آزمایش آنتی بادی HIV و نحوه گزارش تست مثبت (واکنشی) | HIV-1/2 antibody (Reactive) Reporting

تست تشخیص آنتی بادی HIV یک آزمایش رایج برای تعیین اینکه آیا یک فرد به ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) آلوده شده است یا خیر، استفاده می شود. وجود آنتی بادی هایی را که بدن در پاسخ به ویروس تولید می کند، تشخیص می دهد. در اینجا یک نمای کلی از روند آورده شده است:

• روش‌های آزمایش: رایج‌ترین آزمایش‌های تشخیص آنتی‌بادی HIV شامل تست ایمنی آنزیمی (EIA) و آزمایش‌های آنتی‌بادی سریع است. این آزمایش ها را می توان بر روی نمونه های خون (اغلب موارد)، بزاق یا ادرار انجام داد.
• تولید آنتی بادی: وقتی فردی به HIV آلوده می شود، سیستم ایمنی بدن او با تولید آنتی بادی های خاص برای مبارزه با ویروس پاسخ می دهد. آنتی بادی HIV معمولاً در عرض چند هفته تا سه ماه پس از عفونت ظاهر می شود.
• فرآیند آزمایش: در طول آزمایش، یک نمونه (خون، بزاق یا ادرار) از فرد جمع آوری می شود. نمونه سپس بسته به نوع آزمایش مورد استفاده در آزمایشگاه پردازش می شود.
• نتایج آزمایش: نتایج آزمایش آنتی بادی HIV به صورت واکنشی (مثبت) یا غیر واکنشی (منفی) گزارش می شود.

⏺ نتیجه واکنشی/مثبت: یک نتیجه واکنش نشان دهنده وجود آنتی بادی HIV در نمونه است. با این حال، توجه به این نکته مهم است که یک نتیجه مثبت از آزمایش تشخیص آنتی بادی باید با آزمایش‌های اضافی مانند وسترن بلات یا آزمایش اسید نوکلئیک HIV (NAT) تأیید شود. این تست های تاییدی به رد نتایج مثبت کاذب کمک می کنند.

⏺ نتیجه غیر واکنشی/منفی: نتیجه غیر واکنشی به این معنی است که آنتی بادی HIV در نمونه شناسایی نشده است. اگر فرد از آخرین مواجهه احتمالی خود با HIV هیچ رفتار پرخطری نداشته باشد، نتیجه غیرواکنشی اطمینان‌بخش تلقی می‌شود.

به طور کلی چند هفته تا سه ماه طول می کشد تا آنتی بادی HIV قابل تشخیص شوند که به عنوان “دوره پنجره” یا “window period” شناخته می شود. در برخی موارد، ممکن است تولید آنتی بادی HIV بیشتر طول بکشد. اگر فردی در بازه زمانی پنجره آزمایش شد، توصیه می شود برای اطمینان از نتایج دقیق، آزمایش را در تاریخ بعدی تکرار کنید.

نحوه گزارش تست مثبت (واکنشی) آزمایش آنتی بادی HIV:

⏺ برای ما آزمایشگاهیان گزارش نتیجه ی مثبت [Reactive] آنتی بادی HIV می تواند بسیار تنش زا و مناقشه برانگیز باشد. خط اول تشخیص آزمایشگاهی HIV با متد EIA [4th generation] می باشد. چند پوینت کاربردی در اینجا قابل ذکر و اهمیت است:

1️⃣ چنانچه نتیجه تست آنتی بادی HIV راکتیو به دست آمد پیش از گزارش نهایی حتماً با پلتفرم های تشخیص سرولوژیک دیگر ی مانند CLIA ,ECLIA ,ELFA و یا روش های دیگر که از صحت و ویژگی بالاتری برخوردار هستند بر روی نمونه ی جدید [New sample] تکرار کنید. در این مرحله ضمن اجتناب از اعمال هرگونه استرس به بیمار شرایط را به بهترین نحو مدیریت کنید.

2️⃣ توجه داشته باشید که HIV Antibody Testing یک تست غربالگری [screening Test] است برای HIV Infection و نه تست تشخیصی یا تاییدی [diagnostic or confirmatory test]. به عبارت دیگر این نتیجه نهایی و قطعی نمی باشد و نیاز به تست تاییدی برای تشخیص قطعی عفونت HIV وجود دارد مانند وسترن بلاتینگ -برای تشخیص آنتی بادی و یا PCR برای شناسایی HIV RNA. بنابراین توصیه می شود در پانویس ِ گزارش HIV Antibody این موارد به صورت یک یادداشت ذکر گردند؛

✅ Note: HIV Antibody Testing is only a screening test therefore this result is not conclusive and must be confirmed by Western Blotting or PCR.

3️⃣ همان گونه که ذکر گردید به علت ماهیت غربالگری تست آنتی بادی HIV، نتایج مثبت کاذب اجتناب ناپذیرست بنابراین توصیه می شود این نکته نیز در پانویس گزارش بیمار به صورت یک یادداشت ذکر گردد ؛

✅ Note: Because of this test is screening test, false positive possibilities should be considered.

عوامل متعددی می توانند به نتایج مثبت کاذب کمک کنند، از جمله واکنش متقابل با آنتی بادی های دیگر یا شرایطی که ممکن است پاسخ های ایمنی مشابهی ایجاد کنند. بنابراین، برای رد نتایج مثبت کاذب و ایجاد تشخیص قطعی، پیگیری آزمایش آنتی بادی HIV مثبت با آزمایش‌های تاییدی مانند وسترن بلات یا PCR بسیار مهم است.

4️⃣ چنانچه کیس مورد نظر جوان باشد جستجو و ردّ کردن [rule-out] موارد مثبت کاذب بسیار با اهمیت تر و محتمل ترمی شود بنابراین توصیه می گردد این نکته نیز به صورت یک یادداشت در پانویس گزارش بیمار خاطرنشان گردد؛

✅ Note: Because of young age in this case, false positive possibilities should be rule out.

در واقع، هنگام تفسیر نتایج آزمایش آنتی بادی HIV در نوزادان، مهم است که احتمال نتایج مثبت کاذب را در نظر بگیریم و اقدامات مناسب را برای رد چنین احتمالاتی انجام دهیم. نتایج مثبت کاذب می تواند به دلیل عوامل مختلفی از جمله انتقال غیر فعال آنتی بادی های مادر رخ دهد که می تواند تا چند ماه پس از تولد در جریان خون نوزاد باقی بماند. در مورد افراد جوان، به ویژه نوزادان متولد شده از مادران HIV مثبت، آزمایش تاییدی و پیگیری از اهمیت بالایی برخوردار است

5️⃣ محدوده ی بحرانی [critical value] به نتیجه ای اطلاق می شود که گزارش آن ممکن است تاثیر بسزایی در تفسیر و یا ماهیت تشخیص و یا پیشگیری از بیماری داشته باشد. نتیجه واکنشی یا راَکتیو HIV-1&2 با نوع متد بحرانی محسوب می گردد و توصیه ی شود در پانویس ِ گزارش آن به صورت زیر برای کلینیسین مربوطه یادداشت گذاری گردد :

✅ Note: This result is considered as a critical value and requires an urgent notification.

نتیجه واکنشی یا راَکتیو برای آنتی بادی HIV حیاتی تلقی می شود، فوریت اطلاع دادن به پزشک را برجسته می کند. این اطلاع رسانی سریع برای شروع مراحل تشخیصی بیشتر، آزمایش های تاییدی، مشاوره و مداخلات مناسب برای بیمار بسیار مهم است.

در نهایت برای متخصصان حوزه سلامت حیاتی است که به طور واضح به بیماران اطلاع دهند که نتیجه آزمایش آنتی بادی HIV مثبت شواهد قطعی از عفونت HIV نیست. باید مشاوره و راهنمایی مناسب با تاکید بر نیاز به آزمایش تاییدی و حصول اطمینان از انجام مراحل پیگیری مناسب برای دستیابی به تشخیص قطعی ارائه شود.

در سایت Medline Plus در مورد آنتی بادی HIV بیشتر بخوانید:

آزمایشات آنتی بادی HIV، آنتی بادی های HIV را در خون، بزاق یا ادرار جستجو می کند. آنتی بادی های HIV پروتئین های مبارزه کننده با بیماری هستند که سیستم ایمنی بدن شما هنگام ابتلا به عفونت HIV می سازد. برخی از افراد سریعتر از دیگران آنتی بادی تولید می کنند. آزمایش آنتی بادی ممکن است 23 روز پس از عفونت آنتی بادی های HIV را پیدا کند، اما ممکن است 90 روز طول بکشد تا بدن شما آنتی بادی کافی برای نشان دادن در این آزمایش تولید کند.

نگارش و ترجمه :

دکترعلیرضا لطفی کیان
دکترای علوم آزمایشگاهی بالینی
از دانشگاه علوم پزشکی ایران