تداخلات دارویی در آزمایش ها | Interference of medicines in laboratory tests

تداخلات دارویی در آزمایش ها یک مبحث ضروری و جدایی ناپذیر در ارزیابی روش و ابزار است.داروها منابع اصلی تغییر در نتایج آزمایش های  آزمایشگاهی هستند و همیشه نمی توان آنها را برای انجام این آزمایش ها خودسرانه قطع کرد. برخی از داروها می توانند نتایج منفی کاذب یا مثبت کاذب ایجاد کنند.

دسترسی به این مورد از اطلاعات در روال آزمایشگاهی و همچنین در عملکرد بالینی و مراقبت های دارویی بسیار مهم است، زیرا با تغییر در تشخیص آزمایشگاهی بالینی و تداخل در نظارت و ارزیابی پیش آگهی بیمار سر و کار دارد.
بنابراین، قبل از جمع آوری مواد بیولوژیکی برای انجام آزمایش ها، به دست آوردن اطلاعات در مورد داروها و زمان استفاده از آنها توسط بیمار در 10 روز گذشته ضروری است. معمولاً بیماران فراموش می‌کنند که برخی از داروهای مصرفی خود را به پرسنل آزمایشگاه گزارش دهند، بنابراین باید مراقب هرگونه ناهنجاری در آزمایش‌ها بود.
داروهای متعددی می توانند تداخلات بیولوژیکی (in vivo) و آنالیزی (in vitro) ایجاد کنند که بر روی آزمایش ها تأثیر می گذارد. هنگامی که یک دارو با استفاده از یک مکانیسم فیزیولوژیکی یا دارویی، تغییری در  یک نشانگر بیولوژیکی را ایجاد می کند، تداخل in vivo یا واکنش نامطلوب دارویی رخ می دهد.

به عنوان مثال، تغییرات اسید اوریک سرم، که می تواند ناشی از مصرف انالاپریل و هیدروکلروتیازید باشد. از سوی دیگر، تداخل آزمایشگاهی یک دارو یا متابولیت آن می‌تواند در یک مرحله آنالیز اتفاق بیفتد که در آن، این آزمایش‌ها می‌توانند با مواد معرف‌های شیمیایی مورد استفاده تعامل داشته باشند و نتیجه نادرستی از آنالیز را ایجاد کنند. به عنوان مثال، اسید اسکوربیک می تواند در سطح گلوکز پلاسما ، زمانی که با روش گلوکز اکسیداز اندازه گیری می شود، کاهش ایجاد کند.

با توجه به موارد فوق، مهم است که هم متخصصان شاغل در آزمایشگاه‌های بالینی و هم افرادی که درگیر مراقبت از بیماران هستند، بدانند که چگونه انواع داروها، تداخلی را که می‌توانند در آزمایش‌ها ایجاد کنند، تشخیص دهند، زیرا می‌توانند برخی از مقادیر شاخص را تغییر داده و در تشخیص اختلال ایجاد کنند. علاوه بر این، در مورد بیمارانی که به طور همزمان با چندین دارو برای مدت طولانی درمان می شوند، مراقبت باید بیشتر باشد، زیرا احتمال تداخل بیشتر است.

داروهای زیر که مورد بررسی قرار گرفته اند، بر اساس طبقه‌بندی ATC در مورد درمان این موارد توزیع شدند: اختلالات سیستم گوارشی و متابولیسم و مکمل‌های غذایی؛ بیماری های خون و اندام های خون ساز؛ بیماری های قلبی عروقی؛ شرایط پوستی؛ اختلالات دستگاه تناسلی ادراری، هورمون های جنسی؛ فرآیندهای التهابی و کم کاری تیروئید؛ بیماری های عفونی سیستمیک؛ اختلالات اسکلتی عضلانی؛ بیماری های سیستم عصبی و اختلالات خواب؛ بیماری های انگلی؛ بیماری های تنفسی.

نحوه تداخل این داروها در آزمایش ها بر اساس گروهی که به آنها تعلق دارند در جدول های زیر مورد بررسی قرار گرفته است:

داروهای آتنولول، پروپرانولول، کارودیلول، هیدروکلروتیازید، کاربامازپین، هالوپریدول، کلوپیدوگرل، مدروکسی پروژسترون، پردنیزولون و پردنیزون می‌توانند باعث تغییر پروفایل لیپیدی به عنوان تداخل بیولوژیکی اصلی شوند. بنابراین، پایش پروفایل لیپیدی بیمارانی که آن داروها را مصرف می کنند، مهم است، زیرا افزایش سطح سرمی تری گلیسیرید و کلسترول لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL-c) و کاهش سطح سرمی کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) با افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی همراه است.

اسید استیل سالیسیلیک، آتنولول، کارودیلول، کلونیدین، فوروزماید، هیدروکلروتیازید، پروپرانولول، سیمواستاتین، پردنیزولون، پردنیزون، آموکسی سیلین، آموکسی سیلین + کلاوولانیک اسید، آزیترومایسین، بنزاتین پنی سیلین، نیتروفوآمین، نیتروفوآمینی، نیتروفوآمینی لوودوپا + بنسرازید، لوودوپا + کاربیدوپا، نورتریپتیلین، پاراستامول، پرومتازین، سیپروفلوکساسین و کاربامازپین با تغییر در متابولیسم گلوکز از طریق کاهش ترشح یا عمل انسولین همراه هستند.

از آنجایی که آنها گلوکز خون را به عنوان یک تداخل بیولوژیکی افزایش می دهند، پایش سطوح گلیسمی بیمارانی که از آنها استفاده می کنند مهم است. علاوه بر این، در صورتی که بیماران مبتلا به دیابت باشند، ممکن است نیاز به تنظیم دوز داروی ضد دیابت باشد.

داروهای اصلی که باعث تداخل بیولوژیکی در عملکرد کبد می شوند عبارتند از:

امپرازول، اسید استیل سالیسیلیک، کلوپیدوگرل، انوکساپارین، هپارین، کاپتوپریل، لوزارتان، متیل دوپا، سیمواستاتین، کتوکونازول، مدروکسی پروژسترون، کلوتریمازول، آموکسی پروژسترون، کلوتریمازول، پنترومازول داکسی سایکلین، اریترومایسین، فلوکونازول، مترونیدازول، نیتروفورانتوئین، سولفامتوکسازول + تری متوپریم، آلوپورینول، باکلوفن، دیکلوفناک سدیم، ایبوپروفن، والپروئیک اسید، آمی تریپتیلین، کاربامازپین، کلونازپامینوپروماتین، کلونازپامینو تری متووکس، آلبندازول، ایورمکتین، مبندازول، سفتریاکسون، سیپروفلوکساسین، پیریدوکسین و پاراستامول.

برخی از این داروها  برای کبد سمی هستند و برای پایش عملکرد کبد، اندازه گیری آنزیم های کبدی آلانین ترانس آمیناز (ALT)، آسپارتات ترانس آمیناز (AST)، گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT) و آلکالین فسفاتاز (ALP) و همچنین بیلی روبین های کبدی مهم هستند.

داروهایی که باعث تداخل بیولوژیکی در عملکرد کلیه با خطر افزایش سطح اوره و کراتینین و کاهش کلیرانس کراتینین می شوند عبارتند از:

کلوپیدوگرل، آتنولول، کاپتوپریل، کارودیلول، اسپیرونولاکتون، فوروزماید، هیدروکلروتیازید، لوزارتان، متیل دوپا، آسیکلوپرانولول آزیترومایسین، سفالکسین، کلاریترومایسین، نیتروفورانتوئین، سولفامتوکسازول + تری متوپریم، آلوپورینول، دیکلوفناک سدیم، ایبوپروفن، کاربامازپین، فلوکستین، لوودوپا + کاربیدوپا، مبندازول، آسیکلوویر، سفتری فاکسون، و. برخی از این داروها نفروتوکسیک هستند.

برای پیشگیری از بیماری مزمن کلیوی، مانیتور عملکرد کلیه از طریق ارزیابی میزان فیلتراسیون گلومرولی و آلبومینوری ضروری است. علاوه بر این، برخی از این داروها در بیمارانی که قبلاً بیماری کلیوی دارند، منع مصرف دارند یا باید دوز آن را تنظیم کنند.

لیناگلیپتین، استیل سالیسیلیک اسید، کلوپیدوگرل، آتنولول، کارودیلول، اسپیرونولاکتون، فوروزماید، هیدروکلروتیازید، متیل دوپا و پروپرانولول به عنوان تداخل بیولوژیکی باعث افزایش سطح اسید اوریک می شوند، که در پایش سطح سرمی این آنالیت در بیماران به دلیل استفاده از این داروها مهم است.
الکترولیت ها برای عملکرد اساسی زندگی مانند حفظ خنثی الکتریکی سلول ها، تولید و هدایت پتانسیل های عمل در اعصاب و ماهیچه ها ضروری هستند.

داروهایی که سطح الکترولیت‌ها (سدیم، پتاسیم، منیزیم، کلسیم) را تغییر می‌دهند عبارتند از: هیدروکسید آلومینیوم + هیدروکسید منیزیم، انسولین نوترکیب انسانی (NPH)، انسولین انسانی معمولی، امپرازول، انوکساپارین، هپارین، آتنولول، کاپتوپریل، کارپریودیلونل، ان‌اسپی، فوروزماید، هیدروکلروتیازید، لوزارتان، متیل دوپا، پروپرانولول، پردنیزولون، آزیترومایسین، بنزاتین پنی سیلین، سولفامتوکسازول + تری متوپریم، ایبوپروفن، کاربامازپین، کربنات لیتیوم، فلوکستین، اکسکاربازیراول، سالبوترات، اکسکاربازیراول، آنتوپازپین.

سطوح بالا یا کاهش الکترولیت ها می تواند باعث عدم تعادل در بدن شود و عملکرد طبیعی بدن را مختل کند و خطر عوارضی مانند مرگ را در پی داشته باشد. بنابراین، نظارت بر سطوح سرمی در بیمارانی که با این داروها درمان می شوند، مهم است.

اسید استیل سالیسیلیک، آمیودارون، فنی توئین و مدروکسی پروژسترون می توانند از نظر بیولوژیکی در سطوح هورمون های تری یدوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4) دخالت کنند.
مسئول تنظیم متابولیسم هورمون محرک تیروئید (TSH) است که توسط غده هیپوفیز قدامی تولید و آزاد می شود و مسئول تنظیم ترشح هورمون های تیروئید است. بنابراین نظارت بر هورمون های تیروئیدی بیماران در استفاده از داروهای مذکور از اهمیت بالایی برخوردار است. علاوه بر این، در بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید که تحت درمان با لووتیروکسین هستند، ممکن است تنظیم دوز ضروری باشد.

برخی از داروها حتی می توانند باعث تغییرات در شمارش خون شوند: دابیگاتران، هیدرالازین، آموکسی سیلین، آموکسی سیلین + اسید کلاوولانیک، بنزاتین پنی سیلین، دیکلوفناک سدیم، ایبوپروفن، کلرپرومازین، کلومیپرامین، لوودوپا + کاربیدوپا، تیوریادازین، سیوریداسولون، سیفلو سیلور، سیوریدازین، سی فلوئورکس، سیوریدازین، پروروکسین، سیفلوکساین، سیفلوکسا.

آنها سطح هموگلوبین را کاهش می دهند و باعث کم خونی می شوند:

متفورمین، پیریدوکسین، پیریمتامین همچنین می‌توانند باعث کاهش سطح ویتامین B12 و/یا اسید فولیک شوند که منجر به کم‌خونی مگالوبلاستیک می‌شود. کاپتوپریل، انالاپریل، هیدرالازین، سیلور سولفادیازین، آموکسی سیلین، آموکسی سیلین + اسید کلاوولانیک، آزیترومایسین، بنزاتین پنی سیلین، سفالکسین، ایبوپروفن، والپروئیک اسید، آلپرازولام، کاربامازپین، کلومیپرامین، پرومازیندوولولورم مبندازول، پرومتازین، سفتریاکسون، سیپروفلوکساسین و پیریمتامین می توانند باعث تداخل در سطوح لکوسیت شوند.

اگر بیماران از هر یک از این داروها استفاده می کنند، نظارت بر آنها از طریق شمارش خون ضروری است.

در مورد لخته شدن خون، داروهایی که با سطح پلاکت ها تداخل دارند عبارتند از: هپارین، هیدرالازین، سولفادیازین نقره، آموکسی سیلین، آموکسی سیلین + اسید کلاوولانیک، آزیترومایسین، سفالکسین، آلوپورینول، ایبوپروفن، والپروئیک اسید، کاربامازپرومین، لپروئیک، کاربامازپرومازپین، کلووپاپین تیوریدازین، مبندازول، سفتریاکسون، سیپروفلوکساسین، پیریمتامین.

از آنجایی که اسید استیل سالیسیلیک، متیل دوپا، آزیترومایسین، پاراستامول و سفتریاکسون می‌توانند باعث تغییر در زمان پروترومبین شوند، پایش بیمارانی که از این داروها استفاده می‌کنند با استفاده از ارزیابی آزمایشگاهی پانل انعقادی ضروری است. علاوه بر این، در صورت استفاده بیمار از ضد انعقاد خوراکی، ممکن است تنظیم دوز دارو ضروری باشد.

متفورمین، امپرازول، کاپتوپریل، کلونیدین، اسپیرونولاکتون، هیدرالازین، متیل دوپا، نیفدیپین ریتارد، آموکسی سیلین + اسید کلاوولانیک، بنزاتین پنی سیلین، سفالکسین، داکسی سیکلین، اریترومایسین، نیتروفورانتوئنوپرومازینپرومازین فنوباربیتال، لوودوپا + بنسرازید، لوودوپا + کاربیدوپا، پاراستامول، سرترالین، تیوریدازین، پرومتازین، سفتریاکسون، سیپروفلوکساسین و پیریدوکسین داروهایی هستند که می‌توانند باعث تداخل در آنالیز هایی می شوند که منجر به افزایش یا کاهش کاذب آنتی‌بادی‌های زیر می‌شود:

5-هیدروکسی-ایندول استیک اسید، اسید اوریک، آمفتامین، باربیتورات ها، بنزودیازپین ها، بیلی روبین، کاتکول آمین ها، کتون، کراتینین، دیگوکسین، فنیل کتونوری، گلوکز، گلوکز، گنادوتروپین کوریونی انسانی، پنل گنادوتروپیناته، اپنیل.

نتیجه گیری در مورد تداخلات دارویی در  آزمایش ها: