آزمایش موکوپلی ساکاریدوز (MPS) | گلیکوزآمینوگلیکان ها (GAGs) | MPS-U | mucopolisacaridosis

موکوپلی ساکاریدوز (MPS) گروهی از اختلالات متابولیک ارثی است که با کمبود یا عملکرد نادرست آنزیم های خاص مسئول تجزیه گلیکوزآمینوگلیکان ها (GAGs) که به عنوان موکوپلی ساکاریدها نیز شناخته می شوند، مشخص می شود. GAG ها کربوهیدرات های پیچیده ای هستند که نقش مهمی در حفظ ساختار و عملکرد بافت های مختلف بدن دارند.

در افراد مبتلا به MPS، ناتوانی در تجزیه GAG ها منجر به تجمع آنها در سلول ها، بافت ها و اندام ها می شود. این تجمع با فرآیندهای سلولی طبیعی تداخل می‌کند و می‌تواند منجر به آسیب تدریجی و اختلال در عملکرد سیستم‌های چندگانه شود. شدت و علائم خاص MPS بسته به نوع فرعی اختلال متفاوت است.

چرا آزمایش موکوپلی ساکاریدوز (MPS) درخواست می شود؟

آزمایش موکوپلی ساکاریدوز (MPS) برای چندین هدف مربوط به تشخیص و مدیریت افراد مشکوک به اختلال MPS درخواست می شود. در اینجا دلایل اصلی درخواست تست MPS وجود دارد:

• تشخیص: تست موکوپلی ساکاریدوز (MPS) به تایید یا رد وجود اختلال MPS کمک می کند. هنگامی که فردی با علائم و نشانه‌هایی که نشان دهنده MPS هستند، مانند ناهنجاری‌های اسکلتی، بدشکلی صورت، بزرگ شدن اعضای بدن، تأخیر در رشد یا سایر ویژگی‌های مشخصه مراجعه می‌کند، آزمایش می‌تواند اطلاعات ارزشمندی برای حمایت از تشخیص ارائه دهد.
•  تعیین زیرگروه: چندین زیرگروه MPS وجود دارد که هر کدام با کمبود یک آنزیم خاص همراه است. تست موکوپلی ساکاریدوز (MPS)، به ویژه آزمایش ژنتیکی، می‌تواند زیرگروه خاصی از MPS را با شناسایی جهش یا تغییرات در ژن‌های مسئول کمبود آنزیم‌های مربوطه شناسایی کند. تعیین نوع فرعی برای درک پیش آگهی، علائم مورد انتظار و گزینه های درمانی بالقوه برای فرد مهم است.
•  مشاوره ژنتیک: اگر تشخیص MPS تایید شود، نتایج آزمایش می تواند مشاوره ژنتیکی را برای فرد مبتلا و اعضای خانواده او راهنمایی کند. مشاوره ژنتیک اطلاعاتی در مورد الگوی وراثت، خطر عود، و گزینه های موجود برای تنظیم خانواده، از جمله آزمایشات قبل از تولد یا تشخیص ژنتیکی قبل از لانه گزینی (PGD) برای بارداری های آینده ارائه می دهد.
• نظارت بر پیشرفت بیماری: در افرادی که قبلاً مبتلا به MPS تشخیص داده شده اند، نظارت منظم بر پیشرفت بیماری مهم است. تست موکوپلی ساکاریدوز (MPS) می تواند به ارزیابی سطح گلیکوزامینوگلیکان ها (GAGs) در ادرار یا فعالیت آنزیم های خاص درگیر در MPS کمک کند. این اندازه گیری ها می تواند اطلاعات ارزشمندی در مورد پیشرفت بیماری، پاسخ به درمان و نیاز به مداخلات اضافی ارائه دهد.

چه زمانی آزمایش موکوپلی ساکاریدوز (MPS) بایستی انجام شود؟

در اینجا برخی از علائم وجود دارد که باید مشکوک به MPS شد و آزمایش موکوپلی ساکاریدوز (MPS) را در نظر گرفت:

• ویژگی های فیزیکی: برخی از ویژگی های فیزیکی ممکن است نشان دهنده MPS باشد، از جمله ویژگی های درشت صورت، زبان بزرگ، لب های ضخیم، پیشانی برجسته، دندان های با فاصله زیاد و قد کوتاه.
• ناهنجاری های اسکلتی: MPS می تواند سیستم اسکلتی را تحت تاثیر قرار دهد و منجر به بدشکلی استخوان، سفتی مفصل و محدودیت حرکت مفصل شود. این می تواند منجر به بیماری هایی مانند کیفوز (انحنای بیش از حد ستون فقرات به سمت جلو)، اسکولیوز (انحنای جانبی ستون فقرات)، دیسپلازی (توسعه غیرطبیعی استخوان) و دست های پنجه مانند شود.
• بزرگ شدن اندام: MPS می تواند باعث بزرگ شدن اندام های مختلف از جمله کبد، طحال، قلب و زبان شود. ارگانومگالی (ارگان های بزرگ شده) ممکن است در طول معاینه فیزیکی قابل مشاهده یا قابل تشخیص باشد.
•  تأخیر در رشد: کودکان مبتلا به MPS ممکن است در رسیدن به نقاط عطف رشد مانند تاخیر در رشد گفتار و زبان، اختلال شناختی و مشکلات یادگیری دچار تاخیر شوند.
• مشکلات بینایی و شنوایی: MPS می تواند بینایی و شنوایی را تحت تاثیر قرار دهد. افراد ممکن است دچار اختلال بینایی، تیرگی قرنیه، تحلیل شبکیه و کاهش شنوایی شوند.
•  مسائل تنفسی: MPS می تواند منجر به انسداد راه هوایی و مشکلات تنفسی، از جمله آپنه خواب، عفونت های تنفسی مکرر و تنفس پر سر و صدا شود.
• ناهنجاری های قلبی: برخی از اشکال MPS می تواند قلب را درگیر کند و منجر به ناهنجاری های دریچه قلب، کاردیومیوپاتی و سایر عوارض قلبی شود.

توجه به این نکته ضروری است که این علائم منحصر به MPS نیستند و می توانند در سایر شرایط نیز وجود داشته باشند. با این حال، اگر علائم متعدد وجود داشته باشد، به ویژه اگر با ویژگی های مشخصه MPS سازگار باشد، ارزیابی و آزمایش بیشتر باید دنبال شود.

نمونه مورد نیاز برای آزمایش موکوپلی ساکاریدوز (MPS):

• ظرف/لوله: لوله با درب بنفش حاوی ضد انعقاد EDTA / ظرف ادرار
• نوع نمونه: خون کامل برای آزمایش ژنتیک / نمونه ادرار برای اندازه گیری سطح گلیکوزآمینوگلیکان ها (GAGs)
• حجم نمونه: 5 میلی لیتر

لوله های مورد نیاز برای آزمایش موکوپلی ساکاریدوز (MPS)

شاید این مطلب برای شما مفید باشد:

روش های مختلف جمع آوری نمونه های آزمایشگاه

بروزرسانی شده در17 آبان 1402 | توسط دکتر فرزاد باباخانی

شاید این مطلب برای شما مفید باشد:

لوله های آزمایش و ضد انعقادها (Test tubes and Anticoagulants)

بروزرسانی شده در17 آبان 1402 | توسط دکتر فرزاد باباخانی

شاید این مطلب برای شما مفید باشد:

ذخیره سازی نمونه های آزمایشگاهی

بروزرسانی شده در17 آبان 1402 | توسط دکتر فرزاد باباخانی

آمادگی قبل از انجام آزمایش موکوپلی ساکاریدوز (MPS):

به آمادگی خاصی نیاز ندارد

روش های مختلف انجام آزمایش موکوپلی ساکاریدوز (MPS):

روش تجزیه و تحلیل گلیکوزآمینوگلیکان ادرار (GAG):

تجزیه و تحلیل گلیکوزآمینوگلیکان ادرار (GAG) یک روش آزمایشگاهی است که در غربالگری و تشخیص موکوپلی ساکاریدوز (MPS) استفاده می شود. این آزمایش به ارزیابی سطح GAG های مختلف دفع شده در ادرار کمک می کند، زیرا سطوح بالا می تواند نشان دهنده وجود اختلال MPS باشد. در اینجا شرح مفصلی از روش تجزیه و تحلیل GAG ادرار آورده شده است:

• جمع آوری نمونه: یک نمونه ادرار تصادفی یا رندوم از فردی که تحت آزمایش قرار می گیرد جمع آوری می شود. جمع آوری یک نمونه ادرار تازه برای اطمینان از نتایج دقیق مهم است. نمونه باید عاری از آلودگی باشد و در یک ظرف تمیز جمع آوری شود.
•  آماده سازی نمونه: نمونه ادرار برای تجزیه و تحلیل آماده می شود. نمونه ممکن است نیاز به سانتریفیوژ داشته باشد تا ذرات باقیمانده حذف شود. این مرحله تضمین می کند که تجزیه و تحلیل بر روی بخش محلول ادرار که حاوی GAG های مورد نظر است، تمرکز می کند.
• استخراج گلیکوزامینوگلیکان: فرآیند استخراج با هدف جداسازی و خالص سازی GAG ها از نمونه ادرار انجام می شود. می توان از روش های استخراج مختلفی مانند هضم آنزیمی یا رسوب با حلال آلی استفاده کرد. این روش ها به حذف مواد ناخواسته از ادرار و تغلیظ GAG ها کمک می کند.
• تجزیه و تحلیل گلیکوزامینوگلیکان: هنگامی که GAG ها استخراج شدند، می توان آنها را با استفاده از تکنیک های مختلف تجزیه و تحلیل کرد. دو روش متداول برای تجزیه و تحلیل GAG عبارتند از کروماتوگرافی لایه نازک (TLC) و کروماتوگرافی مایع- طیف سنجی جرمی (LC-MS).

TLC: در تجزیه و تحلیل TLC، GAGهای استخراج شده بر اساس بار و اندازه آنها با استفاده از یک لایه نازک ژل یا صفحه پوشش داده شده با یک فاز ثابت جدا می شوند. GAG ها از طریق یک سیستم حلال روی صفحه مهاجرت می کنند و GAG های مختلف به صورت نوارها یا لکه های مجزا ظاهر می شوند. باندها را می توان با استفاده از لکه های خاص یا زیر نور UV تجسم کرد. الگوی و شدت باندها به شناسایی حضور و مقادیر نسبی GAGهای خاص کمک می کند.

روش کروماتوگرافی لایه نازک (TLC)

 LC-MS: تجزیه و تحلیل LC-MS جداسازی کروماتوگرافی مایع (LC) را با تشخیص طیف سنجی جرمی (MS) ترکیب می کند. GAGهای استخراج شده توسط LC جدا می شوند که شامل عبور نمونه از یک ستون کروماتوگرافی است. سپس GAG های جدا شده به طیف سنج جرمی وارد می شوند، جایی که یونیزه می شوند و بر اساس نسبت جرم به بار آنها تجزیه و تحلیل می شوند. این تکنیک شناسایی دقیق و کمیت GAG های مختلف موجود در نمونه ادرار را فراهم می کند.

مکانیسم روش LC MS

•  تفسیر نتیجه: نتایج تجزیه و تحلیل GAG ادرار بر اساس الگوی و مقادیر GAG های شناسایی شده تفسیر می شود. سطوح بالا یا الگوهای غیر طبیعی GAG های خاص می تواند وجود یک اختلال MPS را نشان دهد. با این حال، آزمایشات تاییدی بیشتر، مانند سنجش فعالیت آنزیمی یا آزمایش ژنتیکی، معمولا برای ایجاد تشخیص قطعی MPS مورد نیاز است.

توجه به این نکته مهم است که روش‌ شناسایی و تکنیک‌های خاص مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل GAG ادرار ممکن است در آزمایشگاه‌ها متفاوت باشد. هر آزمایشگاه ممکن است پروتکل های معتبر و محدوده مرجع خود را برای تفسیر نتایج داشته باشد. بنابراین، مشورت با متخصص آزمایشگاهی که آزمایش را انجام می دهد برای تفسیر دقیق و قابل اعتماد نتایج تجزیه و تحلیل GAG ادرار ضروری است.

روش های ژنتیک مولکولی:

آزمایش ژنتیک مولکولی روشی برای تشخیص موکوپلی ساکاریدوز (MPS) است. این شامل تجزیه و تحلیل DNA بیمار برای شناسایی جهش های ژنی خاص مرتبط با MPS است. این آزمایش به تأیید تشخیص، تعیین نوع خاص MPS و ارائه اطلاعات در مورد وضعیت ناقل و الگوهای وراثت کمک می کند. در اینجا شرح مفصلی از روش ژنتیک مولکولی برای تشخیص MPS آورده شده است:

• جمع آوری نمونه: نمونه ای از DNA بیمار برای تجزیه و تحلیل باید جمع آوری شود. این کار را می توان با استفاده از روش های مختلفی مانند نمونه خون، نمونه بزاق یا سواب باکال انجام داد. روش جمع آوری بستگی به آزمایشگاه خاص و نوع نمونه ترجیحی آنها دارد.
• استخراج DNA: نمونه جمع آوری شده برای استخراج DNA پردازش می شود. استخراج DNA شامل شکستن سلول های باز و جداسازی مولکول های DNA از سایر اجزای سلولی است. از چندین روش استخراج می توان استفاده کرد، از جمله استخراج شیمیایی یا کیت های استخراج DNA تجاری.
• انتخاب ژن: بر اساس زیرگروه مشکوک MPS، ژن های خاص مرتبط با آن زیرگروه برای تجزیه و تحلیل انتخاب می شوند. به عنوان مثال، برای MPS I، ژن IDUA آنالیز می شود، در حالی که برای MPS II، ژن IDS آنالیز می شود. انتخاب ژن ها به تظاهرات بالینی و زیرگروه مشکوک MPS بستگی دارد.
• MPS I (Hurler syndrome, Hurler-Scheie syndrome, Scheie syndrome):
  Gene: IDUA (alpha-L-iduronidase gene)
• MPS II (Hunter syndrome):
  Gene: IDS (iduronate-2-sulfatase gene)
  MPS III (Sanfilippo syndrome):
  MPS IIIA: Gene: SGSH (sulfamidase gene)
  MPS IIIB: Gene: NAGLU (alpha-N-acetylglucosaminidase gene)
  MPS IIIC: Gene: HGSNAT (acetyl-CoA alpha-glucosaminide N-acetyltransferase gene)
  MPS IIID: Gene: GNS (N-acetylglucosamine-6-sulfatase gene)
• MPS IV (Morquio syndrome):
  MPS IVA: Gene: GALNS (N-acetylgalactosamine-6-sulfatase gene)
  MPS IVB: Gene: GLB1 (beta-galactosidase gene)
• MPS VI (Maroteaux-Lamy syndrome):
  Gene: ARSB (arylsulfatase B gene)
• MPS VII (Sly syndrome):
  Gene: GUSB (beta-glucuronidase gene)
• واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR): PCR تکنیکی است که برای تکثیر توالی‌های DNA خاص مورد علاقه استفاده می‌شود. PCR امکان تکثیر انتخابی ژن های مورد نظر در نمونه DNA بیمار را فراهم می کند. این فرآیند تقویت، کپی‌های متعددی از ناحیه DNA خاص برای تجزیه و تحلیل تولید می‌کند و تشخیص هر گونه تغییرات ژنتیکی را آسان‌تر می‌کند.
•  تعیین توالی DNA: DNA تکثیر شده تحت توالی یابی DNA قرار می گیرد که ترتیب دقیق بازهای نوکلئوتیدی در DNA را مشخص می کند. روش های مختلفی برای تعیین توالی DNA وجود دارد، مانند توالی یابی سانگر یا توالی یابی نسل بعدی (NGS). توالی یابی DNA امکان شناسایی جهش ها یا تغییرات خاص در ژن های هدف مرتبط با MPS را فراهم می کند.

• 

  روش توالی یابی سانگر (Sanger sequencing)

   تجزیه و تحلیل جهش: داده های توالی DNA به دست آمده از توالی یابی با یک توالی مرجع برای شناسایی هر گونه تنوع ژنتیکی مقایسه می شود. جهش ها یا تغییرات بیماری زا که با MPS مرتبط هستند شناسایی می شوند. این تغییرات ممکن است شامل جهش های نقطه ای، حذف ها، درج ها یا بازآرایی ها در توالی DNA باشد.

•  تفسیر داده ها: جهش های شناسایی شده برای تعیین اهمیت آنها تجزیه و تحلیل و تفسیر می شوند. این شامل مقایسه جهش های شناسایی شده با انواع بیماریزای شناخته شده مرتبط با MPS است. ارتباط بالینی برای ارزیابی تأثیر جهش های شناسایی شده بر توسعه و پیشرفت بیماری ضروری است.

 گزارش و مشاوره: نتایج آزمایش ژنتیک مولکولی به متخصص مراقبت های بهداشتی یا مشاور ژنتیکی که بر مراقبت از بیمار نظارت می کند گزارش می شود. آنها می توانند نتایج را تفسیر کنند، اطلاعاتی در مورد نوع خاص MPS ارائه دهند، در مورد پیامدهای آن برای بیمار و خانواده او بحث کنند، و مشاوره ژنتیکی برای تنظیم خانواده ارائه دهند.

روش سنجش فعالیت آنزیمی:

سنجش فعالیت آنزیمی معمولاً در تشخیص موکوپلی ساکاریدوز (MPS) استفاده می شود. این سنجش‌ها سطح فعالیت آنزیم‌های خاصی را که در تجزیه موکوپلی‌ساکاریدها دخیل هستند، اندازه‌گیری می‌کنند. کمبود فعالیت آنزیمی می تواند نشان دهنده وجود اختلال MPS باشد. در اینجا شرح مفصلی از روش انجام سنجش فعالیت آنزیمی در تشخیص MPS آمده است:

• جمع آوری نمونه: جمع آوری نمونه ها به آنزیم خاص مورد آزمایش بستگی دارد. به طور کلی، رایج ترین نمونه های مورد استفاده، نمونه خون یا کشت فیبروبلاست پوست است. نمونه های خون را می توان از طریق رگ گیری جمع آوری کرد، در حالی که کشت فیبروبلاست پوست برای به دست آوردن سلول های فیبروبلاست نیاز به بیوپسی پوست دارد.
•  استخراج آنزیمی: نمونه جمع آوری شده، مانند خون کامل یا فیبروبلاست های کشت شده، برای استخراج آنزیم مورد نظر پردازش می شود. روش‌های استخراج شامل لیز کردن سلول‌ها و جداسازی آنزیم‌ها از سایر اجزای سلولی است. تکنیک‌های مختلفی مانند فراصوت یا لیز شیمیایی، ممکن است برای استخراج کارآمد آنزیمی استفاده شود.
• تنظیم سنجش آنزیم: آنزیم استخراج شده به مخلوط واکنش حاوی یک سوبسترای خاص که آنزیم معمولاً روی آن اثر می‌کند، اضافه می‌شود. مخلوط واکنش با بافرها و کوفاکتورهای مناسب برای ایجاد یک محیط بهینه برای فعالیت آنزیم آماده می شود.
• انکوباسیون: مخلوط واکنش، حاوی آنزیم و سوبسترا، در دمای مشخصی برای مدت زمان مشخصی انکوبه می شود. شرایط انکوباسیون برای اطمینان از فعالیت بهینه آنزیم بهینه شده است.
• خاتمه واکنش: پس از دوره انکوباسیون، واکنش خاتمه می یابد تا فعالیت آنزیم متوقف شود. این معمولاً با افزودن یک معرف خاص که آنزیم را دناتوره کرده و تبدیل سوبسترا را متوقف می کند، انجام می شود.
•  اندازه گیری تشکیل محصول: مقدار محصول تشکیل شده در طی واکنش آنزیم- سوبسترا با استفاده از تکنیک های مختلف اندازه گیری می شود. این می تواند شامل سنجش های رنگ سنجی، سنجش های فلورومتری یا سایر روش های تشخیص بسته به آنزیم خاص مورد آزمایش باشد. شدت رنگ یا فلورسانس متناسب با فعالیت آنزیم است.
•  کالیبراسیون: برای تعیین سطح فعالیت آنزیم، منحنی کالیبراسیون با استفاده از نمونه های کنترل با فعالیت آنزیمی شناخته شده ایجاد می شود. این نمونه‌های کنترل طیفی از سطوح فعالیت آنزیم را پوشش می‌دهند که امکان تعیین کمیت و مقایسه دقیق فعالیت آنزیمی بیمار را فراهم می‌کند.
• محاسبه و تفسیر: فعالیت آنزیمی اندازه گیری شده در نمونه بیمار با محدوده مرجع به دست آمده از نمونه های کنترل مقایسه می شود. سپس سطح فعالیت آنزیمی بیمار محاسبه و تفسیر می شود تا ارزیابی شود که آیا در محدوده طبیعی قرار دارد یا کمبود دارد، که نشان دهنده وجود اختلال MPS است.
• گزارش دهی و مشاوره: نتایج سنجش فعالیت آنزیمی به متخصص مراقبت های بهداشتی که بر مراقبت از بیمار نظارت می کند گزارش می شود. نتایج در زمینه کمبود آنزیمی خاص مرتبط با زیرگروه‌های مختلف MPS تفسیر می‌شوند. متخصص مراقبت های بهداشتی می تواند اطلاعاتی در مورد نوع خاص MPS ارائه دهد، در مورد پیامدهای سطوح فعالیت آنزیم بحث کند، و مشاوره ژنتیکی مناسب و مراحل تشخیصی بیشتر را ارائه دهد.

چه چیزی در آزمایش موکوپلی ساکاریدوز (MPS) مورد بررسی قرار می گیرد؟

موکوپلی ساکاریدوز (MPS) گروهی از اختلالات ژنتیکی نادر متعلق به خانواده بزرگتری از بیماری ها به نام اختلالات ذخیره لیزوزومی است. این شرایط ناشی از کمبود آنزیم هایی است که مسئول تجزیه کربوهیدرات های پیچیده به نام گلیکوزآمینوگلیکان ها (GAGs) هستند. به دلیل کمبود این آنزیم، GAG ها در سلول ها و بافت ها در سراسر بدن تجمع می یابند که منجر به طیف گسترده ای از علائم و عوارض سلامتی می شود.

انواع مختلفی از MPS وجود دارد که هر کدام با یک جهش ژنی خاص مرتبط هستند. بیایید انواع مختلف MPS و ژن های مرتبط با آنها را بررسی کنیم:

MPS I (سندرم Hurler، سندرم Hurler-Scheie، سندرم Scheie):

MPS I در اثر جهش در ژن IDUA ایجاد می شود که دستورالعمل هایی را برای تولید آنزیمی به نام آلفا-ال-ایدورونیداز (alpha-L-iduronidase) ارائه می دهد. فقدان یا کاهش فعالیت این آنزیم منجر به تجمع GAG ها می شود که باعث ایجاد طیف وسیعی از علائم می شود که روی اسکلت، اندام ها و رشد عصبی تأثیر می گذارد.

بروز MPS I تقریباً یک در 100000 تولد زنده است. گزینه های درمانی شامل پیوند سلول های بنیادی خون ساز و درمان جایگزینی آنزیم است. این کمبود آنزیمی منجر به طیف وسیعی از فنوتیپ‌های بالینی می‌شود که بیشتر به 3 نوع اصلی تقسیم می‌شوند: MPS IH (سندرم هورلر)، MPS IS (سندرم Scheie) و MPS IH/S (سندرم هورلر-شی) که معمولاً چنین نیستند. با روش های بیوشیمیایی قابل تشخیص است. از نظر بالینی، آنها همچنین به عنوان MPS I و MPS I ضعیف شناخته می شوند.

• MPS IH شدیدترین است. تأخیر رشد در اوایل 12 ماهگی مشاهده می‌شود و در صورت عدم درمان، مرگ معمولاً قبل از 10 سالگی رخ می‌دهد.
• MPS IH/S دارای یک تظاهرات بالینی متوسط است که با علائم اسکلتی پیشرونده به نام مولتی پلکس دیسوستوز مشخص می شود. افراد معمولاً دارای اختلالات فکری اندکی هستند یا اصلاً هیچ اختلالی ندارند. علت مرگ معمولاً ناشی از عوارض قلبی یا انسداد راه هوایی فوقانی است.
• MPS IS با خفیف ترین فنوتیپ ارائه می شود. شروع بعد از 5 سالگی رخ می دهد. با هوش و قد طبیعی مشخص می شود. با این حال، افراد مبتلا درگیری مفصل، اختلال بینایی و بیماری انسدادی راه هوایی را تجربه می‌کنند.

شدت و شروع علائم بسته به نوع خاص MPS I می تواند متفاوت باشد. در اینجا برخی از علائم رایج مرتبط با موکوپلی ساکاریدوز (MPS) نوع I آورده شده است:

• ناهنجاری های اسکلتی، مانند رشد غیر طبیعی استخوان، سفتی مفاصل و کوتاهی قد.
• بزرگ شدن اندام ها، به ویژه کبد و طحال.
• مشکلات قلبی عروقی، از جمله ناهنجاری های دریچه قلب و کاردیومیوپاتی.
• مشکلات تنفسی، مانند بیماری انسدادی راه هوایی و آپنه خواب.
• تیرگی قرنیه که می تواند منجر به اختلال بینایی یا نابینایی شود.
• از دست دادن شنوایی.
• اختلالات شناختی و تأخیر در رشد.
• فتق، مانند فتق مغبنی و ناف.
• ضخیم شدن اجزای صورت

MPS II (سندرم Hunter):

MPS II ناشی از جهش در ژن IDS است که آنزیم iduronate-2-sulfatase را کد می کند. کمبود این آنزیم منجر به تجمع GAG ها و متعاقب آن آسیب اندام می شود، به ویژه بر سیستم اسکلتی، سیستم تنفسی و عملکرد شناختی تأثیر می گذارد. الگوی وراثت به X مرتبط است و به همین دلیل MPS II تقریباً منحصراً در بیماران مرد با شیوع تخمینی یک در 170000 تولد پسر مشاهده می شود. بیماران زن که ناقل علامت هستند بسیار نادر هستند اما گزارش شده است. گزینه های درمانی شامل پیوند سلول های بنیادی خون ساز و درمان جایگزینی آنزیم است.

این کمبود منجر به تجمع گلیکوزامینوگلیکان ها (GAGs) در بافت ها و اندام های مختلف می شود که در نتیجه طیف وسیعی از علائم ایجاد می شود. در اینجا برخی از علائم رایج مرتبط با موکوپلی ساکاریدوز (MPS) نوع II آورده شده است:

• ناهنجاری های اسکلتی، از جمله سفتی مفاصل، انقباضات، و رشد غیر طبیعی استخوان
• بزرگ شدن اندام ها، مانند بزرگ شدن کبد و طحال
• مشکلات قلبی عروقی، مانند بیماری دریچه قلب و کاردیومیوپاتی
• مشکلات تنفسی، از جمله بیماری انسدادی راه هوایی و آپنه خواب
• کم شنوایی و عفونت مکرر گوش
• اختلالات شناختی و تأخیر در رشد
• فتق، مانند فتق مغبنی و ناف
• ویژگی های متمایز صورت، از جمله بینی پهن و لب های ضخیم

MPS III (سندرم Sanfilippo):

MPS III شامل چهار زیرگروه است: MPS IIIA، MPS IIIB، MPS IIIC و MPS IIID که هر کدام به دلیل جهش در ژن‌های مختلف ایجاد می‌شوند. این زیرگروه ها به ترتیب شامل کمبود آنزیم های سولفامیداز (SGSH)، آلفا-N-استیل گلوکوزامینیداز (NAGLU)، استیل-CoA آلفا-گلوکزامینید N-استیل ترانسفراز (HGSNAT) و N-استیل گلوکوزامین-6-سولفاتاز (GNS) می باشند. تجمع GAGs بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می گذارد و منجر به کاهش شدید شناختی، مشکلات رفتاری و اختلالات فیزیکی می شود.

بیماران مبتلا به MPS III به طور یکنواخت هپاران سولفات را دفع می کنند که منجر به فنوتیپ های بالینی مشابه می شود و بر اساس کمبود آنزیم خاص به عنوان نوع A، B، C یا D طبقه بندی می شوند. MPS III با انحطاط شدید سیستم عصبی مرکزی (CNS) مشخص می شود اما فقط بیماری فیزیکی خفیف است. چنین درگیری نامتناسب CNS در بین MPS منحصر به فرد است.

شروع علائم بالینی، معمولاً مشکلات رفتاری و تاخیر در رشد، معمولاً بین 2 تا 6 سالگی در کودکی رخ می دهد که قبلاً طبیعی به نظر می رسید. انحطاط عصبی شدید در اکثر بیماران در سنین 6 تا 10 سالگی رخ می دهد که با بدتر شدن سریع مهارت های اجتماعی و سازگاری همراه است. مرگ معمولاً در دهه سوم زندگی اتفاق می افتد. وقوع MPS III بر اساس نوع فرعی متفاوت است که انواع A و B رایج ترین و انواع C و D بسیار نادر هستند. بروز جمعی تقریباً یک در 58000 تولد زنده است. گزینه های درمانی به مدیریت علامتی محدود می شود.

شدت و شروع علائم بسته به نوع خاص MPS III می تواند متفاوت باشد. در اینجا برخی از علائم رایج مرتبط با موکوپلی ساکاریدوز (MPS) نوع III آورده شده است:

• کاهش پیشرونده شناختی و مشکلات رفتاری
• تاخیر در رشد و از دست دادن مهارت های اکتسابی
• اختلالات خواب
• بیش فعالی و کمبود توجه
• تشنج
• ویژگی های درشت صورت
• بزرگ شدن کبد و طحال
• ناهنجاری های اسکلتی، مانند سفتی مفاصل و انقباضات
• از دست دادن شنوایی
• تخریب پیشرونده عصبی

 MPS IV (سندرم Morquio):

MPS IV به دو زیر گروه تقسیم می شود: MPS IVA و MPS IVB که به ترتیب در اثر جهش در ژن های GALNS و GLB1 ایجاد می شود. این جهش های ژنی منجر به کمبود آنزیم های N-acetylgalactosamine-6-sulfatase و بتا-galactosidase و در نتیجه تجمع GAG ها می شود. سندرم مورکیو در درجه اول بر رشد اسکلتی تأثیر می گذارد و منجر به رشد غیر طبیعی استخوان، بدشکلی مفصل و سایر ناهنجاری های فیزیکی می شود. هوش معمولاً طبیعی است.

تخمین های بروز سندرم MPS IVA از 1 در 200000 تا 1 در 300000 تولد زنده است. درمان با درمان جایگزین آنزیمی در دسترس است. میزان بروز MPS IVB حدود 1 در 250000 تولد زنده تخمین زده می شود. گزینه های درمانی به مدیریت علامتی محدود می شود.

شدت و شروع علائم بسته به نوع خاص MPS IV می تواند متفاوت باشد. در اینجا برخی از علائم رایج مرتبط با موکوپلی ساکاریدوز (MPS) نوع IV آورده شده است:

• ناهنجاری های اسکلتی، از جمله رشد غیر طبیعی استخوان، کوتاهی قد و انحنای ستون فقرات (اسکولیوز)
• شلی مفاصل و بیش حرکتی
• بزرگ شدن کبد و طحال
• مشکلات تنفسی، مانند بیماری محدود کننده ریه
• ناهنجاری های دریچه قلب
• کدر شدن قرنیه
• ناهنجاری های دندانی
• از دست دادن شنوایی
• فتق، مانند فتق مغبنی و ناف

MPS VI (سندرم Maroteaux-Lamy):

MPS VI ناشی از جهش در ژن ARSB است که آنزیم آریل سولفاتاز B را کد می کند. کمبود این آنزیم منجر به تجمع GAG ها و در نتیجه ناهنجاری های اسکلتی، اختلال در عملکرد اندام ها و اختلال در رشد فیزیکی می شود. هوش معمولاً طبیعی است. تخمین های بروز MPS VI از 1 در 200000 تا 1 در 300000 تولد زنده متغیر است. گزینه های درمانی شامل پیوند سلول های بنیادی خون ساز و درمان جایگزینی آنزیم است.

برخی از علائم رایج مرتبط با موکوپلی ساکاریدوز (MPS) نوع VI:

• ناهنجاری های اسکلتی، از جمله رشد غیر طبیعی استخوان، کوتاهی قد و انحنای ستون فقرات (اسکولیوز)
• سفتی و انقباض مفصل
• بزرگ شدن کبد و طحال
• مشکلات تنفسی، مانند بیماری انسدادی راه هوایی
• ناهنجاری های دریچه قلب
• کدر شدن قرنیه
• از دست دادن شنوایی
• فتق، مانند فتق مغبنی و ناف
• ضخیم شدن اجزای صورت

MPS VII (سندرم Sly):

MPS VII ناشی از جهش در ژن GUSB است که آنزیم بتا گلوکورونیداز را تولید می کند. کمبود این آنزیم منجر به تجمع GAG ها می شود که باعث ایجاد طیف وسیعی از علائم می شود که بر سیستم های اندام متعدد تأثیر می گذارد. MPS VII بسیار نادر است و تقریباً از هر 1500000 نفر 1 نفر را مبتلا می کند. گزینه های درمانی شامل پیوند سلول های بنیادی خون ساز و درمان جایگزینی آنزیم است.

برخی از علائم رایج مرتبط با موکوپلی ساکاریدوز (MPS) نوع VII:

• ناهنجاری های اسکلتی، از جمله رشد غیر طبیعی استخوان و سفتی مفصل
• بزرگ شدن کبد و طحال
• مشکلات قلبی عروقی، مانند بیماری دریچه قلب و کاردیومیوپاتی
• مشکلات تنفسی، مانند بیماری انسدادی راه هوایی
• فتق، مانند فتق مغبنی و ناف
• ویژگی های درشت صورت
• تأخیر رشد و اختلال شناختی

تظاهرات بالینی و شدت موکوپلی ساکاریدوز (MPS) می تواند به طور گسترده ای متفاوت باشد، حتی در یک نوع فرعی، که تشخیص دقیق و درمان فردی را ضروری می کند. علائم شایع موکوپلی ساکاریدوز (MPS) شامل ناهنجاری های اسکلتی، بزرگ شدن اندام ها، مشکلات قلبی و تنفسی، تاخیر در رشد، اختلال شناختی و در برخی موارد، کوتاه شدن طول عمر است.

موکوپلی ساکاریدوز (MPS) اختلالات اتوزومال مغلوب هستند به جز MPS II که از الگوی وراثتی وابسته به X پیروی می کند. افراد مبتلا معمولاً دوره‌ای از رشد و تکامل طبیعی را تجربه می‌کنند که به دنبال آن درگیری پیشرونده بیماری شامل چندین سیستم است. شدت و ویژگی‌ها متفاوت است و ممکن است شامل درشت شدن صورت، ارگانومگالی، تغییرات اسکلتی، ناهنجاری‌های قلبی و تاخیر در رشد باشد. علاوه بر این، تظاهرات بیماری از اوایل دوران نوزادی تا بزرگسالی متفاوت است.

در حال حاضر، هیچ درمانی برای موکوپلی ساکاریدوز (MPS) وجود ندارد، اما درمان بر مدیریت علائم، کند کردن پیشرفت بیماری و بهبود کیفیت زندگی متمرکز است. گزینه‌های درمانی ممکن است شامل درمان جایگزینی آنزیم (ERT)، پیوند سلول‌های بنیادی خونساز (HSCT)، درمان‌های حمایتی و رویکردهای مدیریت علائم باشد.

تشخیص زودهنگام از طریق آزمایش ژنتیکی و نظارت منظم برای بهینه سازی نتایج درمان و جلوگیری از آسیب غیرقابل برگشت اندام بسیار مهم است. مشاوره ژنتیک نیز برای خانواده هایی که سابقه موکوپلی ساکاریدوز (MPS) دارند توصیه می شود تا خطر انتقال این بیماری به نسل های آینده را ارزیابی کنند.

در سال‌های اخیر، تلاش‌های تحقیقاتی بر توسعه درمان‌های نوآورانه مانند ژن درمانی و درمان‌های مولکولی هدفمند برای رسیدگی به جهش‌های ژنتیکی زمینه‌ای در موکوپلی ساکاریدوز (MPS) متمرکز شده است. این پیشرفت‌ها امید به گزینه‌های درمانی بهبود یافته و به طور بالقوه درمان آینده را فراهم می‌کند.

در نتیجه، موکوپلی ساکاریدوز (MPS) گروهی از اختلالات ژنتیکی نادر است که با ناتوانی بدن در تجزیه گلیکوزامینوگلیکان ها به درستی مشخص می شود. هر نوع موکوپلی ساکاریدوز (MPS) با جهش های ژنی خاصی همراه است که منجر به کمبود آنزیم و تجمع GAG ها می شود. درک انواع مختلف موکوپلی ساکاریدوز (MPS) و ژن‌های مرتبط با آن‌ها برای تشخیص دقیق، مدیریت و تحقیقات مداوم در جهت درمان‌های موثر برای این شرایط چالش‌برانگیز ضروری است.

سوالات متداول

 چه چیزی باعث ایجاد بیماری موکوپلی ساکاریدوز (MPS) می شود؟

موکوپلی ساکاریدوز (MPS) توسط جهش های ژنتیکی ایجاد می شود که منجر به کمبود آنزیم های خاص مسئول تجزیه کربوهیدرات های پیچیده به نام گلیکوزآمینوگلیکان ها (GAGs) می شود. این جهش ها ارثی هستند و بسته به نوع خاصی از موکوپلی ساکاریدوز (MPS) می توانند در ژن های مختلفی رخ دهند. کمبود این آنزیم‌ها منجر به تجمع GAG در سلول‌ها و بافت‌ها می‌شود که باعث آسیب پیشرونده و اختلال عملکرد در اندام‌ها و سیستم‌های متعدد می‌شود.

بیماری موکوپلی ساکاریدوز (MPS) چگونه به ارث می رسد؟

موکوپلی ساکاریدوز (MPS) به روش اتوزومال مغلوب به ارث می رسد، به این معنی که یک فرد مبتلا باید دو نسخه از ژن جهش یافته، یکی از هر والدین را به ارث ببرد تا به این اختلال مبتلا شود. اگر هر دو والدین حامل یک نسخه از ژن جهش یافته باشند اما خود MPS نداشته باشند، به عنوان ناقل شناخته می شوند. وقتی هر دو ناقل بچه دار شوند، در هر بارداری 25 درصد احتمال موکوپلی ساکاریدوز (MPS) وجود دارد، 50 درصد احتمال دارد که فرزند ناقل شود و 25 درصد احتمال دارد که نه موکوپلی ساکاریدوز (MPS) داشته باشد و نه حامل باشند.

آیا بیماری موکوپلی ساکاریدوز (MPS) قبل از تولد قابل تشخیص است؟

بله، تشخیص قبل از تولد موکوپلی ساکاریدوز (MPS) امکان پذیر است. معمولاً شامل آزمایش نمونه ای از سلول ها از جنین در حال رشد است که از طریق روش هایی مانند نمونه برداری از پرزهای کوریونی (CVS) یا آمنیوسنتز به دست می آید. این نمونه ها را می توان برای حضور جهش های ژنتیکی خاص مرتبط با MPS تجزیه و تحلیل کرد. تشخیص قبل از تولد به والدین این امکان را می دهد که آگاهانه تصمیم بگیرند و برای مدیریت این بیماری آماده شوند.

نقش مشاوره ژنتیک در بیماری موکوپلی ساکاریدوز (MPS) چیست؟

مشاوره ژنتیک نقش مهمی در شناسایی موکوپلی ساکاریدوز (MPS) دارد. مشاوران ژنتیک به افراد و خانواده هایی که در معرض خطر ابتلا یا ناقل این اختلال هستند، اطلاعات و حمایت می کنند. آنها الگوهای وراثت، احتمال انتقال بیماری و گزینه های آزمایشی موجود برای تشخیص یا غربالگری ناقل را توضیح می دهند. مشاوره ژنتیک به افراد و خانواده ها کمک می کند تا تصمیمات آگاهانه بگیرند، پیامدهای این بیماری را درک کنند و به مراقبت های پزشکی و خدمات پشتیبانی مناسب دسترسی پیدا کنند.

آیا بیماری موکوپلی ساکاریدوز (MPS) قابل درمان است؟

در حال حاضر هیچ درمانی برای موکوپلی ساکاریدوز (MPS) وجود ندارد. با این حال، هدف گزینه های درمانی مدیریت علائم، کند کردن پیشرفت بیماری و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا است. تشخیص زودهنگام، نظارت منظم پزشکی و مداخلات مناسب می تواند به مدیریت علائم و عوارض خاص مرتبط با موکوپلی ساکاریدوز (MPS) کمک کند.

گزینه های موجود درمانی بیماری موکوپلی ساکاریدوز (MPS) چیست؟

گزینه های درمانی برای موکوپلی ساکاریدوز (MPS) ممکن است شامل ترکیبی از رویکردها، از جمله مراقبت های حمایتی، مدیریت علائم، درمان جایگزینی آنزیم (ERT)، پیوند سلول های بنیادی خونساز (HSCT) و درمان های نوظهور مانند ژن درمانی و درمان های مولکولی هدفمند باشد. برنامه درمانی خاص به نوع و شدت موکوپلی ساکاریدوز (MPS) و همچنین وضعیت کلی سلامت فرد بستگی دارد.

درمان جایگزینی آنزیم (ERT) چیست و چگونه در بیماری موکوپلی ساکاریدوز (MPS) عمل می کند؟

درمان جایگزینی آنزیم (ERT) یک رویکرد درمانی است که برای انواع خاصی از موکوپلی ساکاریدوز (MPS) از جمله MPS I، MPS II، MPS IVA و MPS VI استفاده می شود. این شامل تجویز یک نسخه مصنوعی از آنزیم از دست رفته یا کمبود به صورت داخل وریدی است. آنزیم تزریق شده از طریق جریان خون حرکت می کند، به بافت های آسیب دیده می رسد و به تجزیه GAG های انباشته شده کمک می کند. هدف ERT کاهش تجمع GAG ها، کاهش علائم و کند کردن پیشرفت بیماری است. ERT یک درمان مادام العمر است که نیاز به تزریق منظم تحت نظارت پزشکی دارد.

پیوند سلول های بنیادی خونساز (HSCT) و نقش آن در درمان بیماری موکوپلی ساکاریدوز (MPS) چیست؟

پیوند سلول های بنیادی خونساز (HSCT)، همچنین به عنوان پیوند مغز استخوان شناخته می شود، یک گزینه درمانی برای برخی از انواع موکوپلی ساکاریدوز (MPS) از جمله MPS I، MPS II و MPS VI است. این شامل جایگزینی سلول های مغز استخوان معیوب بیمار با سلول های بنیادی سالم از یک اهدا کننده سازگار است. سلول های بنیادی پیوندی می توانند آنزیم از دست رفته را تولید کنند که منجر به کاهش تجمع GAG و بهبود علائم می شود. HSCT زمانی موثرتر است که در اوایل دوره بیماری، قبل از اینکه آسیب قابل توجهی به اندام ها وارد شود، انجام شود.

ژن درمانی برای بیماری موکوپلی ساکاریدوز (MPS) چگونه عمل می کند؟

ژن درمانی یک رویکرد درمانی نوظهور است که برای موکوپلی ساکاریدوز (MPS) در حال بررسی است. این شامل معرفی یک نسخه عملکردی از ژن جهش یافته به سلول های بیمار است تا آنها را قادر به تولید آنزیم از دست رفته یا ناقص کند. این را می توان با تحویل ژن اصلاح شده با استفاده از ناقل های ویروسی یا سایر روش های تحویل به دست آورد. هدف ژن درمانی فراهم کردن منبع طولانی مدت یا دائمی آنزیم از دست رفته است، در نتیجه کاهش تجمع GAG و کند کردن پیشرفت بیماری. ژن درمانی برای موکوپلی ساکاریدوز (MPS) هنوز در مراحل آزمایشی است و به تحقیقات و آزمایشات بالینی بیشتری نیاز دارد.

در سایت National Organization for Rare Disorders در مورد موکوپلی ساکاریدوز (MPS) بیشتر بخوانید:

موکوپلی ساکاریدوز (MPS) گروهی از اختلالات ذخیره سازی لیزوزومی ارثی هستند. لیزوزوم ها به عنوان واحدهای گوارشی اولیه در سلول ها عمل می کنند. آنزیم های درون لیزوزوم ها مواد مغذی خاصی مانند کربوهیدرات ها و چربی های خاص را تجزیه یا هضم می کنند.

در افراد مبتلا به اختلالات موکوپلی ساکاریدوز (MPS)، کمبود یا عملکرد نادرست آنزیم‌های لیزوزومی خاص منجر به تجمع غیرطبیعی برخی از کربوهیدرات‌های پیچیده (موکوپلی ساکاریدها یا گلیکوزآمینوگلیکان‌ها) در شریان‌ها، اسکلت، چشم‌ها، مفاصل، گوش، پوست و/یا دندان می‌شود. این تجمعات ممکن است در سیستم تنفسی، کبد، طحال، سیستم عصبی مرکزی، خون و مغز استخوان نیز دیده شوند.

این تجمع در نهایت باعث آسیب تدریجی به سلول ها، بافت ها و سیستم های مختلف اندام بدن می شود. چندین نوع و زیرگروه مختلف موکوپلی ساکاریدوز وجود دارد. این اختلالات، به استثنای یک استثنا، به عنوان صفات اتوزومال مغلوب به ارث می رسند.