آزمایش لیپاز | Lipase | LPS

لیپاز (Lipase) نوعی پروتئین است که توسط پانکراس، اندامی که در نزدیکی معده قرار دارد، ساخته می شود. لیپاز به بدن شما در هضم چربی ها کمک می کند. وجود مقدار کمی لیپاز در خون طبیعی است. اما، سطح بالای لیپاز می تواند به معنای ابتلا به پانکراتیت، التهاب لوزالمعده یا نوع دیگری از بیماری پانکراس باشد.

اسامی دیگر: 

• LPS
• Lipase

چرا آزمایش لیپاز (Lipase) درخواست می شود؟

• در درجه اول برای تشخیص و مانیتور پانکراتیت حاد، که التهاب پانکراس است.
• همچنین گاهی اوقات برای تشخیص و پایش پانکراتیت مزمن یا سایر بیماری های پانکراس

چه زمانی آزمایش لیپاز (Lipase) بایستی انجام شود؟

• هنگامی که علائم اختلال لوزالمعده مانند درد شدید شکم، تب، از دست دادن اشتها یا حالت تهوع را دارید.

نمونه مورد نیاز برای آزمایش لیپاز (Lipase):

• ظرف/لوله: لوله با درب قرمز یا زرد(ترجیحا همراه با ژل جداکننده)
• نوع نمونه: سرم
• حجم نمونه: 0/5 میلی لیتر

مایع پلور و مایع آسیتی را می توان برای بیماری های پانکراس استفاده کرد.

EDTA یا پلاسمای سیتراته در نتیجه اختلال ایجاد می کند.

مطلب پیشنهادی: لوله های آزمایش و ضد انعقادها

مطلب پیشنهادی: روش های مختلف جمع آوری نمونه های آزمایشگاه

آمادگی قبل از انجام آزمایش لیپاز (Lipase):

• پزشک ممکن است از شما بخواهد که 8 تا 12 ساعت قبل از انجام آزمایش، خوردن یا نوشیدن همه چیز به جز آب را متوقف کنید.
• پزشک خود و آزمایشگاه را در مورد تمام داروها، ویتامین ها، مکمل ها و گیاهانی که مصرف می کنید،مطلع کنید.

نام روش انجام آزمایش لیپاز (Lipase)

واکنش سرعت رنگ سنجی

شرح روش

روش لیپاز یک روش رنگ سنجی آنزیمی است که در آن لیپاز هیدرولیز یک دی گلیسیرید 1،2 طبیعی را کاتالیز می کند تا مونوگلیسرید و اسید چرب را تشکیل دهد. مونوگلیسرید توسط مونوگلیسرید لیپاز هیدرولیز می شود و گلیسرول و اسید چرب را تشکیل می دهد. سپس گلیسرول توسط گلیسرول کیناز در حضور ATP فسفریله می شود و گلیسرول-3-فسفات را تشکیل می دهد که توسط گلیسرول-3-فسفات اکسیداز اکسید می شود و دی هیدروکسی استون فسفات و هیدروژن پراکسید را تشکیل می دهد.

متعاقباً، پراکسید هیدروژن با 4-aminoamtipyrine و N-ethyl-N-(2-hydroxy-3-sulfopropyl)-m-toluidine سدیم در حضور پراکسیداز واکنش داده و رنگ کینون دی ایمین را تشکیل می دهد. این رنگ نور را در طول موج 550 نانومتر جذب می کند. نرخ افزایش جذب در طول موج 550 نانومتر به طور مستقیم با فعالیت لیپاز پانکراس در نمونه متناسب است. این روش برای لیپاز پانکراس حساس و اختصاصی است و از کو لیپاز و دئوکسی کولات به عنوان فعال کننده استفاده می کند.

چه چیزی در آزمایش لیپاز (Lipase) مورد بررسی قرار می گیرد؟

لیپازها آنزیم هایی هستند که استرهای گلیسرول اسیدهای چرب با زنجیره بلند را هیدرولیز می کنند و اسیدهای چرب و 2-آسیل گلیسرول تولید می کنند. نمک های صفراوی و یک کوفاکتور، کولیپاز، برای فعالیت کامل کاتالیزوری و بیشترین ویژگی مورد نیاز هستند.

پانکراس منبع اصلی لیپاز سرم است. لیپاز و کولیپاز هر دو در سلول‌های آسینار پانکراس سنتز می‌شوند و توسط پانکراس در مقادیر تقریباً هم مولار ترشح می‌شوند. لیپاز توسط کلیه ها فیلتر شده و دوباره جذب می شود. آسیب پانکراس منجر به افزایش سطح لیپاز سرم می شود.

پانکراس اندامی باریک و مسطح به طول حدود شش اینچ است که در عمق حفره شکمی، زیر کبد و بین معده و ستون فقرات قرار دارد. قسمت سر آن به دوازدهه، اولین قسمت روده کوچک متصل می شود. در داخل لوزالمعده، مجاری کوچک (لوله ها) آنزیم های گوارشی تولید شده توسط لوزالمعده را وارد مجرای پانکراس می کنند. لیپاز از طریق مجرای پانکراس و به قسمت اول روده کوچک منتقل می شود، جایی که به تجزیه تری گلیسیریدهای غذایی (نوعی چربی) به اسیدهای چرب کمک می کند.

لیپاز معمولاً به مقدار کم در خون وجود دارد. هنگامی که سلول‌های پانکراس آسیب می‌بینند، مقادیر بیشتری از لیپاز وارد خون می‌شود و منجر به غلظت بالاتر در خون می‌شود. این می تواند در شرایطی مانند پانکراتیت، که التهاب پانکراس است، یا زمانی که مجرای پانکراس توسط سنگ کیسه صفرا یا در موارد نادر، توسط تومور پانکراس مسدود شده است، رخ دهد.

از آنجایی که تصور می شد لیپاز فقط در لوزالمعده تولید می شود، سطح سرمی افزایش یافته به عنوان خاص شرایط پاتولوژیک پانکراس در نظر گرفته شد. اکنون آشکار است که سایر شرایط می توانند با افزایش سطح لیپاز مرتبط باشند. لیپاز از طریق کلیه ها دفع می شود. بنابراین سطح لیپاز بالا در بیماران مبتلا به نارسایی کلیه مشاهده می شود. انفارکتوس روده یا انسداد نیز می تواند با افزایش لیپاز مرتبط باشد.

با این حال، افزایش لیپاز در بیماری های غیر لوزالمعده کمتر از سه برابر حد بالای نرمال در مقایسه با پانکراتیت است که در آن 5 تا 10 برابر مقدار طبیعی است. سایر بیماری ها مانند کلانژیت، اوریون، کوله سیستیت یا زخم معده به ندرت با افزایش سطح لیپاز مرتبط هستند.

در پانکراتیت حاد، افزایش سطح لیپاز معمولاً با سطح آمیلاز سرم موازی است. سطح لیپاز معمولاً کمی دیرتر از سطح آمیلاز (24 تا 48 ساعت پس از شروع پانکراتیت) افزایش می یابد و برای 5 تا 7 روز بالا باقی می ماند. از آنجایی که آنها دیرتر به اوج خود می رسند و بیشتر از سطح آمیلاز سرم بالا می مانند، سطح لیپاز سرم در تشخیص دیرهنگام پانکراتیت حاد مفیدتر است. سطح لیپاز در بیماری های مزمن پانکراس (مانند پانکراتیت مزمن، کارسینوم پانکراس) کمتر مفید است.

حقایق مهم در مورد سرم لیپاز:

• لیپاز مخصوص پانکراتیت است و مانند آمیلاز نیست.
• سطح لیپاز موازی با سطح افزایش یافته آمیلاز است اما تا 14 روز بالا باقی می ماند.
• لیپاز برای تشخیص پانکراتیت برتر از آمیلاز در نظر گرفته می شود.

پاتوفیزیولوژی سرم لیپاز:

• آنزیم لیپاز توسط گلومرول ها فیلتر شده و به طور کامل توسط لوله های پروگزیمال دوباره جذب می شود.
• به طور معمول لیپاز در ادرار تشخیص داده نمی شود.
• لیپاز یک گلیکوپروتئین (Triacylglycerol acyl hydrolase) است و دارای فعالیت آنزیمی است.
• وزن مولکولی آن 54000 است.
• ژن لیپاز روی کروموزوم 10 قرار دارد.
• گرادیان غلظت بین پانکراس و سرم 20000 برابر است.
• منبع اصلی لیپاز پانکراس است (100 برابر بیشتر از سایر بافت ها) و از آنجا وارد دوازدهه می شود.
• لیپاز چربی ها (تری گلیسیریدها) را در حضور نمک صفراوی و کوفاکتور کولیپاز به اسیدهای چرب و گلیسرول تبدیل می کند.
• کوفاکتور کولیپواز توسط پانکراس ترشح می شود.
• لیپاز به دلیل آسیب به پانکراس در خون ظاهر می شود. در همان زمان آمیلاز نیز ظاهر می شود.
• ماندگاری لیپاز بیشتر از آمیلاز (7 تا 10 روز) است.
• منابع دیگری از آنزیم لیپاز مانند در کلیه وجود دارد که در نارسایی کلیوی سطح لیپاز افزایش می یابد.
• انفارکتوس روده یا انسداد ممکن است با افزایش سطح لیپاز همراه باشد.
• لیپاز در پانکراتیت 5 تا 10 برابر مقدار طبیعی افزایش می یابد در حالی که در بیماری های غیر پانکراس این مقدار کمتر است.
• در پانکراتیت حاد، سطح لیپاز موازی با سطح آمیلاز است.
• سطح افزایش یافته آن موازی با سطح آمیلاز است اما ممکن است تا 14 روز بالا بماند (منبع دوم).
• سطح لیپاز در تشخیص دیرهنگام پانکراتیت بهتر است.
• سطح لیپاز در بیماری های مزمن پانکراس مانند پانکراتیت مزمن و کارسینوم پانکراس کمتر مفید است.
• آنزیم های لیپاز و کولیپاز ممکن است به طور مادرزادی وجود نداشته باشند و منجر به استئاتوره شوند.
• پانکراتیت حاد مایع آسیت و مایع جنب (بیشتر در سمت چپ اما شاید هر دو حفره پلور) تولید می کند. فعالیت لیپاز در این مایعات وجود دارد.

تشخیص افتراقی پانکراتیت حاد از (فعالیت لیپاز در این شرایط مفیدتر از آمیلاز است):

• زخم معده سوراخ شده
• زخم اثنی عشر سوراخ شده
• انسداد عروق مزانتریک
• انسداد روده

عوامل مداخله گر در آزمایش لیپاز (Lipase):

• داروهایی که ممکن است باعث افزایش سطح لیپاز شوند عبارتند از: بتانکول، کولینرژیک، کدئین، ایندومتاسین، مپریدین، متاکولین و مورفین، مهارکننده های ACE، استامینوفن، اسید آمینه سالیسیلیک، ضد ویروس ها، کورتیکوتروپین، دگزامتازون، اتاکرینیک اسید، اتانول، فوروزماید، هپارین، مپریدین، مرکاپتوپورین، متاکولین، داروهای ضد بارداری خوراکی، فنفورمین، استاتین ها، تریامسینولون.
• داروهایی که ممکن است باعث کاهش سطوح شوند عبارتند از یون های کلسیم.
• همولیز نمونه خون ممکن است نتایج آزمایش را تغییر دهد.

مطلب پیشنهادی: تداخلات دارویی در آزمایش ها

اهمیت بالینی آزمایش لیپاز (Lipase):

افزایش سطح سرمی:

• بیماری های پانکراس (مانند پانکراتیت حاد، پانکراتیت مزمن عود کننده، سرطان پانکراس، کیست کاذب پانکراس): لیپاز در سلول پانکراس وجود دارد و زمانی که بیماری یا آسیب پانکراس را تحت تاثیر قرار می دهد، در جریان خون آزاد می شود.
• بیماری های صفراوی (مانند کوله سیستیت حاد، کلانژیت، انسداد مجرای خارج کبدی): اگرچه پاتوفیزیولوژی این مشاهدات به خوبی شناخته نشده است، گمان می رود که لیپاز در داخل سلول های سیستم کبدی صفراوی وجود داشته باشد. بیماری یا آسیب این بافت ها باعث نشت لیپاز به جریان خون و افزایش سطح آن می شود.
• نارسایی کلیه: لیپاز از طریق کلیه دفع می شود. اگر دفع ضعیف باشد، مانند نارسایی کلیه، سطح لیپاز افزایش می یابد.
• بیماری های روده (مانند انسداد روده، انفارکتوس): لیپاز در سلول های مخاطی پوشاننده روده (بیشتر در دوازدهه) وجود دارد. آسیب از طریق انسداد یا ایسکمی باعث لیز شدن سلول ها می شود. لیپاز به جریان خون نشت می کند و باعث افزایش سطح آن می شود.
• التهاب یا تومور غدد بزاقی: مانند آمیلاز، غدد بزاقی حاوی لیپاز هستند، البته به میزان بسیار کمتر. تومورها، التهاب یا انسداد مجاری بزاقی باعث لیز شدن سلول ها می شود. لیپاز به جریان خون نشت می کند و باعث افزایش سطح آن می شود.
• بیماری زخم پپتیک: پاتوفیزیولوژی این مشاهدات به خوبی درک نشده است. مطمئناً در بیماری پپتیک پرفوراسیون، لیپاز در محتویات دستگاه گوارش (GI) به صفاق نشت می کند، جایی که توسط جریان خون جذب می شود. سطح لیپاز افزایش می یابد.

ملاحظات بالینی آزمایش لیپاز (Lipase):

• در برخی بیماران، پانکراتیت حاد ممکن است در غیاب آنزیم وجود داشته باشد
• این آزمایش در ارزیابی پانکراتیت مفید است. افزایش لیپاز اغلب 5 تا 10 برابر مقدار طبیعی در پانکراتیت است.
• در پانکراتیت حاد، افزایش سطح لیپاز معمولاً با سطح آمیلاز سرم موازی است. از آنجایی که سطح لیپاز دیرتر به اوج خود می رسد و بیشتر از سطح آمیلاز بالا می ماند، در تشخیص دیرهنگام پانکراتیت حاد مفیدتر هستند.

محدوده مرجع آزمایش لیپاز (Lipase):

Source 1

• <200 U/L (with triolein)
• <160 U/L (with olive oil)

Source 2

• Adult = 10 to 140 U/L
• Elderly >60 years = 18 to 180 U/L

توجه: محدوده مرجع و واحد آزمایش وابسته به روش انجام و کیت می باشد و ممکن است در آزمایشگاه های مختلف متفاوت باشد. بنابراین توصیه می گردد که آزمایش ها ترجیحا در یک آزمایشگاه مورد بررسی قرار گیرد.

مطلب پیشنهادی:  مقادیر بحرانی در آزمایشگاه های تشخیص طبی

سوالات متداول

چگونه از نتایج آزمایش لیپاز (Lipase) استفاده می شود؟

آزمایش خون برای لیپاز اغلب برای کمک به تشخیص و نظارت بر پانکراتیت حاد استفاده می شود. همچنین ممکن است برای تشخیص و نظارت بر پانکراتیت مزمن و سایر اختلالات مرتبط با پانکراس استفاده شود.

آزمایش لیپاز ممکن است همراه با آزمایش آمیلاز خون برای تشخیص بیماری های پانکراس استفاده شود. در حالی که تست آمیلاز برای بیماری های پانکراس حساس است، اما اختصاصی نیست. این بدان معناست که افزایش سطح آمیلاز ممکن است نشان دهنده یک مشکل باشد، اما ممکن است علت آن مربوط به پانکراس نباشد.

از طرف دیگر، آزمایش لیپاز برای بیماری های پانکراس، به ویژه برای پانکراتیت حاد و پانکراتیت حاد الکلی، اختصاصی تر از آمیلاز است. افزایش لیپاز معمولاً نشان دهنده مشکل در پانکراس است. ارزیابی نتایج دو آزمایش با هم به تشخیص یا رد پانکراتیت و سایر شرایط کمک می کند.

آزمایش لیپاز همچنین گاهی اوقات در تشخیص و پیگیری سیستیک فیبروزیس ، بیماری سلیاک و بیماری کرون استفاده می شود.

چه زمانی آزمایش لیپاز (Lipase) درخواست می شود؟

آزمایش لیپاز ممکن است زمانی درخواست شود که فرد دارای علائم پانکراتیت حاد یا سایر اختلالات پانکراس باشد، مانند:

• درد شدید بالای شکم یا کمر که به پشت تابش می کند یا بعد از خوردن غذا بدتر می شود
• تب
• از دست دادن اشتها
• حالت تهوع، استفراغ
• زردی چشم یا پوست (یرقان)
• نبض سریع
• مدفوع شل، چرب و بدبو (استئاتوره)

همچنین ممکن است در فواصل زمانی که یک پزشک می‌خواهد فردی مبتلا به بیماری پانکراس را برای ارزیابی اثربخشی درمان و تعیین اینکه آیا سطح لیپاز در طول زمان در حال افزایش یا کاهش است، تحت نظر داشته باشد، درخواست شود.

نتیجه آزمایش لیپاز (Lipase) چه چیزی را نشان می دهد؟

سطح بالای لیپاز در خون ممکن است نشان دهنده وجود شرایطی باشد که بر پانکراس تأثیر می گذارد.

در پانکراتیت حاد، سطح لیپاز اغلب بسیار بالا است، اغلب 3 تا 10 برابر بالاتر از بالاترین مقدار مرجع (اغلب به آن حد بالای طبیعی گفته می شود). غلظت لیپاز معمولاً در عرض 3 تا 6 ساعت پس از حمله حاد لوزالمعده افزایش می یابد، در 24 ساعت به اوج خود می رسد و تا 8 تا 14 روز بالا باقی می ماند. سطح لیپاز را نمی توان برای تعیین شدت حمله حاد پانکراس استفاده کرد.

سطح لیپاز همچنین ممکن است با انسداد مجرای پانکراس، سرطان لوزالمعده، و سایر بیماری های پانکراس، و همچنین با التهاب کیسه صفرا یا بیماری کلیوی افزایش یابد.

سطح پایین لیپاز در خون ممکن است نشان دهنده آسیب دائمی به سلول های تولید کننده لیپاز در پانکراس باشد. این می تواند در بیماری های مزمنی که پانکراس را تحت تاثیر قرار می دهند، مانند فیبروز کیستیک رخ دهد.

آیا چیز دیگری هست که باید بدانم؟

لوزالمعده منبع اصلی لیپاز است، اما سلول‌های سایر نواحی بدن که درگیر هضم و جذب مواد مغذی هستند نیز لیپاز تولید می‌کنند، از جمله آنهایی که در زبان، معده و کبد هستند.

عواقب طولانی مدت پانکراتیت چیست؟

با پانکراتیت حاد، معمولاً هیچ آسیب طولانی مدتی وجود ندارد و اغلب مشکل دیگری ایجاد نمی شود. پانکراتیت مزمن، که ممکن است به صورت یک سری حملات حاد ظاهر شود، می تواند باعث آسیب دائمی شود. با زخم شدن پانکراس، برخی افراد دچار دیابت و/یا ناتوانی در هضم غذاها، به ویژه چربی ها می شوند که منجر به سوء تغذیه می شود.

فقدان آنزیم های طبیعی پانکراس ممکن است منجر به اثرات نامطلوب بر هضم غذا و تولید ضایعات شود و باعث سوء جذب، درد شکم، مدفوع چرب و تشکیل سنگ در پانکراس شود. این عوارض همچنین شامل سرطان پانکراس و همچنین پوکی استخوان است. حتی اگر بیماری کنترل شود، آسیب اغلب غیر قابل برگشت است. اگر بیماری پیشرفت کند، ممکن است منجر به مرگ شود.

آیا افزایش سطح لیپاز همیشه به این معنی است که یک بیماری پانکراس وجود دارد؟

در برخی موارد، افزایش سطح لیپاز ممکن است به دلیل بیماری دیگری غیر از پانکراتیت باشد. در پانکراتیت، سطح لیپاز به سرعت افزایش می یابد و در عرض 8 تا 14 روز کاهش می یابد. در شرایط دیگر، افزایش معمولاً آنقدر زیاد نیست و ممکن است سطح برای مدت طولانی تری حفظ شود.

افزایش لیپاز می تواند در شرایط دیگری مانند بیماری کلیوی رخ دهد و همچنین ممکن است به دلیل کاهش ترشح خون، التهاب غدد بزاقی، التهاب کیسه صفرا، بیماری سلیاک، انسداد روده یا بیماری زخم معده باشد. آزمایش لیپاز معمولاً برای مانیتور این شرایط استفاده نمی شود. پزشک شما تشخیص می دهد که آیا شما یک اختلال لوزالمعده دارید یا خیر و بر اساس علائم، سابقه پزشکی و نتایج آزمایش تشخیص می دهد.

مطالب مرتبط در متااورگانون:

• Amylase
• Chymotrypsin
• آزمایش تریپسینوژن (Trypsinogen)

در جای دیگر وب:

• Pancreas.org: Patient Information 
• NIDDK: Pancreatitis
• National Pancreas Foundation: About Acute Pancreatitis
• National Pancreas Foundation: About Chronic Pancreatitis 
• MayoClinic.org: Pancreatitis