نحوه گزارش فریتین بالا در بیماران مبتلا به آنمی فقر آهن (IDA)

فریتین پروتئینی است که آهن را ذخیره می کند و آن را به صورت کنترل شده آزاد می کند. این ماده در همه انواع سلول ها از جمله سلول های کبد، طحال و مغز استخوان وجود دارد و در درجه اول برای ذخیره و انتقال آهن در سراسر بدن استفاده می شود. سطح فریتین را می توان از طریق آزمایش خون اندازه گیری کرد و اغلب برای تشخیص بیماری هایی مانند کم خونی فقر آهن یا هموکروماتوز استفاده می شود. سطوح بالای فریتین ممکن است با برخی از بیماری‌های سلامتی مانند بیماری‌های التهابی یا آسیب کبدی همراه باشد.

نحوه گزارش فریتین بالا در بیماران مبتلا به آنمی فقر آهن (IDA):

نتایج نهایی CBC، پروفایل بررسی آهن و CRP کمّی یک بیمار پس از بررسی دوباره (ریچک) برای تأیید در کارتابل شما به عنوان مسئول فنی و یا سوپروایزر آزمایشگاه قرار گرفته است که به صورت گزارش پیوست می باشد. باتوجه به نتایج بیمار چه کامنت و یا یادداشتی برای تولید و ارائه ی یک گزارش کامل و جامع می توانید برای اَپروچ بهتر بیمار توصیه می کنید؟

✔️ فریتین معمولا تست ترجیحی برای بررسی وضعیت ذخایر آهن بدن [Iron storage status] می باشد اما ازسوی دیگر فریتین یک پروتئین فازحاد [Acute phase reactant] نیزمی باشد بدین معنا که می تواند در وضعیت های التهابی یا بیماری های حاد (مانند انواع عفونت های باکتریال و ویرال) و یا مزمن (مانند اختلالات اتوایمیون، برخی کانسر ها و عفونت های مزمن) نیز افزایش یابد.

در این بیماران ممکن است فریتین معیار مناسبی برای بررسی ذخایر آهن بدن نباشد و پزشکان را دچار خطای تشخیصی [missdiagnosis] گرداند. در ریپورت ِکیس مطرح شده با توجه به لکوسیتوز و نوتروفیلی، CRP افزایش یافته و فریتین بالا، عفونت قطعی به نظر می رسد.

از سوی دیگر اندکس های RBC و پروفایل آهن بیمار با تابلوی آنمی فقر آهن [IDA] نسبتاً همخوانی دارد به غیر از فریتین بالا که با کیسِ IDA درمان نشده همخوانی ندارد. بنابراین هنگامیکه با بیماری مواجه هستید که پارامترهای هماتولوژیکی و بیوشیمیایی آن نشان دهنده ی IDA است ولی یک عدم تطابق [Discrepancy] با فریتین بیمار باتابلوی IDA دیده می شود به طوریکه فریتین بیمار نرمال یا نزدیک نرمال یا بالاتر از حد طبیعی است.

توصیه می شود که جهت رَدّ اتهام خطای آنالیتیکال ِ آزمایشگاه پزشکی در سنجش فریتین، یادداشت [Note] زیر برای پزشک درخواست کننده آزمایش قرار داده شود:

✅ Note: Because of Ferritin is an acute phase reactant, It may increase disproportionately relative to iron stores.Accordingly in this case, serum ferritin level isn’t valid.

برخی از عواملی که می توانند سطح فریتین را افزایش دهند عبارتند از:

• اضافه بار آهن: هنگامی که بدن آهن بیش از حد داشته باشد، می تواند منجر به افزایش سطح فریتین شود.
• التهاب: فریتین همچنین یک پروتئین فاز حاد است که به التهاب در بدن پاسخ می دهد، بنابراین شرایطی مانند عفونت ها، بیماری های خودایمنی و سرطان می توانند باعث افزایش سطح فریتین شوند.
• بیماری کبد: کبد فریتین را سنتز و ذخیره می کند، بنابراین هر بیماری که بر کبد تأثیر می گذارد می تواند باعث افزایش سطح فریتین شود.
• مصرف الکل: مصرف مزمن الکل می تواند به کبد آسیب برساند و منجر به افزایش سطح فریتین شود.
• هموکروماتوز: این یک اختلال ژنتیکی است که با جذب و ذخیره بیش از حد آهن در رژیم غذایی مشخص می شود که می تواند منجر به سطوح بالای فریتین در بدن شود.
• انتقال خون: دریافت خون می تواند سطح فریتین را به دلیل وجود آهن اضافی در خون اهدایی افزایش دهد.

توجه به این نکته حائز اهمیت است که در حالی که سطوح بالای فریتین می‌تواند نشان‌دهنده بیماری‌های خاصی باشد، لزوماً تشخیص را به تنهایی تأیید نمی‌کنند. آزمایش ها و ارزیابی بیشتر توسط یک متخصص ممکن است برای تعیین علت زمینه ای افزایش سطح فریتین ضروری باشد.

در سایت National Institutes of Health در مورد فریتین بیشتر بخوانید:

فریتین، پروتئین ذخیره اصلی آهن، برای هموستاز آهن ضروری است و در طیف وسیعی از فرآیندهای فیزیولوژیک و پاتولوژیک نقش دارد. در پزشکی بالینی، فریتین عمدتاً به عنوان نشانگر سرمی کل ذخایر آهن بدن استفاده می شود. در موارد کمبود آهن و اضافه بار، فریتین سرم نقش مهمی در تشخیص و مدیریت دارد.

افزایش فریتین سرم و بافت با بیماری عروق کرونر، بدخیمی و نتایج ضعیف پس از پیوند سلول های بنیادی مرتبط است. فریتین مستقیماً در بیماری های کمتر شایع اما بالقوه ویرانگر انسانی از جمله کم خونی سیدروبلاستیک، اختلالات نورودژنراتیو و سندرم هموفاگوسیتیک نقش دارد. علاوه بر این، تحقیقات اخیر عملکردهای جدید فریتین را مستقل از ذخیره آهن توصیف می کند.

نگارش:

• دکترعلیرضا لطفی کیان
•  دکترای علوم آزمایشگاهی بالینی
• از دانشگاه علوم پزشکی ایران