اندکس نسبت سلول های بزرگتر پلاکت (P-LCR) و اهمیت آن | Platelet Larger Cell Ratio

اندکس نسبت سلول های بزرگتر پلاکت (P-LCR) پارامتری است که در آزمایش شمارش کامل خون (CBC) اندازه گیری می شود. و نشان دهنده درصد پلاکت های بزرگتر در نمونه خون، در مقایسه با تعداد کل پلاکت ها است.

اندکس نسبت سلول های بزرگتر پلاکت (P-LCR) و اهمیت آن:

پلاکت ها که به عنوان ترومبوسیت نیز شناخته می شوند، قطعات سلولی کوچکی هستند که نقش حیاتی در لخته شدن خون دارند. اعتقاد بر این است که پلاکت‌های بزرگ جوان‌تر و فعال‌تر از پلاکت‌های کوچک‌تر هستند و افزایش درصد آنها ممکن است نشان‌دهنده افزایش تولید پلاکت‌ها یا یک بیماری زمینه‌ای باشد که باعث تخریب پلاکت‌ها می‌شود.

تفسیر نتایج نسبت سلول های بزرگتر پلاکت (P-LCR) مستلزم در نظر گرفتن چندین فاکتور از جمله تاریخچه بالینی بیمار و سایر یافته های آزمایشگاهی است. در اینجا چند دستورالعمل کلی وجود دارد:

• محدوده نرمال نسبت سلول های بزرگتر پلاکت (P-LCR): محدوده نرمال نسبت سلول های بزرگتر پلاکت (P-LCR) ممکن است بسته به آزمایشگاه کمی متفاوت باشد، اما به طور کلی، بین 13 تا 43 درصد است.
• نسبت سلول های بزرگتر پلاکت (P-LCR) بالا: P-LCR بالا ممکن است نشان دهنده افزایش تولید یا تخریب پلاکت باشد. در برخی موارد، ممکن است نشانه ای از شرایط زمینه ای مانند ترومبوسیتوپنی (تعداد کم پلاکت ها)، پورپورای ترومبوسیتوپنیک ایمنی (ITP)، اختلالات میلوپرولیفراتیو یا سرطان باشد. با این حال، P-LCR بالا لزوماً نشان دهنده یک مشکل پزشکی نیست و ممکن است در افراد سالم دیده شود.
• نسبت سلول های بزرگتر پلاکت (P-LCR) پایین: P-LCR پایین ممکن است نشان دهنده کاهش تولید پلاکت یا افزایش تخریب باشد. ممکن است در شرایطی مانند کم خونی آپلاستیک، اختلالات مغز استخوان، شیمی درمانی، عفونت های ویروسی یا ترومبوسیتوپنی ناشی از دارو دیده شود.

توجه به این نکته مهم است که نسبت سلول های بزرگتر پلاکت (P-LCR) نباید به عنوان تنها ابزار تشخیصی مورد استفاده قرار گیرد و باید در ارتباط با سایر پارامترهای آزمایشگاهی و یافته های بالینی تفسیر شود.

پلاکت های بزرگ معمولا جوان تر و فعال تر از پلاکت های کوچک هستند. آنها حاوی گرانول های بیشتری هستند و غلظت آنزیم ها و فاکتورهای انعقادی بیشتری دارند که باعث می شود در تشکیل لخته های خون موثرتر باشند. پلاکت های بزرگ همچنین توانایی بیشتری برای چسبیدن به پوشش اندوتلیال رگ های خونی دارند که به شروع فرآیند لخته شدن کمک می کند.

از طرف دیگر پلاکت های کوچک طول عمر کمتری نسبت به پلاکت های بزرگ دارند و بیشتر در معرض تکه تکه شدن و تخریب هستند. آنها غلظت کمتری از آنزیم ها و فاکتورهای انعقادی دارند که باعث می شود در تشکیل لخته های خون کمتر موثر باشند. با این حال، آنها نقش مهمی در حفظ یکپارچگی پوشش اندوتلیال عروق خونی و جلوگیری از لخته شدن بیش از حد دارند. پلاکت های کوچک نیز در روند بهبود زخم و ترمیم بافت نقش دارند.

به طور خلاصه، پلاکت های بزرگ در شروع لخته شدن موثرتر هستند و با افزایش تولید یا فعال شدن پلاکت ها همراه هستند. پلاکت های کوچک برای جلوگیری از لخته شدن بیش از حد و حفظ سلامت عروق مهم هستند.

اندکس نسبت سلول های بزرگتر پلاکت (P-LCR) نشان دهنده ی بخشی از پلاکت های در جریان خون است که دارای MPV بیش از ۱۲ فمتولیتر هستند که به صورت درصدی از شمارشِ توتال پلاکت ها گزارش می شوند. معمولاً P-LCR کمتر از حدوداً ۳۰ درصد ِتوتال کانت پلاکتی است( ۳۵-۱۵٪).

اندکس نسبت سلول های بزرگتر پلاکت (P-LCR) به عنوان یک ریسک ْفاکتور وابسته به حوادث ترومبوآمبولیک و ایسکمیک شناخته می شود. از P-LCR معمولاً برای مونیتورینگ فعالیت پلاکتی استفاده می گردد. در مطالعات مختلف گزارش شده است که مقادیر نسبت سلول های بزرگتر پلاکت (P-LCR) افزایش یافته در بیماران هیپرلیپیدمی می تواند نشاندهنده ی افزایش احتمال اختلالات ترومبوتیک باشد.

برخی مطالعات گزارش کرده اند که نسبت سلول های بزرگ پلاکتی (P-LCR) در افراد مبتلا به هیپرلیپیدمی، وضعیتی که با سطوح بالای لیپیدها (مانند کلسترول و تری گلیسیرید) در خون مشخص می شود، افزایش می یابد. هیپرلیپیدمی باعث فعال شدن و تجمع پلاکت ها می شود که منجر به افزایش P-LCR می شود. این ممکن است به دلیل اثرات پیش‌التهابی و پیش‌ترومبوتیک سطوح بالای لیپید باشد که می‌تواند به دیواره‌های رگ‌های خونی آسیب برساند و فعال شدن پلاکت‌ها را تحریک کند.

نقش هیپرلیپیدمی در اختلالات ترومبوتیک

اندکس نسبت سلول های بزرگتر پلاکت (P-LCR) پارامتری است در هموگرام که به صورت روتین اندازه گیری می شود و در واقع پلاکت های بزرگ نسبتاً جوان‌تر از سایر پلاکت ها هستند و دارای گرانول های اینتراسلولار بیشتری می باشند و این بدین معنی است که این تایپ از پلاکت ها پتانسیل بیشتری برای حوادث ترومبو ژنیک دارند. به طوری که نسبت سلول های بزرگتر پلاکت (P-LCR) برای پیش بینی سندروم های حاد کرونری [Acute coronary syndromes] پیش از آغاز مصرف آسپیرین کاربرد دارد. آسپیرین می تواند بر روی پارامترهای پلاکتی از جمله P-LCR اثر بگذارد.

آسپرین با مهار فعالیت آنزیمی به نام سیکلواکسیژناز (COX) عمل می‌کند که در تولید پروستاگلاندین‌ها نقش دارد – موادی شبیه هورمون که باعث التهاب و لخته شدن خون می‌شوند. آسپرین با مسدود کردن COX، تشکیل ترومبوکسان A2، یک فعال کننده قوی پلاکت ها را کاهش می دهد.

توانایی آسپرین در مهار تولید ترومبوکسان A2 منجر به کاهش فعال شدن و تجمع پلاکت ها می شود و در نتیجه باعث کاهش پارامترهای پلاکتی مانند تجمع، چسبندگی و فعال شدن پلاکت می شود، که ممکن است منجر به کاهش درصد پلاکت های بزرگ در خون شود و در نتیجه پارامتر P-LCR را کاهش دهد. در نتیجه، آسپرین اغلب برای افرادی که سابقه بیماری قلبی عروقی دارند، که در معرض خطر لخته شدن خون هستند، تجویز می شود.

نحوه فعالیت ضد انعقادی آسپرین

در سایت Frontiersin در مورد اندکس نسبت سلول های بزرگتر پلاکت (P-LCR) بیشتر بخوانید:

اندکس نسبت سلول های بزرگتر پلاکت (P-LCR) بهترین ابزار برای ارزیابی فعالیت مگاکاریوسیت و یک ابزار نظارتی خوب برای فعالیت پلاکتی است. شواهد نشان می دهد که P-LCR در تشخیص بیماری های خاص کمک کننده است. در عمل بالینی، پارامترهای غیر طبیعی پلاکتی در بیماران MDS در تشخیص اولیه نسبتاً رایج است، اما تأثیر آن بر پیش آگهی نامشخص است.

Reference:
➖J Res Clin Med, 2020, 8:35.

ترجمه و نگارش:
دکتر علیرضا لطفی کیان
دکترای علوم آزمایشگاهی بالینی
از دانشگاه علوم پزشکی ایران