اثر آنمی فقر آهن بر HbA1C

اثر آنمی فقر آهن [Iron deficiency Anemia=IDA] بر HbA1C:

هموگلوبین گلیکوزیله یا HbA1c، استاندارد طلایی برای تشخیص دیابت ملیتوس است. همچنین برای دهه هاست که HbA1c به عنوان بیومارکر استاندارد در کنترل گلیسمیک شناخته می شود. برخی از وضعیت های آسیب شناسی بالینی و فیزیولوژیکال می توانند درصد HbA1C را تحت تأثیر قراردهند مانند آنمی های تغذیه ای، آنمی همولیتیک، واریانت های هموگلوبین، اورمی، بارداری و خونریزی حاد.

آهن جزء مهمی از هموگلوبین است که اکسیژن را در خون حمل می کند. در موارد آنمی فقر آهن، بدن ممکن است هموگلوبین کافی تولید نکند که منجر به کاهش تعداد گلبول های قرمز خون یا کاهش میزان هموگلوبین در گلبول های قرمز می شود. این می تواند بر دقت اندازه گیری HbA1c تأثیر بگذارد، زیرا ممکن است تعداد گلبول های قرمز حاوی گلوکز کاهش یابد.

عوامل موثر بر HbA1C

شایعترین آنمی در دنیا، آنمی فقر آهن [Iron deficiency Anemia=IDA] می باشد. عموماً آنمی تحت عنوان کاهش توان ِانتقال اکسیژن خون و کاهش سطح هموگلوبین فرد با توجه به سن و جنس آن تعریف می گردد.

آنمی فقر آهن

دیابت ملیتوس [Diabetes Mellitus =DM] یک سندروم کلینیکال است که به علت کاهش نسبی یا مطلق انسولین اتفاق می افتد و سبب متابولیسم غیرطبیعی کربوهیدرات ها می گردد. دیابت ملیتوس از نظر پاراکلینیکی با هیپرگلیسمی شناخته می شود و به دو تیپ I و II طبقه بندی می شود به طوریکه بیش از ۸۵ درصد اختلال دیابت مربوط به تیپ II می باشد.

تشخیص دیابت ملیتوس براساس اندازه گیری گلوکز ناشتا، دو ساعت پس از غذا، گلوکز راندوم خون و HbA1c صورت می گیرد. در افراد یوگلیسمیک HbA1c کمتر از 5/5 درصد، در تحمل گلوکز مختل شده بین 5/5 الی 5/6 درصد و در دیابتی ها بیش از 6/5 درصد درنظر گرفته می شود.

دیابت ملیتوس

بررسی علل اتیوپاتولوژیک موثر در سنجش HbA1C توسط اختلالات هماتولوژیک مانند آنمی های تغذیه ای و هموگلوبینوپاتی ها، یک مبحث مناقشه برانگیز، چند وجهی و مولتی فاکتوریال می باشد. طی پژوهش های متعدد، فاکتور های هماتولوژیکال اثر گذار بر سنجش HbA1c عبارتنداز؛

➖RBC turnover rate (نرخ گردش)
➖RBC lifespan (طول عمر)
➖RBC count (تعداد)

به طور کلی هر سناریوی کلینیکال مرتبط با اختلالات هماتولوژیک که باعث افزایش RBC turnover rate و یا کاهش RBC lifespan گردد می تواند موجب نتایج کاهش کاذب HbA1c شود و بر همین مبنای پاتوفیزیولوژیک نیز هر گاه یک اختلال هماتولوژیک باعث کاهش RBC turnover rate و یا افزایش RBC lifespan گردد موجب نتایج افزایش کاذب HbA1c می گردد.

به عنوان مثال در آنمی فقر آهن، افزایش کاذب HbA1c را شاهد هستیم و در آنمی های ماکروسیتیک ناشی از کمبود ویتامین B12، فولات و برداشتن طحال نیز به علت کاهش “ RBC turn over” درصد HbA1c افزایش نشان می دهد. در حالیکه در آنمی های همولیتیک کاهش کاذب HbA1c را به دلیل افزایش “ RBC turn over” و کاهش نیمه عمر اریتروسیت مشاهده می کنیم. درنتیجه در این شرایط کلینیکوپاتولوژیک درصد HbA1c چندان قابل اعتماد نیست و می تواند منجربه تفسیر اشتباه [misinterpretation] و کنترل نادرست [mistreatment] دیابتی ها گردد.

شرایط موثر بر HbA1C به جز گلوکز

هموگلوبین گلیکوزیله در نتیجه یک واکنش شیمیایی و غیر آنزیمی بین هموگلوبین و گلوکز به وجود می آید. درصد HbA1c اندکس متوسط غلظت گلوکز در بازه ی زمانی دو تا سه ماه گذشته است و یک ابزار مهم برای کنترل و ارزیابی گلیسمیک بیماران دیابتی می باشد. در کیس های آنمیک، مونیتورینگ منظم و کنترل دقیق HbA1c مختل می شود و بدین ترتیب بیمار به علت تفسیر نادرست ممکن است درگیر عوارض دیررس و خطرناک دیابت گردد.

نهایتاً توصیه می شود پیش از آغاز درمان بیماران دیابتی ‌و یا در مدیریت دارویی و مونیتورینگ سریالی در کیس های شناخته شده دیابت بر مبنای درصد HbA1c، حتماً بیماران از نظر آنمی غربالگری گردند. به عبارتی بهتر است پیش از آنکه بیمار با هدف کنترل HbA1c بر روی درمان قرار گیرد و یا دوز انسولین یا داروی آن تغییر داده شود؛ آنمی بیمار چک شده و در صورت نیاز درمان و تصحیح شود.

بویژه هنگامی که سطح HbA1c در آستانه تشخیصی [Diagnostic threshold] در بیماران دیابتی قرار می گیرد. در پژوهش های مختلف به وضوح نشان داده شده است که درمان آنمی فقر آهن باعث کاهش HbA1c می شود اگرچه مکانیسم آن کاملاً شناخته نشده است. بنابراین کنترل بهینه HbA1c به عنوان هدف در تراپی ِدیابت، نباید پیش از درمان و اصلاح آنمی بیمار صورت گیرد.

✴️نهایتاً توصیه می شود در بیماران شناخته شده ی دیابتی ِمبتلا به آنمی فقر آهن که همزمان در لیست آزمایش های شان CBC، تست های پروفایل آهن، FBG و HbA1c را دارند کامنت زیر برای کلینیسین مربوطه گذاشته شود:

✅Comment: In IDA cases,a false increase in HbA1c should be considered.Repeating the HbA1c after IDA correction is recommended.

در سایت It Medical Team از اثر آنمی فقر آهن بر HbA1C بیشتر خواهید خواند:

هموگلوبین A1c (HbA1c) در بیماران دیابتی به عنوان شاخصی برای انعکاس سطح گلوکز 3 ماه گذشته استفاده می شود. مانند سطح قند خون، سطح HbA1c نیز تحت تأثیر وجود انواع هموگلوبین، کم خونی همولیتیک، کم خونی های تغذیه ای، اورمی، بارداری و از دست دادن حاد خون قرار می گیرد. با این حال، گزارش ها در مورد اثرات کم خونی فقر آهن بر سطح HbA1c متناقض است. ما مطالعه ای را برای تجزیه و تحلیل اثرات کم خونی فقر آهن بر سطح HbA1c و ارزیابی اینکه آیا درمان کم خونی فقر آهن بر سطح HbA1c تأثیر می گذارد انجام دادیم.

References:
➖J Gen Inter Med.2014 Feb;29(2):388-394. doi:10.1007/s11606-013-2595-x. Ann Clin Lab Res.06 oct 2016.4:4.doi:10.21767/2386-5180.1000123.

نگارش و ترجمه:
دکتر علیرضا لطفی کیان
دکترای علوم آزمایشگاهی بالینی
از دانشگاه علوم پزشکی ایران