آزمایش های تشخیصی مالاریا | Malaria | پلاسمودیوم فالسیپاروم (falciparum) | پلاسمودیوم ویواکس (vivax) | پلاسمودیوم اوال (ovale) | پلاسمودیوم مالاریه (malariae)

مالاریا (Malaria) یک بیماری جدی و گاهی کشنده ناشی از انگل پلاسمودیوم است که از طریق نیش پشه های ماده آنوفل آلوده به انسان منتقل می شود. چهار نوع انگل پلاسمودیوم وجود دارد که می تواند انسان را آلوده کند، اما کشنده ترین و شایع ترین گونه ها پلاسمودیوم فالسیپاروم و پلاسمودیوم ویواکس هستند.

علائم مالاریا معمولاً 7 تا 30 روز پس از عفونت ظاهر می شود و شامل تب، لرز، سردرد، دردهای عضلانی، خستگی، تهوع و استفراغ می شود. در موارد شدید، مالاریا می تواند باعث تشنج، کما و حتی مرگ شود، به ویژه در کودکان خردسال و زنان باردار. مالاریا در بسیاری از نقاط جهان، به ویژه در جنوب صحرای آفریقا، آسیای جنوب شرقی، آمریکای جنوبی و حتی مناطقی در ایران (استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و جنوب استان کرمان عمدتا در شهرستان جیرفت) بومی است.

چرا آزمایش مالاریا (Malaria) درخواست می شود؟

• آزمایش مالاریا (Malaria) برای تشخیص پلاسمودیوم و شناسایی گونه های آلوده کننده

چه زمانی آزمایش مالاریا (Malaria) بایستی انجام شود؟

• اگر اخیراً به منطقه‌ای سفر کرده‌اید که مالاریا در آن شایع است و علائمی مانند تب، لرز، سردرد، دردهای عضلانی، خستگی، حالت تهوع، استفراغ یا اسهال در شما دیده می‌شود، باید آزمایش مالاریا را در نظر بگیرید.
• اگر در گذشته مالاریا برای شما تشخیص داده شده است، مهم است که در صورت بروز مجدد هر یک از این علائم، فوراً به پزشک مراجعه کنید، زیرا می تواند نشان دهنده عود بیماری یا عفونت جدید باشد.

نمونه مورد نیاز برای آزمایش مالاریا (Malaria):

• ظرف/لوله:لوله درب بنفش حاوی EDTA / لوله درب سبز حاوی هپارین / اسلاید تهیه شده از نمونه انگشت / لوله با درب قرمز یا زرد (ترجیحا همراه با ژل جداکننده) برای تست آنتی بادی
• نوع نمونه: خون کامل برای پیدا کردن خود انگل /  سرم برای بررسی آنتی بادی
• حجم نمونه: 2 میلی لیتر

لوله های مورد نیاز برای انجام آزمایش مالاریا

 روش های آزمایشگاهی تشخیص مالاریا (Malaria):

روش بررسی میکروسکوپی اسمیر خون:

بررسی میکروسکوپی اسمیر خون روشی پرکاربرد برای تشخیص مالاریا است. این شامل رنگ آمیزی یک لایه نازک خون بر روی لام میکروسکوپ با رنگ گیمسا است که در صورت وجود انگل در خون مراحل مختلف انگل مالاریا را نشان می دهد. در اینجا مراحل مربوط به این روش آمده است:

• تهیه اسمیر خون: یک قطره خون روی لام میکروسکوپ ریخته می شود (یا از نوک انگشت با لانست گرفته می شود یا توسط سرنگ از ورید گرفته می شود) و با استفاده از لام دیگر به صورت نازک پخش می شود و یک لایه سلولی ایجاد می کند. سپس اسمیر در هوا خشک می شود و با غوطه ور کردن آن در متانول تثبیت می شود.

نحوه تهیه لام برای بررسی مالاریا در خون

• رنگ آمیزی اسمیر: رنگ گیمسا معمولاً برای تشخیص مالاریا استفاده می شود. اسمیر خونی تهیه شده به مدت 20 تا 30 دقیقه در رنگ گیمسا غوطه ور می شود. پس از رنگ آمیزی، اسمیر با آب مقطر شسته شده و اجازه داده می شود تا در هوا خشک شود.
• بررسی زیر میکروسکوپ: اسمیر رنگ آمیزی شده در زیر میکروسکوپ نوری با عدسی شیئی با استفاده از روغن ایمرسیون بررسی می شود. انگل مالاریا به صورت اجسام حلقه ای یا بیضی شکل کوچک بنفش مایل به سیاه در گلبول های قرمز ظاهر می شود. بسته به گونه انگل مالاریا، ویژگی های مختلفی مانند وجود گلبول های قرمز آلوده متعدد یا وجود رنگدانه در انگل قابل مشاهده است.

• تفسیر نتایج: تعداد انگل های مشاهده شده در هر 100 میدان پرتوان (HPF) شمارش شده و برای محاسبه تراکم انگل در هر میکرولیتر خون استفاده می شود. وجود انگل های مالاریا در خون نشان دهنده تشخیص مثبت مالاریا است.

در تشخیص مالاریا از دو نوع اسمیر مستقیم روی یک لام استفاده می شود: یک قطره بصورت شعله شمعی به عنوان اسمیر نازک و 3 قطره در گوشه همان لام به عنوان اسمیر ضخیم. اسمیر نازک با متاول فیکس می شود و نوع و گونه انگل را می توان تشخیص داد ولی اسمیر ضخیم در مجاورت هوا خشک شده و فیکس نمی شود. در اسمیر ضخیم فقط بودن یا نبودن انگل گزارش می شود و نمی توان به آسانی گونه انگل را تشخیص را داد. اسمیر ضخیم 20 برابر اسمیر نازک سلول دارد بنابراین برای تشخیص کیفی مناسب است.

لازم به ذکر است که بررسی میکروسکوپی اسمیر خون به پرسنل آموزش دیده و اقدامات کنترل کیفیت برای اطمینان از تشخیص دقیق نیاز دارد. علاوه بر این، این روش ممکن است سطوح پایین انگل را تشخیص ندهد، و اگر نتایج آزمایش اولیه منفی باشد اما علائم باقی بماند، ممکن است تکرار آزمایش ضروری باشد.

به طور کلی Gold standard تشخیص مالاریا تست تشخیص میکروسکوپی است نه تست های دیگر. تست های دیگر امکان مثبت یا منفی شدن کاذب دارند .

روش تست تشخیصی سریع (RDTs):

تست های تشخیصی سریع (RDTs) نوعی از تست های تشخیصی هستند که می توانند برای شناسایی سریع و آسان وجود مالاریا در بیمار استفاده شوند. این آزمایش‌ها برای شناسایی پروتئین‌ها یا آنتی‌ژن‌های خاص تولید شده توسط انگل مالاریا که در خون بیمار وجود دارد، طراحی شده‌اند.

RDT برای مالاریا معمولاً شامل گرفتن نمونه کوچکی از خون بیمار با استفاده از لانست است. سپس خون روی یک نوار پلاستیکی کوچک قرار می گیرد که حاوی آنتی بادی است که مخصوص آنتی ژن مالاریا است. اگر آنتی ژن در خون وجود داشته باشد، به آنتی بادی روی نوار متصل می شود و تغییر رنگ یا خط قابل مشاهده ای ایجاد می کند.

روش تست تشخیصی سریع (RDTs)

RDT معمولاً تنها در چند دقیقه انجام می‌شود و این روشی سریع و راحت برای تشخیص مالاریا در مناطقی است که آزمایش‌های آزمایشگاهی پیچیده‌تر ممکن است به آسانی در دسترس نباشد. علاوه بر این، از آنجایی که RDT به تجهیزات یا آموزش تخصصی نیاز ندارد، می‌تواند توسط کارکنان مراقبت‌های بهداشتی با حداقل آموزش مورد استفاده قرار گیرد، و این امر آن را به‌ویژه در تنظیمات با منابع محدود مفید می‌کند.

روش واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR):

روش واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR) یک ابزار تشخیصی بسیار حساس است که برای تشخیص وجود انگل مالاریا در نمونه خون بیمار استفاده می شود. در اینجا مراحل انجام آزمایش PCR برای تشخیص مالاریا آمده است:

• جمع آوری نمونه: مقدار کمی خون از طریق انگشت یا سوراخ وریدی از بیمار جمع آوری می شود.
• استخراج : DNA از نمونه خون استخراج شده از طریق فرآیندی به نام استخراج DNA به دست می آید. این شامل جداسازی DNA از سایر اجزای سلولی خون، با استفاده از معرف های شیمیایی و/یا اختلال مکانیکی است.
• تکثیر: DNA استخراج شده سپس تحت تکثیر PCR قرار می گیرد که در آن نواحی خاصی از DNA انگل با استفاده از پرایمرهای ویژه ای که فقط به ژنوم انگل متصل می شوند، تکثیر می شوند. PCR تکنیکی است که از آنزیم خاصی به نام DNA پلیمراز برای تکثیر ناحیه خاصی از DNA میلیون‌ها برابر استفاده می‌کند و امکان تشخیص حتی مقادیر بسیار کمی از مواد ژنتیکی انگل را فراهم می‌کند.
• الکتروفورز ژل: پس از تکثیر PCR، قطعات DNA حاصل با استفاده از تکنیکی به نام الکتروفورز ژل بر اساس اندازه جدا می شوند. قطعات DNA تقویت شده روی ژل آگارز بارگذاری می شوند و جریان الکتریکی اعمال می شود. قطعات DNA بر اساس اندازه خود به سمت یک انتهای ژل حرکت می کنند.
• تشخیص: در نهایت، قطعات DNA با استفاده از یک رنگ فلورسنت که به طور خاص به DNA متصل می شود، مشاهده می شوند. اگر انگل مالاریا وجود داشته باشد، نواری روی ژل ایجاد می کند که در زیر نور UV قابل مشاهده است. برای تعیین شدت عفونت می توان از اندازه و شدت باند استفاده کرد.

واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR)

به طور کلی، PCR یک ابزار تشخیصی بسیار دقیق و حساس است که می‌تواند حتی سطوح پایین انگل مالاریا را در خون بیمار تشخیص دهد. در حالی که PCR پیچیده‌تر و گران‌تر از برخی روش‌های تشخیصی دیگر است، به‌ویژه در مواردی که روش‌های دیگر ناموفق بوده اند یا نیاز به تشخیص زودهنگام است، مفید است.

روش های سرولوژیکی:

تست های سرولوژیکی نوعی تست تشخیصی هستند که برای تشخیص آنتی بادی های تولید شده توسط سیستم ایمنی در پاسخ به عفونت استفاده می شود. در مورد مالاریا، آزمایش‌های سرولوژیک آنتی‌بادی‌های خاصی را که علیه انگل مالاریا تولید می‌شوند، شناسایی می‌کنند. در اینجا یک راهنمای گام به گام برای نحوه انجام آزمایش های سرولوژیکی برای تشخیص مالاریا آورده شده است:

• جمع آوری نمونه: مقدار کمی خون از طریق نمونه وریدی از بیمار جمع آوری می شود.
• جداسازی سرم: نمونه خون جمع آوری شده برای جداسازی سرم (بخش مایع شفاف خون که حاوی آنتی بادی ها و سایر اجزای ایمنی است) از اجزای سلولی خون پردازش می شود.
• پوشش آنتی ژن: نوارهای نازکی از کاغذ نیتروسلولز با پروتئین ها یا پپتیدهای انگل مالاریا پوشانده شده است. این نوارهای آنتی ژن خشک شده و تا زمانی که نیاز باشد ذخیره می شوند.
• انکوباسیون: نمونه سرم سپس به نوارهای آنتی ژن اضافه می شود و در دمای اتاق انکوبه می شود. در طول این مدت، هر آنتی بادی در سرم به آنتی ژن های روی نوار متصل می شود.
• شستشو: پس از یک دوره مناسب انکوباسیون، نوارها با محلول بافر شسته می شوند تا هر گونه پروتئین سرم متصل نشده حذف شود.
• تشخیص: یک آنتی بادی ثانویه که مخصوص ایمونوگلوبولین G انسانی (IgG) است، که رایج ترین نوع آنتی بادی است که در پاسخ به مالاریا تولید می شود، به نوار اضافه می شود. اگر آنتی بادی های IgG ضد مالاریا در سرم وجود داشته باشد، به این آنتی بادی ثانویه متصل می شوند.
• تولید سیگنال: در نهایت، یک سیستم تشخیص، مانند روش ایمونوسوربنت متصل به آنزیم (ELISA) یا طلای کلوئیدی، برای تولید سیگنالی استفاده می‌شود که حضور آنتی‌بادی‌های متصل را نشان می‌دهد. این ممکن است شامل افزودن یک بستر آنزیمی یا تجسم نانوذرات طلا، بسته به آزمایش خاص مورد استفاده باشد.

روش های سرولوژیکی برای تشخیص مالاریا

به طور کلی، آزمایش‌های سرولوژیک روشی نسبتاً ساده و سریع برای تشخیص عفونت‌های گذشته یا فعلی مالاریا است. با این حال، آنها در تشخیص عفونت های خیلی زودهنگام یا تمایز بین عفونت های فعلی و گذشته کمتر موثر هستند. بنابراین، آزمایش سرولوژی اغلب همراه با سایر روش‌های تشخیصی، مانند PCR، برای تشخیص دقیق‌تر عفونت مالاریا استفاده می‌شود.

روش کمی بافی کوت (QBC):

روش کمی بافی کوت (QBC) یک تکنیک تشخیصی برای تشخیص وجود انگل های مالاریا در نمونه های خون است. این یک آزمایش ساده، سریع و حساس است که در چند دقیقه قابل انجام است.

برای انجام آزمایش QBC با استفاده از لانست مقدار کمی خون از انگشت بیمار گرفته می شود. سپس نمونه خون در یک میکرولوله حاوی یک ضد انعقاد جمع آوری شده و برای جداسازی اجزای مختلف خون سانتریفیوژ می شود.

لوله QBC از یک مویرگ شیشه ای تشکیل شده است که حاوی رنگ نارنجی آکریدین است که به اسید نوکلئیک انگل متصل می شود و آن را تحت نور ماوراء بنفش فلورسنت می کند. بخش کوچکی از پوشش بافی که لایه سفید رنگی بین گلبول های قرمز پر شده و پلاسما در نمونه خون سانتریفیوژ شده است، با عمل مویرگی به داخل مویرگ کشیده می شود. سپس مویرگ با یک پلاگین مومی مهر و موم شده و برای پردازش بیشتر در یک سانتریفیوژ قرار می گیرد.

روش کمی بافی کوت (QBC)

هنگامی که سانتریفیوژ متوقف می شود، انگل های رنگ آمیزی شده با فلورسنت در انتهای مویرگ جمع می شوند و می توان با استفاده از میکروسکوپ فلورسانس مشاهده کرد. سپس تعداد انگل ها در زیر میکروسکوپ شمارش می شود و تراکم انگل ها در خون بر اساس حجم پوشش بافی در مویرگ محاسبه می شود.

مزایای روش QBC این است که انجام سریع، آسان است و به تجهیزات خاصی به جز میکروسکوپ فلورسانس نیاز ندارد. همچنین نسبت به میکروسکوپ سنتی حساس تر است و می تواند انگل را در سطوح پایین تر تشخیص دهد. با این حال، روش QBC محدودیت هایی دارد، از جمله اینکه در موارد پارازیتمی سطح پایین کمتر مفید است و نمی تواند گونه های انگل مالاریا را شناسایی کند.

روش فلوسایتومتری (Flow cytometry):

فلوسایتومتری روشی بسیار حساس و اختصاصی برای بررسی عفونت مالاریا است. اصل اساسی فلوسایتومتری اندازه گیری پراکندگی نور و فلورسانس ساطع شده توسط سلول ها هنگام عبور از پرتو لیزر است.

در اینجا مراحل مربوط به بررسی وجود مالاریا در خون توسط فلوسیتومتری وجود دارد:

• جمع آوری نمونه: مقدار کمی خون با استفاده از روش های استاندارد فلبوتومی از بیمار جمع آوری می شود. نمونه را می توان در یک لوله EDTA یا یک لوله هپارینه برای جلوگیری از لخته شدن جمع آوری کرد.
• آماده سازی نمونه: نمونه خون با سالین بافر فسفات (PBS) رقیق شده و سانتریفیوژ می شود تا پلاسما و گلبول های سفید خون از گلبول های قرمز (RBCs) جدا شوند. سپس گلبول‌های قرمز چندین بار با PBS شسته می‌شوند تا پلاسما، گلبول‌های سفید خون یا پلاکت‌های باقی‌مانده حذف شوند.
• رنگ‌آمیزی: گلبول‌های قرمز شسته شده با یک رنگ فلورسنت رنگ‌آمیزی می‌شوند که به طور خاص به رنگدانه هموزویین تولید شده توسط انگل مالاریا متصل می‌شود. متداول ترین رنگ مورد استفاده هیدرواتیدین (HE) است که توسط نور آبی برانگیخته می شود و هنگامی که به هموزوئین متصل می شود فلورسانس قرمز ساطع می کند. از رنگ های دیگر مانند SYBR Green I و Hoechst 33342 نیز می توان برای رنگ آمیزی DNA انگل استفاده کرد.
• آنالیز فلوسایتومتری: گلبول های قرمز رنگ آمیزی شده با استفاده از فلوسایتومتر آنالیز می شوند. فلوسایتومتر شامل لیزر، اپتیک و آشکارسازهایی است که پراکندگی نور و فلورسانس ساطع شده توسط گلبول های قرمز رنگ آمیزی شده را هنگام عبور از پرتو لیزر تشخیص می دهد. پراکندگی رو به جلو (FSC) اندازه گلبول های قرمز را اندازه گیری می کند، در حالی که پراکندگی جانبی (SSC) دانه بندی آنها را اندازه گیری می کند. فلورسانس ساطع شده توسط هموزوئین رنگ آمیزی شده با HE با استفاده از آشکارساز فلورسانس قرمز تشخیص داده می شود. داده‌های به‌دست‌آمده از فلوسایتومتر با استفاده از نرم‌افزار تخصصی مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند که امکان شناسایی و کمیت RBCهای آلوده را بر اساس اندازه، دانه‌بندی و خواص فلورسانس آنها فراهم می‌کند.
• تفسیر نتایج: یک نتیجه مثبت برای عفونت مالاریا با حضور انگل های فلورسنت در گلبول های قرمز مشخص می شود. تعداد گلبول های قرمز آلوده را می توان با فلوسایتومتر اندازه گیری کرد و به عنوان درصدی از کل گلبول های قرمز تجزیه شده گزارش کرد.

بررسی وجود مالاریا در خون را با روش فلوسیتومتری

به طور خلاصه، روش فلوسیتومتری برای بررسی وجود مالاریا در خون شامل آماده‌سازی نمونه، رنگ‌آمیزی با رنگ فلورسنت، آنالیز فلوسیتومتری و تفسیر نتایج است. این روش برای تشخیص انگل های مالاریا در گلبول های قرمز بسیار حساس و اختصاصی است و می تواند به تشخیص و درمان مالاریا کمک کند.

آمادگی قبل از انجام آزمایش مالاریا (Malaria):

زمان ایده آل برای جمع آوری نمونه خون قبل از شروع تب است (بهترین زمان برای انجام اسمیر هنگام لرز است)، زمانی که بار انگل در خون بیشتر است. با این حال، در عمل، نمونه های خون اغلب در طول دوره تب، زمانی که علائم بیشتر آشکار است، جمع آوری می شود.

هرچند بهترین زمان برای گرفتن خون برای آزمایش مالاریا بستگی به نوع آزمایش مورد استفاده دارد.

چه چیزی در آزمایش مالاریا (Malaria) مورد بررسی قرار می گیرد؟

مالاریا یک بیماری عفونی جدی است که توسط انگل پلاسمودیوم ایجاد می شود. از طریق نیش پشه های آلوده به انسان منتقل می شود. مالاریا می تواند باعث تب، لرز، علائم شبیه آنفولانزا شود و در موارد شدید می تواند منجر به نارسایی اندام و مرگ شود.

ساختار انگل مالاریا:

مالاریا توسط تک یاخته های انگلی از جنس Plasmodium ایجاد می شود. ساختار انگل مالاریا شامل چندین مرحله و اشکال متمایز است که هر کدام ویژگی ها و ویژگی های منحصر به فرد خود را دارند.

• اسپروزوئیت ها (Sporozoites): شکل عفونی انگل هستند که از طریق نیش پشه آلوده به انسان منتقل می شوند. اسپروزوئیت ها سلول های دوکی شکلی هستند که دارای یک هسته هستند و توسط غشای پلاسمایی پوشیده شده اند. آنها بسیار کوچک هستند و تنها حدود 10 میکرومتر طول دارند.

• مروزوئیت ها (Merozoites): هنگامی که اسپوروزوئیت ها وارد بدن انسان می شوند، به کبد می روند و در آنجا تکثیر می شوند و مروزوئیت ها را تشکیل می دهند. مروزویت ها سلول های کوچک و گردی هستند که از کبد به جریان خون آزاد می شوند و در آنجا گلبول های قرمز را آلوده می کنند. هر مروزوئیت حدود یک تا دو  میکرومتر قطر دارد و دارای یک هسته است.

• تروفوزوئیت ها (Trophozoites): در داخل گلبول های قرمز خون، مروزوئیت ها به تروفوزوئیت ها بالغ می شوند که سلول های بزرگتر و پیچیده تری هستند. تروفوزوئیت ها از هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز خون تغذیه می کنند و به سرعت رشد و تقسیم می شوند و در نهایت باعث می شوند سلول میزبان باز شود و مروزوئیت های بیشتری آزاد کند.
• شیزونت ها (Schizonts): با ادامه تقسیم و رشد تروفوزوئیت ها، شیزونت ها را تشکیل می دهند که سلول های بزرگ و چند هسته ای هستند که حاوی مروزوئیت های زیادی هستند. شیزونت ها را می توان در زیر میکروسکوپ به عنوان خوشه های متمایز یا “رزت” سلول ها مشاهده کرد.
• گامتوسیت‌ها (Gametocytes): برخی از مروزوئیت‌هایی که از گلبول‌های قرمز خون آزاد می‌شوند به تروفوزوئیت یا شیزوئیت تبدیل نمی‌شوند، بلکه به گامتوسیت‌های نر و ماده بالغ می‌شوند. این سلول ها برای تولید مثل جنسی انگل در داخل ناقل پشه ضروری هستند.

به طور کلی، ساختار انگل مالاریا پیچیده و چند وجهی است که شامل چندین مرحله متمایز از رشد و طیفی از انواع مختلف سلول است. درک ساختار و رفتار انگل برای ایجاد درمان‌های مؤثر و راهبردهای پیشگیری برای این بیماری ویرانگر کلیدی است.

چندین اشکال تشخیصی مالاریا وجود دارد که می توان آنها را در خون محیطی مشاهده کرد. این شامل:

• اشکال حلقه ای (Ring forms): اشکال حلقه ای مراحل اولیه انگل های مالاریا در داخل گلبول های قرمز خون هستند و به صورت حلقه ها یا نقاط کوچکی در داخل سلول ظاهر می شوند.
• تروفوزوئیت ها (Trophozoites): تروفوزوئیت ها مرحله بالغ انگل مالاریا در داخل گلبول های قرمز خون هستند و به صورت ساختارهای بزرگتر با شکل حلقه مشخص تری ظاهر می شوند.
• شیزونت ها (Schizonts): شیزونت ها شکل اواخر مرحله انگل مالاریا هستند و به صورت خوشه هایی از مروزوئیت ها (سلول های دختر) در یک گلبول قرمز ظاهر می شوند.
• گامتوسیت‌ها (Gametocytes): گامتوسیت ها مرحله جنسی انگل مالاریا هستند و به صورت ساختارهای هلالی در داخل گلبول های قرمز ظاهر می شوند.

اشکال تشخیصی مالاریا در خون محیطی

ظاهر این اشکال مختلف انگل های مالاریا در زیر میکروسکوپ می تواند اطلاعات تشخیصی مهمی در مورد نوع خاص عفونت مالاریا و همچنین شدت عفونت ارائه دهد. علاوه بر معاینه بصری خون محیطی، تست های آزمایشگاهی مانند اسمیر خون یا آزمایش تشخیص سریع نیز می تواند برای تأیید تشخیص مالاریا استفاده شود.

ناقل مالاریا:

ناقل مالاریا پشه ماده آنوفل است. این پشه ها دارای پاهای بلند و باریک و پروبوسیس بلندی هستند که از آن برای سوراخ کردن پوست میزبان خود استفاده می کنند و از خرطوم برای مکش خون استفاده می کنند. پشه‌های ماده آنوفل تنها پشه‌هایی هستند که انسان را نیش می‌زنند، زیرا برای تولید و تخم‌گذاری به مواد مغذی موجود در خون نیاز دارند.

پشه های آنوفل در سرتاسر جهان یافت می شوند، اما گونه هایی که مالاریا را منتقل می کنند عمدتاً در مناطق گرم و گرمسیری یافت می شوند. بیش از 400 گونه مختلف از پشه آنوفل وجود دارد، اما تنها 30 تا 40 گونه از آنها ناقل اصلی مالاریا هستند.

چرخه زندگی مالاریا در میزبانان:

چرخه زندگی مالاریا شامل دو میزبان است: انسان و پشه ماده آنوفل. در زیر یک مرور کلی از چرخه زندگی کامل مالاریا ارائه شده است:

• عفونت پشه: پشه های ماده آنوفل زمانی که از خون انسان آلوده تغذیه می کنند به انگل پلاسمودیوم آلوده می شوند.
• رشد در پشه: زمانی که انگل داخل پشه می‌شود، تولید مثل جنسی می‌کند تا اسپروزوئیت‌هایی تولید کند که به غدد بزاقی پشه مهاجرت می‌کنند.
• انتقال به انسان: هنگامی که پشه آلوده یک انسان را نیش می زند، اسپروزویت ها را به جریان خون فرد تزریق می کند.
• مرحله کبدی: اسپوروزوئیت ها به کبد می روند و در آنجا به سلول های کبدی حمله می کنند و به سرعت تکثیر می شوند و منجر به تشکیل مروزوئیت ها می شوند.
• مرحله اریتروسیتی: مروزوئیت ها از کبد آزاد می شوند و وارد جریان خون می شوند و در آنجا به گلبول های قرمز (گلبول های قرمز) حمله می کنند و به سرعت تکثیر می شوند و باعث پاره شدن سلول ها و انتشار انگل های بیشتری در جریان خون می شوند.
• نگاره‌ای با استفاده از میکروسکوپ الکترونی از یک گلبول قرمز آلوده‌شده به پلاسمودیوم فالسیپاروم (در مرکز تصویر به شکل خاردار)
• انتقال به پشه دیگر: هنگامی که یک پشه سالم از خون یک فرد آلوده تغذیه می کند، گامتوسیت ها (سلول های تولید مثلی نر و ماده) را می بلعد که در روده پشه ترکیب می شوند و زیگوت ها را تشکیل می دهند.
• رشد در پشه: زیگوت ها به اووکینیت ها تبدیل می شوند که به دیواره روده پشه نفوذ کرده و اووسیست ها را تشکیل می دهند. در داخل اووسیست ها، انگل تحت تولید مثل غیرجنسی قرار می گیرد تا اسپوروزوئید تولید کند.
• مرحله عفونی: اسپروزوئیت ها به غدد بزاقی پشه مهاجرت می کنند، جایی که با نیش مجدد پشه می توانند به انسان دیگر منتقل شوند.

چرخه زندگی مالاریا در میزبانان

چرخه زندگی کامل مالاریا بسته به گونه پلاسمودیوم درگیر بین 10 تا 28 روز طول می کشد. درک این چرخه زندگی برای توسعه راهبردهای پیشگیری و کنترل موثر مالاریا ضروری است.

پاتوژنز مالاریا:

پاتوژنز مالاریا یک فرآیند پیچیده است که شامل چندین مرحله و فعل و انفعالات بین انگل پلاسمودیوم و سیستم ایمنی بدن میزبان است. در زیر یک مرور کلی از پاتوژنز مالاریا ارائه شده است:

• تلقیح (Inoculation): هنگامی که پشه آنوفل ماده آلوده یک انسان را نیش می زند، اسپروزویت ها (مرحله عفونی انگل پلاسمودیوم) را به جریان خون تزریق می کند.
• مرحله کبدی (Hepatic stage): اسپوروزوئیت ها به کبد می روند و در آنجا به سلول های کبدی حمله می کنند و به سرعت تکثیر می شوند. این مرحله بدون علامت است و بسته به گونه پلاسمودیوم می تواند از چند روز تا چند هفته طول بکشد.
• مرحله اریتروسیتی (Erythrocytic stage): پس از خروج از کبد، انگل ها وارد جریان خون شده و به اریتروسیت ها (گلبول های قرمز خون) حمله می کنند. این مرحله با علائم مالاریا همراه است و می تواند از چند روز تا چند هفته ادامه یابد، باز هم بسته به گونه پلاسمودیوم. در مرحله اریتروسیتی، انگل‌ها از هموگلوبین درون گلبول‌های قرمز خون تغذیه می‌کنند و به سرعت تکثیر می‌شوند و باعث پاره شدن سلول‌ها و انتشار انگل‌های بیشتری در جریان خون می‌شوند. این منجر به چرخه‌های تب و لرز می‌شود که مشخصه مالاریا است.
• جداسازی (Sequestration): در برخی موارد، گلبول‌های قرمز آلوده می‌توانند به دیواره رگ‌های خونی کوچک بچسبند که منجر به انباشتگی (ایجاد توده) در اندام‌های مختلف از جمله مغز، ریه‌ها و کلیه‌ها می‌شود. این می تواند منجر به عوارض شدید مانند مالاریا مغزی، ادم ریوی و آسیب حاد کلیه شود.
• پاسخ ایمنی (Immune response): در طول دوره عفونت، سیستم ایمنی میزبان به انگل پلاسمودیوم پاسخ می دهد. این پاسخ شامل مکانیسم‌های ایمنی ذاتی و تطبیقی، از جمله تولید سیتوکین‌ها، فعال‌سازی سلول‌های فاگوسیتیک و تولید سلول‌های T و B اختصاصی آنتی‌ژن است. با این حال، این انگل استراتژی های متعددی را برای فرار و دستکاری پاسخ ایمنی میزبان ایجاد کرده است که به آن اجازه می دهد باقی بماند و باعث بیماری شود.

به طور کلی، پاتوژنز مالاریا یک تعامل پیچیده بین انگل و سیستم ایمنی میزبان است. درک مراحل مختلف عفونت و مکانیسم های دخیل در پاسخ ایمنی برای توسعه درمان های موثر و استراتژی های پیشگیری ضروری است.

گونه های مختلف مالاریا:

انواع مختلفی از مالاریا وجود دارد که هر کدام ویژگی های منحصر به فرد خود را دارند. شایع ترین انواع مالاریا عبارتند از:

• پلاسمودیوم فالسیپاروم (Plasmodium falciparum): این کشنده ترین شکل مالاریا است و مسئول اکثر مرگ و میرهای مرتبط با مالاریا است. این بیماری عمدتاً در جنوب صحرای آفریقا یافت می شود، اما در بخش هایی از آمریکای جنوبی، آسیا و خاورمیانه نیز دیده می شود. علائم می تواند شدید باشد و ممکن است شامل تب بالا، لرز، سردرد، درد عضلانی و کم خونی باشد.
• پلاسمودیوم ویواکس (Plasmodium vivax): این نوع مالاریا عمدتاً در آسیای جنوب شرقی، آمریکای لاتین و شاخ آفریقا یافت می شود. این می تواند باعث تب های مکرر شود و می تواند ماه ها یا حتی سال ها قبل از ایجاد علائم در کبد غیرفعال بماند. این گونه گسترده ترین گونه پلاسمودیوم است.
• پلاسمودیوم اوال (Plasmodium ovale): این نوع مالاریا کمتر از P. falciparum و P. vivax شایع است و به طور معمول در غرب آفریقا یافت می شود. این می تواند علائمی مشابه سایر انواع مالاریا از جمله تب، لرز و سردرد ایجاد کند.
• پلاسمودیوم مالاریا (Plasmodium malariae): این نوع مالاریا نسبتاً نادر است و معمولاً در بخش‌هایی از جنوب صحرای آفریقا یافت می‌شود. علائم می تواند خفیف یا وجود نداشته باشد، اما می تواند شامل تب، سردرد و کم خونی نیز باشد.

هر نوع مالاریا توسط گونه‌های متفاوتی از انگل پلاسمودیوم با درجات شدت و توزیع جغرافیایی متفاوت ایجاد می‌شود. تشخیص و درمان مناسب مالاریا به شناسایی نوع خاص انگل درگیر و همچنین علائم فردی و سابقه پزشکی بیمار بستگی دارد.

پیشگیری از مالاریا:

پیشگیری از مالاریا شامل ترکیبی از راهبردها با هدف کاهش انتقال انگل پلاسمودیوم از انسان آلوده به افراد غیر آلوده است. برخی از راهبردهای اصلی پیشگیری از مالاریا به شرح زیر است:

• کنترل ناقل: از آنجایی که مالاریا توسط پشه آنوفل منتقل می شود، یکی از موثرترین راه های پیشگیری از عفونت، کنترل جمعیت پشه است. این امر را می توان از طریق روش هایی مانند تورهای بستر تحت درمان با حشره کش (ITNs)، پاشش حشره کش ها در داخل ساختمان (IRS) و مدیریت زیست محیطی برای از بین بردن مکان های پرورش پشه به دست آورد.
• کموپروفیلاکسی: مصرف داروهای ضد مالاریا قبل، در طول و بعد از سفر به مناطق آندمیک مالاریا می تواند به پیشگیری از عفونت کمک کند. با این حال، توجه به این نکته مهم است که کموپروفیلاکسی محافظت کاملی در برابر بیماری ایجاد نمی کند و باید در ترکیب با سایر استراتژی های پیشگیری استفاده شود.
• تشخیص و درمان سریع: تشخیص و درمان به موقع موارد مالاریا می تواند به جلوگیری از گسترش بیماری کمک کند. این شامل آزمایش مالاریا با استفاده از میکروسکوپ یا تست‌های تشخیص سریع (RDTs) و تجویز داروهای ضد مالاریا مناسب بر اساس گونه‌های پلاسمودیوم درگیر است.
• اقدامات حفاظتی فردی: علاوه بر کنترل ناقل و شیمی درمانی، اقدامات حفاظتی فردی مانند پوشیدن لباس و شلوار آستین بلند، استفاده از مواد دافع حشرات و پرهیز از فعالیت در فضای باز در ساعات اوج گزش پشه نیز می تواند به پیشگیری از عفونت کمک کند.
• رویکردهای جامعه محور: مشارکت جوامع در تلاش‌های پیشگیری از مالاریا از طریق آموزش بهداشت، بسیج جامعه و مشارکت می‌تواند به افزایش آگاهی و اتخاذ استراتژی‌های پیشگیری کمک کند.
• توسعه واکسن: ساخت یک واکسن موثر مالاریا یک پیشرفت بزرگ در پیشگیری از این بیماری خواهد بود. چندین واکسن کاندید در حال حاضر در دست توسعه و آزمایش های بالینی هستند.

راه های پیشگیری از مالاریا

به طور کلی، یک رویکرد جامع برای پیشگیری از مالاریا شامل ترکیبی از این استراتژی‌ها است که متناسب با اپیدمیولوژی محلی و زمینه جمعیت‌های آسیب‌دیده است.

درمان مالاریا:

داروهای مختلفی برای درمان مالاریا استفاده می شود که انتخاب دارو به عواملی مانند نوع انگل مالاریا و شدت عفونت بستگی دارد. برخی از داروهای رایج ضد مالاریا عبارتند از:

• درمان‌های ترکیبی مبتنی بر آرتمیزینین (ACTs) – اینها اولین درمان توصیه‌شده برای مالاریا بدون عارضه ناشی از پلاسمودیوم فالسیپاروم، کشنده‌ترین گونه انگل مالاریا هستند.
• کلروکین – این یک داروی قدیمی است که زمانی به طور گسترده برای درمان مالاریا استفاده می شد، اما اثربخشی آن به دلیل افزایش مقاومت در برخی مناطق کاهش یافته است.
• کینین – این دارو هنوز در برخی از نقاط جهان برای عفونت های شدید یا پیچیده مالاریا استفاده می شود، اگرچه می تواند عوارض جانبی جدی داشته باشد و نیاز به نظارت دقیق دارد.
• مفلوکین – این دارو اغلب به عنوان یک داروی پیشگیرانه (پیشگیرانه) برای مسافران به مناطقی که مالاریا شایع است استفاده می شود، اما ممکن است برای درمان برخی از انواع عفونت مالاریا نیز استفاده شود.
• اتواکون-پروگوانیل – این داروی ترکیبی گزینه دیگری برای درمان مالاریا بدون عارضه ناشی از P. falciparum است و ممکن است برای پیشگیری نیز استفاده شود.

دو گونه پلاسمودیوم اووال و پلاسمودیوم ویواکس عود دارند. تعدادی از مروزوئیت های مرحله کبدی وارد خون نشده و بصورت خفته باقی می مانند و بین یک ماه تا 2 سال بعد می توانند دوباره ظهور کنند بنابراین در درمان مالاریا برای این دو گونه علاوه بر داروهای معمول، از پریماکین نیز استفاده می شود تا این فرم ها از بین بروند. پریماکین داروی پیشگیری برای سفر به مناطق اندمیک نیز هست.

در گونه فالسیپاروم، تا 20 روز پس از درمان نیز گامتوسیت ها در خون بیمار گردش کرده و برای پشه های محیط آلوده کننده هستند.

توجه به این نکته مهم است که انتخاب دارو و دوز باید همیشه توسط یک متخصص مراقبت های بهداشتی بر اساس عوامل فردی مانند سن، وزن، سابقه پزشکی و سایر داروهای مصرفی تعیین شود.

شیوع مالاریا:

مالاریا یک مشکل بهداشتی جهانی است که در سال 2019 حدود 229 میلیون مورد و 409000 مورد مرگ گزارش شده است. اکثر موارد مالاریا در جنوب صحرای آفریقا رخ می دهد که تقریباً 94 درصد از کل موارد مالاریا و مرگ و میر در سال 2019 را تشکیل می دهد.

در ایران (استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و جنوب استان کرمان عمدتا در شهرستان جیرفت)، انتقال مالاریا محدود به استان های جنوب شرقی هم مرز با افغانستان و پاکستان است. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، در سال 2019، 3704 مورد تایید شده مالاریا در ایران ثبت شده است که به دلیل تلاش‌های موفق کنترل، نسبت به سال‌های گذشته کاهش یافته است. گونه‌های اصلی انگل‌های مالاریا که در ایران یافت می‌شوند، پلاسمودیوم ویواکس و پلاسمودیوم فالسیپاروم هستند که P. vivax مسئول 90 درصد موارد است.

میزان شیوع مالاریا در جهان

عوامل مداخله گر در آزمایش تشخیصی مالاریا (Malaria):

• • • قرار گرفتن طولانی مدت در معرض EDTA، شرایط حمل و نقل و استفاده قبلی از داروهای ضد مالاریا ممکن است مورفولوژی انگل را تغییر دهد و بر توانایی انجام شناسایی گونه ها توسط میکروسکوپ تأثیر منفی بگذارد.
    • انگل‌های بابزیا ظاهری مشابه با اشکال حلقه فالسیپاروم (تروفوزوئیت‌های اولیه) روی لام های خون محیطی دارند که منجر به سردرگمی تشخیصی بالقوه می‌شود.
    • دقت تست های تشخیصی مالاریا بسته به زمان انجام آزمایش می تواند متفاوت باشد. در برخی موارد، اگر آزمایش در دوره ای انجام شود که تعداد انگل در خون بسیار کم است، ممکن است نتیجه منفی کاذب بدهد.

سوالات متداول:

آنالیت های خونی و شاخص سلول های خونی در عفونت با مالاریا چگونه است؟

عفونت مالاریا می تواند باعث تغییر در چندین آنالیت خون و شاخص های سلول های خونی شود. این تغییرات بسته به شدت عفونت و نوع انگل مالاریا ممکن است متفاوت باشد.

برخی از تغییرات رایج آنالیت خون که می تواند در طول عفونت مالاریا رخ دهد عبارتند از:

• • • کاهش سطح هموگلوبین – انگل های مالاریا می توانند گلبول های قرمز خون را آلوده و از بین ببرند و منجر به کم خونی و کاهش سطح هموگلوبین شوند.
    • افزایش سطح لاکتات دهیدروژناز (LDH) – LDH آنزیمی است که در بسیاری از بافت ها از جمله گلبول های قرمز یافت می شود. در طول عفونت مالاریا، با از بین رفتن گلبول های قرمز خون، LDH در جریان خون آزاد می شود که منجر به افزایش سطح آن می شود.
    • ترومبوسیتوپنی – این به کاهش تعداد پلاکت ها اشاره دارد که می تواند در طول عفونت های شدید مالاریا رخ دهد.
    • افزایش سطح بیلی روبین – بیلی روبین یک ماده زائد است که هنگام تجزیه گلبول های قرمز تولید می شود. از آنجایی که انگل های مالاریا گلبول های قرمز را آلوده کرده و از بین می برند، سطح بیلی روبین ممکن است افزایش یابد.

علاوه بر این تغییرات آنالیت، عفونت مالاریا همچنین می تواند بر شاخص های مختلف سلول های خونی تأثیر بگذارد، از جمله:

• • • پارازیتمی – این به وجود انگل های مالاریا در جریان خون اشاره دارد و می تواند از طریق معاینه میکروسکوپی یا آزمایش های تشخیصی سریع اندازه گیری شود.
    • مورفولوژی گلبول های قرمز – از آنجایی که انگل های مالاریا گلبول های قرمز را آلوده کرده و از بین می برند، سلول های باقی مانده ممکن است در زیر میکروسکوپ غیر طبیعی به نظر برسند.
    • تعداد رتیکولوسیت ها – رتیکولوسیت ها گلبول های قرمز نابالغی هستند که معمولاً در پاسخ به کم خونی از مغز استخوان آزاد می شوند. در طول عفونت مالاریا، تعداد رتیکولوسیت ها ممکن است افزایش یابد زیرا بدن سعی می کند از دست دادن گلبول های قرمز خون را جبران کند.
    • تعداد گلبول های سفید (WBC) – عفونت مالاریا همچنین می‌تواند منجر به افزایش گلبول‌های سفید خون، به ویژه نوعی به نام مونوسیت شود.

توجه به این نکته مهم است که اگرچه این تغییرات می تواند نشان دهنده عفونت مالاریا باشد، اما مختص این بیماری نیست و ممکن است در شرایط دیگر نیز رخ دهد. تشخیص قطعی مالاریا نیاز به آزمایش آزمایشگاهی برای شناسایی وجود انگل مالاریا دارد.

چه راه های انتقال دیگری مالاریا علاوه بر گزش پشه آنوفل ماده چیست؟

مالاریا عمدتاً از طریق نیش پشه آنوفل ماده آلوده منتقل می شود، اما راه های دیگری نیز وجود دارد که مالاریا می تواند منتقل شود. این شامل:

• • • انتقال خون: مالاریا می تواند از طریق انتقال خون از اهداکننده آلوده منتقل شود.
    • پیوند عضو: مالاریا می تواند از طریق پیوند عضو از اهداکننده آلوده نیز منتقل شود.
    • استفاده مشترک از سوزن یا سرنگ: مالاریا می تواند از طریق استفاده مشترک از سوزن ها یا سرنگ های آلوده به خون آلوده منتقل شود.
    • انتقال از مادر به کودک: مالاریا می تواند از مادر آلوده به جنین در دوران بارداری یا در حین زایمان منتقل شود.

توجه به این نکته مهم است که این روش های انتقال در مقایسه با انتقال از طریق نیش پشه آلوده نسبتاً نادر است. پیشگیری از نیش پشه همچنان موثرترین راه برای جلوگیری از انتقال مالاریا است.

چه تفاوتی بین بیماری زایی در گونه های مختلف مالاریا وجود دارد؟

در میان این گونه ها، پلاسمودیوم فالسیپاروم کشنده ترین است و باعث اکثر مرگ و میرهای مربوط به مالاریا در سراسر جهان می شود. مسئول اشکال شدیدتر مالاریا مانند مالاریا مغزی است که می تواند منجر به کما و مرگ شود. از سوی دیگر، پلاسمودیوم ویواکس باعث شکل کمتر شدید مالاریا می شود، اما به دلیل توانایی آن در خفته ماندن طولانی مدت در کبد، می تواند منجر به عود شود.

پلاسمودیوم مالاریا تمایل به ایجاد نوع خفیف‌تر مالاریا با علائم شدیدتر دارد و احتمال کمتری دارد که عوارض تهدید کننده زندگی ایجاد کند. پلاسمودیوم اوال شبیه P. vivax در ایجاد یک نوع خفیف مالاریا است، اما کمتر شایع است.

Plasmodium Knowlesi یک گونه نسبتاً جدید شناسایی شده است که در درجه اول ماکاکوها را آلوده می کند اما می تواند انسان را نیز آلوده کند. باعث ایجاد شکل شدید و بالقوه کشنده مالاریا در انسان می شود.

پس از نیش عفونی توسط پشه آنوفل، یک دوره زمانی (دوره نهفتگی) قبل از ظاهر شدن اولین علائم می گذرد. دوره کمون در بیشتر موارد از 7 تا 30 روز متغیر است. دوره‌های کوتاه‌تر اغلب با P. falciparum و دوره‌های طولانی‌تر با P. malariae مشاهده می‌شود.

علائم مالاریا عبارتند از:

• لرز اولین علامت است که بروز می کند(ابتدای پاره شدن گلبول های قرمز پر از انگل است که واکنش التهابی شدید بدن را به دنبال دارد. خون از اندام های سطحی سمت کبد و طحال می رود).
• تب شدید
• تعریق
• سردرد
• درد عضلانی
• خستگی
• تهوع و استفراغ
• درد قفسه سینه یا شکم
• سرفه

در پلاسمودیوم فالسیپاروم فرم مغزی شایع است. تب پیشاب سیاه یا همولیز دسته جمعی گلبول های قرمز نیز دیده می شود. نارسایی کلیوی نیز در دو گونه مالاریه و فالسیپاروم اتفاق می افتد. 

علائم معمولاً در عرض 10 روز تا 4 هفته پس از عفونت ظاهر می شوند، اما در برخی موارد ممکن است بیشتر طول بکشد. اگر فکر می کنید ممکن است مالاریا داشته باشید یا در منطقه ای بوده اید که مالاریا شایع است، مهم است که در اسرع وقت برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه کنید.

علایم بیماری مالاریا

طول مدت تب و لرز مرتبط با مالاریا می تواند بسته به عوامل مختلفی از جمله گونه انگل درگیر، شدت عفونت و پاسخ ایمنی فرد متفاوت باشد. به طور کلی، تب و لرز مرتبط با مالاریا معمولاً در دوره‌های چرخه‌ای رخ می‌دهد که همزمان با انتشار دسته‌های جدید انگل‌ها در جریان خون است.

برای پلاسمودیوم فالسیپاروم، کشنده ترین انگل مالاریا، تب و لرز معمولاً دارای الگوی چرخه ای 48 تا 72 ساعت هستند. در طول این دوره‌ها، فرد ممکن است تب بالا، لرز، سردرد، درد عضلانی و خستگی را تجربه کند. این علائم ممکن است برای چند ساعت تا چند روز ادامه داشته باشند و سپس در دوره‌های چرخه‌ای دیگر فروکش کنند.

عفونت‌های پلاسمودیوم ویواکس و پلاسمودیوم اوال الگوی چرخه‌ای مشابهی از تب و لرز دارند، اما با چرخه 48 ساعته. این عفونت ها همچنین به دلیل توانایی این انگل ها برای خفته ماندن در کبد برای مدت طولانی می توانند منجر به عود بیماری شوند.

عفونت‌های پلاسمودیوم مالاریا معمولاً چرخه بسیار طولانی‌تری از تب و لرز دارند که هر ۷۲ ساعت یا بیشتر اتفاق می‌افتد. با این حال، علائم به طور کلی خفیف تر از علائم مرتبط با عفونت P. falciparum هستند.

توجه به این نکته مهم است که مدت و شدت تب و لرز مرتبط با مالاریا می‌تواند بین افراد مختلف متفاوت باشد و اگر مشکوک به ابتلا به این بیماری هستید، مراقبت فوری پزشکی ضروری است.

چه عواملی در پیدایش سویه های مالاریا مقاوم به دارو نقش دارند؟

عوامل متعددی در پیدایش سویه های مالاریا مقاوم به دارو نقش دارند، از جمله:

• استفاده بیش از حد و سوء استفاده از داروهای ضد مالاریا: استفاده بیش از حد از داروهای ضد مالاریا می تواند منجر به انتخاب انگل های مقاوم به دارو شود.
• دوز ناکافی: دوز کمتر داروهای ضد مالاریا می تواند به پیدایش سویه های مقاوم به دارو کمک کند.
• داروهای بی کیفیت: استفاده از داروهای ضد مالاریا بی کیفیت یا نامرغوب می تواند باعث ایجاد انگل های مقاوم به دارو شود.
• رژیم‌های درمانی غیربهینه: درمانی که تمام انگل‌ها را به طور کامل از بین نمی‌برد، می‌تواند به ایجاد سویه‌های مقاوم نیز کمک کند.
• تنوع ژنتیکی انگل: تنوع ژنتیکی انگل مالاریا به آن اجازه می دهد تا خود را با شرایط متغیر محیطی از جمله قرار گرفتن در معرض داروها سازگار کند.
• پایبندی ضعیف بیمار به درمان: عدم پایبندی بیمار به درمان دارویی می تواند منجر به پاکسازی ناقص انگل ها شود که می تواند باعث ظهور سویه های مقاوم به دارو شود.
• مقاومت متقاطع در برابر سایر داروها: مقاومت در برابر یک داروی ضد مالاریا می تواند باعث ایجاد مقاومت متقاطع به داروهای دیگر با مکانیسم اثر مشابه شود.
• فقدان داروهای جدید: فقدان داروهای جدید در حال توسعه برای درمان مالاریا گزینه های کمی برای درمان سویه های مقاوم به دارو باقی می گذارد.

مقاومت به کلروکین در پلاسمودیوم فالسیپاروم به دلیل جهش در ژن‌های کدکننده پروتئین‌های ناقل انگل، به‌ویژه ناقل مقاومت به کلروکین P. falciparum (PfCRT) و P. falciparum پروتئین مقاومت چند دارویی 1 (PfMDR1) است. این جهش ها منجر به کاهش تجمع کلروکین در داخل انگل شده و توانایی آن در کشتن انگل را کاهش می دهد.

به طور معمول، کلروکین وارد واکوئل گوارشی انگل می شود و از سم زدایی هموگلوبین به هِم جلوگیری می کند و منجر به تجمع هِم سمی و متعاقب آن مرگ انگل می شود. با این حال، جهش در PfCRT و PfMDR1 از تجمع کلروکین در غلظت های کافی در واکوئل گوارشی جلوگیری می کند و به انگل اجازه می دهد علیرغم قرار گرفتن در معرض دارو زنده بماند.

مقاومت به کلروکین یک چالش بزرگ در درمان مالاریا بوده است، به ویژه در مناطقی که P. falciparum بومی است. در نتیجه، داروهای جایگزین ضد مالاریا با مکانیسم‌های اثر متفاوت ساخته شده‌اند و اکنون به عنوان درمان‌های خط اول برای درمان مالاریا ناشی از سویه‌های P. falciparum مقاوم به کلروکین استفاده می‌شوند.

چالش های مرتبط با ساخت واکسن مالاریا چیست؟

ساخت واکسن مالاریا به دلیل عوامل متعددی چالش برانگیز است، از جمله:

• چرخه زندگی پیچیده انگل مالاریا: انگل مالاریا دارای یک چرخه زندگی پیچیده است که شامل مراحلی در میزبان انسان و ناقل پشه است. این امر شناسایی اهداف واکسنی را که می تواند محافظت موثری در برابر تمام مراحل چرخه زندگی انگل ایجاد کند، دشوار می کند.
• تنوع ژنتیکی انگل: تنوع ژنتیکی انگل مالاریا به این معنی است که واکسنی که یک سویه را هدف قرار می دهد ممکن است در برابر سویه های دیگر موثر نباشد.
• تنوع آنتی ژنی: انگل مالاریا توانایی تغییر پروتئین های سطحی خود را دارد که تشخیص و خنثی کردن انگل را برای سیستم ایمنی دشوار می کند.
• مکانیسم های فرار ایمنی: انگل مالاریا مکانیسم های مختلفی برای فرار از سیستم ایمنی انسان دارد، از جمله تنوع آنتی ژنی، جداسازی در بافت های عمیق و سرکوب پاسخ های ایمنی میزبان.
• درک محدود از پاسخ ایمنی به مالاریا: درک ما از نحوه واکنش سیستم ایمنی انسان به عفونت مالاریا محدود است، که طراحی یک واکسن موثر را چالش برانگیز می کند.
• فقدان مدل‌های حیوانی مناسب: مدل‌های حیوانی خوبی برای مالاریا وجود ندارد که آزمایش واکسن‌های احتمالی را دشوار می‌کند.
• هزینه بالا و زمان توسعه طولانی: ساخت واکسن گران است و ممکن است سالها طول بکشد تا به بازار برسد.
• چالش های نظارتی: دریافت تاییدیه نظارتی برای واکسن مالاریا می تواند چالش برانگیز باشد، به ویژه در مناطقی که مالاریا بومی است.

رابطه بین صفت سلول داسی شکل (سیکل سل آنمی) و مالاریا چیست؟

صفت سلول داسی شکل و مالاریا رابطه جالبی دارند. صفت سلول داسی شکل یک بیماری ژنتیکی است که محافظت در برابر مالاریا شدید ناشی از انگل پلاسمودیوم فالسیپاروم ایجاد می کند. افراد دارای صفت سلول داسی شکل دارای یک نسخه از جهش ژن سلول داسی شکل و یک نسخه طبیعی از ژن هستند که در نتیجه گلبول های قرمز خون کمی تغییر شکل می دهند. این سلول‌های تغییر شکل یافته نسبت به گلبول‌های قرمز معمولی نسبت به انگل‌های P. falciparum کمتر میزبانی می‌کنند، که می‌تواند تکثیر و بقای انگل را در میزبان دشوارتر کند.

با این حال، در حالی که صفت سلول داسی تا حدودی محافظت در برابر مالاریا شدید را فراهم می کند، به طور کامل از عفونت یا انتقال بیماری جلوگیری نمی کند. در مناطقی که مالاریا بومی است، افراد دارای صفت سلول داسی شکل ممکن است همچنان به انگل آلوده شده و علائم خفیف بیماری را تجربه کنند. به طور کلی، رابطه بین صفت سلول داسی شکل و مالاریا پیچیده است و تحقیقات بیشتری برای درک کامل مکانیسم های زیربنایی این رابطه مورد نیاز است.

تاثیر مالاریا بر سلامت مادر و کودک چیست؟

مالاریا تأثیر قابل توجهی بر سلامت مادر و کودک دارد، به ویژه در مناطقی که این بیماری بومی است. در اینجا چند روش مالاریا بر سلامت مادر و کودک آورده شده است:

• • • کم خونی مادر: مالاریا می تواند باعث کم خونی در زنان باردار شود که می تواند خطر مرگ و میر و عوارض مادر را افزایش دهد.
    • وزن کم هنگام تولد: مالاریا در دوران بارداری می تواند منجر به وزن کم هنگام تولد شود که یکی از دلایل اصلی مرگ و میر و عوارض نوزادان است.
    • زایمان زودرس: احتمال زایمان زودرس در زنان باردار مبتلا به مالاریا بیشتر است که می تواند خطر مرگ نوزاد و ناتوانی های طولانی مدت را افزایش دهد.
    • از دست دادن جنین: مالاریا شدید در دوران بارداری می تواند منجر به از دست دادن جنین، از جمله سقط جنین و مرده زایی شود.
    • کم خونی دوران کودکی: مالاریا می تواند باعث کم خونی در کودکان شود که می تواند منجر به اختلال در رشد شناختی و افزایش خطر مرگ و میر شود.
    • اختلال شناختی: مالاریا ممکن است باعث اختلالات عصبی شناختی در کودکان شود که می تواند بر توانایی های یادگیری و عملکرد مدرسه آنها تأثیر بگذارد.
    • مرگ: مالاریا یکی از علل اصلی مرگ و میر کودکان است که منجر به مرگ حدود 400000 نفر در سال، بیشتر در جنوب صحرای آفریقا می شود.

به طور کلی، مالاریا تأثیر قابل توجهی بر سلامت مادر و کودک دارد و تلاش برای کنترل و پیشگیری از این بیماری برای بهبود نتایج سلامتی جمعیت‌های آسیب‌پذیر بسیار مهم است.

در سایت Centers for Disease Control and Prevention (CDC) در مورد مالاریا بیشتر بخوانید:

تمام علائم بالینی مرتبط با مالاریا توسط انگل های اریتروسیتی غیرجنسی یا مرحله خونی ایجاد می شود. هنگامی که انگل در گلبول قرمز ایجاد می شود، مواد زائد شناخته شده و ناشناخته متعددی مانند رنگدانه هموزویین و سایر عوامل سمی در گلبول قرمز آلوده جمع می شوند. هنگامی که سلول های آلوده لیز می شوند و مروزوئیت های مهاجم آزاد می کنند، اینها به جریان خون ریخته می شوند. هموزویین و سایر عوامل سمی مانند گلوکز فسفات ایزومراز (GPI) ماکروفاژها و سایر سلول‌ها را برای تولید سیتوکین‌ها و سایر عوامل محلول تحریک می‌کنند که باعث ایجاد تب و تشنج می‌شوند و احتمالاً سایر پاتوفیزیولوژی‌های شدید مرتبط با مالاریا را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

مطالب مرتبط در متااورگانون:

• آزمایش بیماری هیداتید: بیماری هیداتید که با نام اکینوکوکوز نیز شناخته می شود، یک عفونت انگلی است که توسط کرم نواری اکینوکوکوس گرانولوزوس ایجاد می شود. این بیماری عمدتاً بر روی کبد و ریه ها تأثیر می گذارد، اما می تواند سایر اندام ها را نیز درگیر کند. این بیماری از طریق بلع تخم های ریخته شده توسط سگ های آلوده یا سگ های سگ آلوده منتقل می شود. تشخیص بیماری هیداتید شامل آزمایش های تصویربرداری مانند سونوگرافی، سی تی اسکن یا MRI و همچنین آزمایش های سرولوژیکی برای تشخیص آنتی بادی ها علیه انگل است.
• آزمایش تریکومونیازیس: تریکومونیازیس یک عفونت مقاربتی است که توسط انگل تک یاخته تریکوموناس واژینالیس ایجاد می شود. این می تواند هم مردان و هم زنان را تحت تاثیر قرار دهد و باعث التهاب مجرای ادرار، واژن و دهانه رحم شود. در زنان، تریکومونیازیس می تواند باعث بیماری التهابی لگن و افزایش خطر زایمان زودرس و انتقال HIV شود. تشخیص تریکومونیازیس شامل میکروسکوپ یا کشت ترشحات واژینال یا ادرار و همچنین آزمایشات مولکولی مانند PCR و تست های تشخیص آنتی ژن است.
• آزمایش توکسوپلاسما: توکسوپلاسموز یک عفونت انگلی است که توسط تک یاخته Toxoplasma gondii ایجاد می شود. می تواند انسان و سایر حیوانات خونگرم را آلوده کند و می تواند از طریق بلع اووسیست های ریخته شده توسط گربه های آلوده، مصرف گوشت نیم پز حاوی کیست های بافتی یا انتقال از مادر به جنین در دوران بارداری به دست آید. توکسوپلاسموز می تواند باعث بیماری شدید در افراد و جنین های دارای نقص ایمنی شود و ممکن است منجر به نابینایی، اختلال شناختی و سایر عوارض عصبی شود. تشخیص توکسوپلاسموز شامل آزمایش‌های سرولوژیکی برای تشخیص آنتی‌بادی‌ها علیه انگل و همچنین آزمایش‌های مولکولی مانند PCR و آزمایش‌های تصویربرداری مانند MRI و CT اسکن است.
• آزمایش های تشخیصی لیشمانیا (Leishmania): گروهی از تک یاخته های انگلی است که باعث بیماری لیشمانیوز یا سالک می شوند. لیشمانیا از طریق نیش پشه خاکی آلوده به انسان منتقل می شود و می تواند علائم مختلفی از جمله تب، کاهش وزن، کم خونی و ضایعات پوستی را ایجاد کند. انواع مختلفی از لیشمانیوز وجود دارد، از جمله لیشمانیوز جلدی، پوستی مخاطی و احشایی، که می تواند شدت آن متفاوت باشد و در صورت عدم درمان ممکن است کشنده باشد. این بیماری در بسیاری از نقاط جهان یافت می شود، اما بیشتر در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری دیده می شود. درمان معمولاً شامل داروهایی است که انگل را هدف قرار می دهند، اما تشخیص زودهنگام برای بهترین شانس موفقیت مهم است.
• بخش انگل شناسی