دکتر علیرضا لطفی کیان
آخرین بروزرسانی
17 آبان 1402
آخرین بروزرسانی
17 آبان 1402
کمبود آهن بدون کم خونی (Non anemic Iron deficiency)

کمبود آهن بدون کم خونی (Non anemic Iron deficiency)

آهن در بدن به سه صورت ممکن است وجود داشته باشد؛

  •  آهن ذخیره [Iron stores]
  •  آهن در گردش [ Iron transport]
  •  آهن در اریتروسیت ها

کمبود آهن، حتی در صورت عدم وجود کم خونی، بر موارد زیر تأثیر می گذارد:

  • عملکرد شناختی و رشد جسمانی نوزادان، کودکان پیش دبستانی و در سن مدرسه را تحت تاثیر منفی قرار می دهد. در میان اختلالات شناختی، آنهایی که به عملکردهای دامنه توجه، هوش و ادراک حسی اشاره می کنند و همچنین آنهایی که با احساسات و رفتار مرتبط هستند، به خوبی شناخته شده اند.
  • وضعیت ایمنی و عوارض ناشی از عفونت در تمام گروه های سنی.
  • استفاده از منابع انرژی توسط عضلات و در نتیجه ظرفیت فیزیکی، مهارت های حرکتی، کار، و عملکرد ورزشی نوجوانان و بزرگسالان در تمام گروه های سنی.
  • در دوران بارداری، کم خونی فقر آهن خطرات پری ناتال را برای مادران و نوزادان افزایش می دهد و مرگ و میر کلی نوزادان را افزایش می دهد.

ارزیابی وضعیت آهن بدن انسان و پاتوژنز کمبود آهن به سه مرحله [stage] یا فاز، طبقه بندی [staging] می گردد:

1️⃣ First or pre-latent stage: Iron Depletion

2️⃣ Second or latent stage: Iron Deficiency or Non-anemic Iron deficiency

3️⃣ Third stage: Iron Deficiency Anemia(IDA)

هریک از مراحل یا فاز های سه گانه می توانند با بیومارکرهای بیوشیمیایی و یا هماتولوژیک در خون تشخیص داده شوند:

1️⃣ اولین فاز یا مرحله تخلیه و تهی سازی آهن؛ ذخایر آهن بدن انسان کاهش می یابد که با کاهش فریتین سرم قابل تشخیص است.

Drainage-and-depletion-of-iron

تخلیه و تهی سازی آهن

2️⃣ دومین فاز یا مرحله ی کمبود آهن بدون کم خونی [Non anemic Iron deficiency]؛ با کاهش آهن و فریتین سرم همراه است .همچنین افزایش ترانسفرین سرم و رسپتور محلول ترانسفرین[soluble Transferrin Receptor =sTfR] در این مرحله به عنوان مکانیسمی در جهت افزایش ترانسپورت آهن به بافت ها مشاهده می گردد اما درصد اشباع ترانسفرین کاهش می یابد.

در این فاز غیر آنمیک ممکن است برخی فونکسیون های حیاتی  مرتبط با تخلیه آهن بدن[Iron depletion] مانند اریتروپوئز دچار اختلال شوند ولی همچنان در بیمار کاهش پارامترهای هماتولوژیک و هماتومرفولوژیک نشانگر IDA مشاهده نمی شود و از لحاظ کلینیکی هم یا اِسمپتوماتیک بوده و یا در آغاز بروز علایم آنمی می باشد.بیشترین کیس های دیس هارمونیک IDA که عامل سردرگمی تشخیصی[Diagnostic confusion] برای کلینیسین ها می گردند در این فاز قرار می گیرند.

کمبود آهن بدون کم خونی (Non anemic Iron deficiency)3️⃣ سومین فاز که تحت نام آنمی فقر آهن [Iron deficiency anemia] شناخته می شود؛ مرحله ای است که تأمین اکسیژن [oxygen supply] به بافت‌ها و ارگان‌ها مختل می شود و بیمار از لحاظ آنمی کاملاً سمپتوماتیک می گردد. در این فاز تمامی بیومارکرهای بیوشیمیایی، هماتولوژیک و تغییرات هماتومورفولوژیک بروز می کند که عمدتاً به صورت کاهشHb ،HCT ،MCV فریتین سرم، آهن سرم و اشباع ترانسفرین و افزایش RDW پرزنت می شود( تصویر فوق، ستون Iron Deficiency Anemia)

آنمی فقر آهن

آنمی فقر آهن

✴️ گاهاً ممکن است در آزمایشگاه در نتایج پروفایل آهن برخی بیماران با یک تابلوی دیس هارمونیک بین مارکرهای بیوشیمیایی با پارامترهای هماتولوژیک و اندکس های هماتومرفولوژیک مواجه شوید. بنابر آنچه که شرح آن گذشت، یک کیس از جنبه پاتوفیزیولوژیک می تواند دارای پارامترها و اندکس های هماتولوژیک و هماتومرفولوژیک کاملاً در محدوده رفرانس سن و جنس بوده ولی همزمان در فاز کمبود آهن بدون کم خونی (Non anemic Iron deficiency) قرارداشته باشد.

نام دیگر این فاز، اریتروپوئز همراه با کمبود آهن [Iron deficit eryhropoiesis] است. در بسیاری از این کیس ها ممکن است آزمایشگاه تشخیص طبی در معرض اتهام خطای آنالیتکال قرارگیرد.

✔ جدول زیر تفاوت آهن و ایندکس های مربوط به آن را در انواع مختلف آنمی بررسی کرده است:

مطالعات آهن در تشخیص افتراقی انواع آنمی:

آزمایشکمبود آهن بدون کم خونیکم خونی ناشی از کمبود آهنکم خونی بیماری مزمنکم خونی فقر آهن و کم خونی بیماری مزمن
هموگلوبیننرمال
میانگین حجم سلول (MCV) نرمال یا ↓نرمال (یا ↓ خفیف )
فریتین سرمنرمال یا ↑ ↓ یا نرمال
ظرفیت کل اتصال آهن (TIBC)نرمال یا ↑ ↓ یا نرمالنرمال یا ↑
اشباع ترانسفرین↓ یا نرمال↓ یا نرمال
گیرنده ترانسفرین محلولنرمال یا ↑ نرمال
تعادل آهن با جذب در انتروسیت ها تنظیم می شود، اما پس از جذب، هیچ مسیر متابولیکی برای دفع وجود ندارد و مقدار عمده آهن وارد شده به پلاسمای خون از بازیافت حاصل می شود. آهن می تواند رادیکال های آزاد را تشکیل دهد و آهن اضافی در بافت های بدن می تواند منجر به آسیب بافت شود.فقط مقادیر کمی آهن از طریق ریزش سلولی و خونریزی جزئی از دست می‌رود و اینها با جذب مقادیر مشابه توسط انتروسیت‌های دوازدهه جایگزین می‌شوند.
تنظیم کننده اصلی متابولیسم آهن هپسیدین است. این هورمون جذب آهن را مهار می کند، آزادسازی آهن را از ماکروفاژها کاهش می دهد و آهن ذخیره شده را از سلول های کبدی آزاد می کند. هپسیدین توسط سه مسیر تنظیم می شود:
  • ذخایر پایین آهن
  • سیگنال های اریتروپوئیتیک
  • التهاب
کمبود آهن بدن باعث سنتز کم هپسیدین می شود و در نتیجه حرکت آهن به داخل پلاسما افزایش می یابد.
عملکرد-هپسیدین

عملکرد هپسیدین

References: Nutrients and Bon health ,2015,7(4),2324-2344

  • دکترعلیرضا لطفی کیان
  • دکترای علوم آزمایشگاهی بالینی
  • از دانشگاه علوم پزشکی ایران

مورد تایید و بازبینی شده توسط:

دکتر فرزاد باباخانی

این مقاله را به دوستان خود معرفی کنید

منابع مقاله

این مقاله تالیف شده است و یا منابع مربوطه ثبت نشده است.

این مقاله برای شما مفید بود؟

4 دیدگاه

  1. Avatar
    لیدا محمدی 10 مرداد 1402 در 1:52 ق.ظ - پاسخ دادن

    سلام مرسی از نظرات خوب تان آقا دکتور منم دچار کمبود آهن خیلی شدید استم

    • دکتر فرزاد باباخانی

      سلام و درود
      حتما با مشورت پزشکان معالج، علت را پبیدا کرده و درمان کنید
      ما در خدمتتون هستیم آرزوی سلامتی

  2. Avatar
    رضا 17 اسفند 1402 در 11:49 ق.ظ - پاسخ دادن

    سلام. بنده مذکر ۲۷ ساله فریتینم کمه در حالی که هموگلوبینم نرمال و حتی یه کم غلظت خون دارم. ضعف و بی حالی دارم و دست و پام بی حس میشه و همیشه دست و پام سرده

    • دکتر فرزاد باباخانی
      دکتر فرزاد باباخانی 18 اسفند 1402 در 12:38 ب.ظ - پاسخ دادن

      یا سلام و احترام

      با توجه به اینکه شما دارای سطوح فریتین پایین اما هموگلوبین طبیعی هستید، ممکن است چندین دلیل بالقوه برای علائم شما وجود داشته باشد:

      کم خونی ناشی از فقر آهن: سطوح پایین فریتین نشان دهنده کاهش ذخایر آهن در بدن است که می تواند منجر به کم خونی فقر آهن شود. حتی اگر سطح هموگلوبین شما در محدوده طبیعی باشد، کمبود آهن همچنان می تواند علائمی مانند ضعف، خستگی و سردی اندام ها را ایجاد کند.

      نوروپاتی محیطی: بی حسی در دست ها و پاها می تواند نشان دهنده نوروپاتی محیطی باشد که آسیب به اعصابی است که سیگنال ها را بین سیستم عصبی مرکزی و اندام ها منتقل می کنند. نوروپاتی محیطی می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، از جمله کمبودهای تغذیه‌ای مانند کمبود ویتامین B12، دیابت، شرایط خودایمنی یا فشار عصبی.

      کم کاری تیروئید: سردی دست ها و پاها از علائم شایع کم کاری تیروئید هستند، وضعیتی که در آن غده تیروئید هورمون های تیروئید کافی تولید نمی کند. هورمون های تیروئید نقش مهمی در تنظیم متابولیسم و دمای بدن دارند، بنابراین سطوح پایین آن می تواند منجر به احساس سردی و تنبلی شود.

      سایر کمبودهای تغذیه ای: به غیر از کمبود آهن، کمبود سایر مواد مغذی مانند ویتامین B12، فولات یا ویتامین D نیز می تواند باعث خستگی، ضعف و علائم عصبی شود.

      آرزوی سلامتی

ثبت دیدگاه

Go to Top