان اطلاعات در سلول های عصبی استفاده می کند. این به ویروس اجازه می دهد تا به CNS برسد، جایی که ترجیحاً نورون ها را آلوده می کند. سپس ویروس در CNS گسترش می یابد و باعث التهاب و آنسفالیت (التهاب مغز) می شود.

اقدامات ضروری پس از مواجهه با هاری (Rabies) چیست؟

پروفیلاکسی پس از مواجهه (PEP) پاسخ اضطراری به قرار گرفتن در معرض هاری است. این مانع از ورود ویروس به سیستم عصبی مرکزی می شود که همیشه منجر به مرگ می شود. PEP شامل موارد زیر است:

• شستشوی گسترده با آب و صابون به مدت حداقل 15 دقیقه و درمان موضعی زخم در اسرع وقت پس از قرار گرفتن در معرض مشکوک.
• دوره ای از واکسن هاری قوی و موثر که مطابق با استانداردهای سازمان جهانی بهداشت باشد.
• در صورت لزوم، تجویز ایمونوگلوبولین هاری یا آنتی بادی های مونوکلونال درون زخم.

 آیا ویروس هاری (Rabies) از طریق تماس با ادرار یا مدفوع آلوده قابل انتقال است؟

خیر، ویروس هاری معمولاً از طریق تماس با ادرار یا مدفوع آلوده منتقل نمی شود. راه اصلی انتقال هاری از طریق گاز گرفتن یا خراش حیوانات آلوده است که در آن ویروس در بزاق آنها وجود دارد.

 شیوع بیماری هاری (Rabies) در سراسر جهان چقدر است؟

هاری در تمام قاره ها به جز قطب جنوب یافت می شود. در بسیاری از نقاط جهان، به ویژه در مناطقی که منابع محدودی برای کنترل و پیشگیری از هاری دارند، یک نگرانی بهداشت عمومی مهم است. شیوع دقیق هاری بر اساس کشور و منطقه متفاوت است و در برخی مناطق شیوع بیشتری نسبت به سایرین گزارش شده است. بیش از 95 درصد مرگ و میر انسان ها در آسیا و آفریقا رخ می دهد.

هاری یکی از بیماری‌های استوایی نادیده گرفته شده (NTD) است که عمدتاً بر جمعیت‌های حاشیه‌نشین، فقیر و آسیب‌پذیر تأثیر می‌گذارد.

 آیا ویروس هاری (Rabies) از طریق پیوند اعضا قابل انتقال است؟

بله، در موارد نادر، انتقال هاری از طریق پیوند اعضا گزارش شده است. دریافت‌کنندگان پیوند عضو در صورت دریافت عضوی از اهداکننده‌ای که به بیماری هاری مبتلا شده است، می‌توانند در معرض خطر قرار گیرند. این ویروس به طور بالقوه می تواند در اندام هایی مانند قرنیه، قلب، کبد، کلیه ها و سایر بافت ها وجود داشته باشد. برای کاهش این خطر، پروتکل‌های غربالگری و آزمایش دقیق برای اهداکنندگان بالقوه عضو برای جلوگیری از انتقال هاری و سایر بیماری‌های عفونی وجود دارد.

چه مکانیسمی باعث آب هراسی در بیماری هاری (Rabies) می شود؟

هیدروفوبیا، یکی از علائم کلاسیک هاری، ناشی از تأثیر ویروس بر مغز و سیستم لیمبیک است که احساسات و رفتار را کنترل می کند. حضور ویروس در مغز منجر به التهاب و تحریک شدید اعصابی می شود که بلع را کنترل می کنند و منجر به اسپاسم دردناک در گلو و حلق هنگام تلاش برای بلع می شود، به ویژه در پاسخ به دیدن یا فکر کردن به آب. این علامت به ترس از نوشیدن یا تجربه ناراحتی شدید در هنگام تلاش برای انجام این کار کمک می کند و منجر به اصطلاح “هیدروفوبیا” (ترس از آب) مرتبط با هاری می شود.

چه مکانیسمی در بیماری هاری (Rabies) در نهایت منجر به مرگ می شود؟

هاری در نهایت منجر به مرگ می شود که عمدتاً به دلیل آنسفالیت شدید و اختلال عملکرد عصبی است. انتشار ویروس در سیستم عصبی مرکزی باعث التهاب، تورم و آسیب به مغز و نخاع می شود. این منجر به مجموعه ای از عوارض عصبی، از جمله تشنج، فلج و نارسایی تنفسی می شود. مراکز حیاتی مغز تحت تأثیر قرار می گیرند که منجر به کما و در نهایت ایست قلبی یا تنفسی می شود. با پیشرفت بیماری، وضعیت بیمار به سرعت بدتر می شود و مرگ معمولاً طی چند روز تا چند هفته پس از شروع علائم رخ می دهد.

در سایت Mayo Clinic در مورد بیماری هاری بیشتر بخوانید:

هاری یک ویروس کشنده است که از بزاق حیوانات آلوده به افراد منتقل می شود. ویروس هاری معمولا از طریق گزش منتقل می شود. حیواناتی که بیشترین احتمال انتقال هاری را در ایالات متحده دارند عبارتند از خفاش، کایوت، روباه، راکون. در کشورهای در حال توسعه، سگ های ولگرد بیشترین خطر را برای سرایت هاری به مردم دارند.

هنگامی که فرد شروع به نشان دادن علائم و نشانه های هاری می کند، این بیماری تقریباً همیشه باعث مرگ می شود. به همین دلیل، هر فردی که ممکن است در معرض خطر ابتلا به هاری باشد، باید واکسن هاری را برای محافظت دریافت کند.

مطالب مرتبط در متااورگانون:

• آزمایش ویروس VZV (واریسلا زوستر)
• آزمایش ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV)
• آزمایش سیتومگالوویروس (CMV)
• آزمایش ویروس سرخجه (Rubella)
• آزمایش ویروس هرپس سیمپلکس (HSV)
• آزمایش ویروس اپشتین بار (EBV)
• بخش ویروس شناسی