تفسیر نتایج آزمایش PSA بسیار بالا
آزمایش PSA یک آزمایش خون است که عمدتاً برای غربالگری سرطان پروستات استفاده می شود. این آزمایش میزان آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) را در خون شما اندازه گیری می کند. PSA پروتئینی است که توسط بافت سرطانی و غیرسرطانی در پروستات، غده کوچکی که در زیر مثانه مردان قرار دارد، تولید میشود. PSA بیشتر در مایع منی یافت می شود که در پروستات نیز تولید می شود. مقادیر کمی از PSA معمولاً در خون گردش می کند.
تفسیر نتایج آزمایش PSA بسیار بالا (Extremely high PSA)
آزمایش PSA می تواند سطوح بالای PSA را که ممکن است نشان دهنده وجود سرطان پروستات باشد، تشخیص دهد. با این حال، بسیاری از شرایط دیگر، مانند پروستات بزرگ یا ملتهب، نیز می تواند سطح PSA را افزایش دهد. بنابراین، تعیین معنای نمره PSA بالا می تواند پیچیده باشد. توصیه های متناقض زیادی در مورد آزمایش PSA وجود دارد. کانسر پروستات می تواند باعث افزایش PSA گردد ولی
PSA را افزایش دهند مانند:
- BPH (هیپرتروفی خوش خیم پروستات)
- پروستاتیت
- UTI
- دوچرخه سواری یا موتور سیکلت
- DRE (معاینه دیجیتال رکتوم)
- انزال
آزمایش PSA مربوط به پروتئینی است که توسط غده پروستات تولید می شود. هرگونه تفسیر مقادیر PSA توسط پزشک باید همراه با سایر ریسک فاکتور ها صورت گیرد مانند سن، سابقه فامیلی، نتیجه معاینه دیجیتال رکتال[ DRE] و غیره.
تنها درصد کمی از مردان مبتلا به کانسر پروستات ممکن است هنگام تشخیص، مقادیر PSA بالاتر از ۱۰۰ داشته باشند ( حدود ۴٫۲%) و در این کیس ها غلظت PSA با مورتالیتی این کیس ها ارتباط ندارد. بلکه پروگنوز بیماری بیشتر با “Gleason score” و متاستاز مرتبط است.
مشاهده مقادیر بسیار بالای PSA levels (ندرتاً تا ۵۰۰۰ نانوگرم برمیلی متر) در یک بیمار به احتمال بسیار تشخیص کانسر پروستات می باشد حتی بدون تأیید شدن با بیوپسی پروستات. در این بیماران به احتمال بسیار ضایعات استخوانی [Bone lesions] قابل دیتکت می باشد که در ارتباط با متاستاز کانسر پروستات می باشد [Bone metastatic prostate cancer =BMP ca].
در کیس های با غلظت های بسیار بالای آنتی ژن اختصاصی پروستات [or> 100 ng/mL extremely high PSA] ارزش بیش بینی کنندگی PSA که معمولاً در تعیین میزان بقای [survival rate] این بیماران کاربرد دارد؛ مبهم و ناشناخته است که در این کیس ها آنزیم آلکالن فسفاتاز به عنوان تست آلترناتیو این نقش را ایفامی کند و جایگزین تومور مارکر PSA می گردد.
به طورکلی “survival rate”در بیماران با کانسر پروستات به سن، سطح PSA و “Gleason score” بستگی دارد و قابل ذکراست که ارتباط غلظت PSA با میزان بقای بیمار فقط تا ۲۰۰ (برخی منابع ۷۰) نانوگرم برمیلی لیترخطی [linear] می باشد. پاسخ به درمان آنتی آندروژنی و سطح آلکالن فسفاتاز سرمی پردیکترهای قابل اعتمادی برای تخمین میزان بقای بیماران BMPCa همراه با “ Extremely high PSA levels” هستند.
Reference :
BJU International /Volume 117,Issue S4.
Prostate International volume 3,Issue 1,March 2013,pages 10-13.
ترجمه و نگارش:
دکتر علیرضا لطفی کیان
دکترای علوم آزمایشگاهی بالینی
از دانشگاه علوم پزشکی ایران
Hi dear Dr.lotfikian
please describe what happened to when Free PSA is more than Total PSA?
Thank you
با سلام و درود
در روشهای ایمونواسی استاندارد، معمولاً انتظار نمیرود که سطح آنتیژن اختصاصی پروستات آزاد (fPSA) از کل آنتیژن اختصاصی پروستات (tPSA) فراتر رود. در شرایط عادی، نسبت fPSA به tPSA نسبتا ثابت است و اکثریت PSA در خون به پروتئین ها متصل می شود.
با این حال، موقعیت ها و شرایطی وجود دارد که می تواند منجر به یک ناهنجاری ظاهری شود که در آن سطح fPSA بالاتر از tPSA به نظر می رسد. این می تواند باعث سردرگمی بین متخصصان آزمایشگاه و پزشکان معالج شود. در اینجا شرایطی وجود دارد که ممکن است به این اختلاف کمک کند:
تداخلات سنجش یا مسائل مربوط به روش: برخی از روش های ایمونواسی ممکن است تداخل یا واکنش متقاطع با سایر مواد در خون نشان دهند که منجر به نتایج نادرست شود. کارشناسان آزمایشگاه باید از محدودیتهای بالقوه سنجش آگاه باشند و روشهای خود را برای به حداقل رساندن خطر تداخل تأیید کنند.
اثرات ماتریکس: وجود مواد در ماتریکس خون، مانند آنتی بادی های هتروفیل یا فاکتورهای روماتوئیدی، می تواند در سنجش ایمنی اختلال ایجاد کند و بر دقت نتایج تأثیر بگذارد. این اثرات ماتریس ممکن است منجر به اختلاف بین سطوح fPSA و tPSA شود. در این حالت آنتی بادی هتروفیل می تواند علیه توتال PSA باشد اما علیه fPSA نباشد یا برعکس.
شرایط نادر: در موارد بسیار نادر، شرایط پزشکی خاص یا تغییرات در فیزیولوژی فردی ممکن است منجر به توزیع غیرعادی fPSA و tPSA شود. معمولا این حالت در بیمارانی که رادیکال پروستاتکتومی انجام داده اند می تواند رخ دهد. در این حالت چون کل پروستات برداشته می شود نسبت درستی از وجود ندارد و عوامل مداخله گر می تواند باعث حاصل شدن نتایج نا درست گردد.
مسائل کالیبراسیون سنجش: کالیبراسیون روش های ایمونواسی برای اندازه گیری های دقیق بسیار مهم است. اختلافات یا خطاهای کالیبراسیون می تواند منجر به نتایج نادرست شود، از جمله شرایطی که به نظر می رسد fPSA بالاتر از tPSA است. در حالت نرمال و عادی نسبت tPSA به fPSA نزدیم 90 به 10 است.
در این شرایط حتما نمونه را بایک پلتفرم دیگر تکرار نمایید. و اگر همچنان مشکل پابرجا بود پس از گذشت چند روز نمونه گیری مجدد انجام گردد.
برای متخصصان آزمایشگاهی مهم است که از چالش های بالقوه مرتبط با آزمایش PSA آگاه باشند و از اقدامات کنترل کیفیت برای اطمینان از صحت نتایج استفاده کنند. علاوه بر این، ارتباط بین متخصصان آزمایشگاه و پزشکان معالج برای بحث در مورد یافتههای غیرمنتظره و در نظر گرفتن عوامل بالقوه مؤثر در بروز اختلاف ضروری است.
آرزوی سلامتی