کمبود آهن بدون کم خونی (Non anemic Iron deficiency)

🔴کمبود آهن بدون کم خونی (Non anemic Iron deficiency)🔴

آهن در بدن به سه صورت ممکن است وجود داشته باشد؛

•  آهن ذخیره [Iron stores]
•  آهن در گردش [ Iron transport]
•  آهن در اریتروسیت ها

کمبود آهن، حتی در صورت عدم وجود کم خونی، بر موارد زیر تأثیر می گذارد:

• عملکرد شناختی و رشد جسمانی نوزادان، کودکان پیش دبستانی و در سن مدرسه را تحت تاثیر منفی قرار می دهد. در میان اختلالات شناختی، آنهایی که به عملکردهای دامنه توجه، هوش و ادراک حسی اشاره می کنند و همچنین آنهایی که با احساسات و رفتار مرتبط هستند، به خوبی شناخته شده اند.
• وضعیت ایمنی و عوارض ناشی از عفونت در تمام گروه های سنی.
• استفاده از منابع انرژی توسط عضلات و در نتیجه ظرفیت فیزیکی، مهارت های حرکتی، کار، و عملکرد ورزشی نوجوانان و بزرگسالان در تمام گروه های سنی.
• در دوران بارداری، کم خونی فقر آهن خطرات پری ناتال را برای مادران و نوزادان افزایش می دهد و مرگ و میر کلی نوزادان را افزایش می دهد.

ارزیابی وضعیت آهن بدن انسان و پاتوژنز کمبود آهن به سه مرحله [stage] یا فاز، طبقه بندی [staging] می گردد:

1️⃣ First or pre-latent stage: Iron Depletion

2️⃣ Second or latent stage: Iron Deficiency or Non-anemic Iron deficiency

3️⃣ Third stage: Iron Deficiency Anemia(IDA)

🟢 هریک از مراحل یا فاز های سه گانه می توانند با بیومارکرهای بیوشیمیایی و یا هماتولوژیک در خون تشخیص داده شوند:

1️⃣ اولین فاز یا مرحله تخلیه و تهی سازی آهن؛ ذخایر آهن بدن انسان کاهش می یابد که با کاهش فریتین سرم قابل تشخیص است.

2️⃣ دومین فاز یا مرحله ی کمبود آهن بدون کم خونی [Non anemic Iron deficiency]؛ با کاهش آهن و فریتین سرم همراه است .همچنین افزایش ترانسفرین سرم و رسپتور محلول ترانسفرین[soluble Transferrin Receptor =sTfR] در این مرحله به عنوان مکانیسمی در جهت افزایش ترانسپورت آهن به بافت ها مشاهده می گردد اما درصد اشباع ترانسفرین کاهش می یابد.

در این فاز غیر آنمیک ممکن است برخی فونکسیون های حیاتی  مرتبط با تخلیه آهن بدن[Iron depletion] مانند اریتروپوئز دچار اختلال شوند ولی همچنان در بیمار کاهش پارامترهای هماتولوژیک و هماتومرفولوژیک نشانگر IDA مشاهده نمی شود و از لحاظ کلینیکی هم یا اِسمپتوماتیک بوده و یا در آغاز بروز علایم آنمی می باشد.بیشترین کیس های دیس هارمونیک IDA که عامل سردرگمی تشخیصی[Diagnostic confusion] برای کلینیسین ها می گردند در این فاز قرار می گیرند.

3️⃣ سومین فاز که تحت نام آنمی فقر آهن [Iron deficiency anemia] شناخته می شود؛ مرحله ای است که تأمین اکسیژن [oxygen supply] به بافت‌ها و ارگان‌ها مختل می شود و بیمار از لحاظ آنمی کاملاً سمپتوماتیک می گردد. در این فاز تمامی بیومارکرهای بیوشیمیایی، هماتولوژیک و تغییرات هماتومورفولوژیک بروز می کند که عمدتاً به صورت کاهشHb ،HCT ،MCV فریتین سرم، آهن سرم و اشباع ترانسفرین و افزایش RDW پرزنت می شود( تصویر فوق، ستون Iron Deficiency Anemia)

✴️ گاهاً ممکن است در آزمایشگاه در نتایج پروفایل آهن برخی بیماران با یک تابلوی دیس هارمونیک بین مارکرهای بیوشیمیایی با پارامترهای هماتولوژیک و اندکس های هماتومرفولوژیک مواجه شوید. بنابر آنچه که شرح آن گذشت، یک کیس از جنبه پاتوفیزیولوژیک می تواند دارای پارامترها و اندکس های هماتولوژیک و هماتومرفولوژیک کاملاً در محدوده رفرانس سن و جنس بوده ولی همزمان در فاز کمبود آهن بدون کم خونی (Non anemic Iron deficiency) قرارداشته باشد.

نام دیگر این فاز، اریتروپوئز همراه با کمبود آهن [Iron deficit eryhropoiesis] است. در بسیاری از این کیس ها ممکن است آزمایشگاه تشخیص طبی در معرض اتهام خطای آنالیتکال قرارگیرد.

✔ جدول زیر تفاوت آهن و ایندکس های مربوط به آن را در انواع مختلف آنمی بررسی کرده است:

References: Nutrients and Bon health ,2015,7(4),2324-2344🔰

📚دکترعلیرضا لطفی کیان📚

دکترای علوم آزمایشگاهی بالینی

از دانشگاه علوم پزشکی ایران