آنالیت های آزمایشگاهی حساس به گرما
تبلیغات
تبلیغات
آنالیت های آزمایشگاهی حساس به گرما
خطاها در پزشکی آزمایشگاهی اغلب در مرحله پیش تحلیلی تست های آزمایشگاهی رخ می دهد. فاز پیش تحلیلی و به ویژه مرحله پیش تحلیلی منابع اصلی خطاهای آزمایشگاهی هستند. از بین تمام فرآیندهایی که خارج از آزمایشگاه اتفاق می‌افتد (مانند سفارش آزمایش، آماده‌سازی بیمار، نمونه‌گیری خون، حمل و نقل نمونه‌ها)، فلبوتومی پیچیده‌ترین و آسیب‌پذیرترین خطاها است.
مطلب پیشنهادی: ذخیره سازی نمونه های آزمایشگاهی
در طول نگهداری، غلظت یک ماده تشکیل دهنده خون در نمونه ممکن است در نتیجه فرآیندهای مختلف، از جمله جذب به لوله های شیشه ای یا پلاستیکی، دناتوره شدن پروتئین؛ تبخیر ترکیبات فرار، حرکت آب به داخل سلول‌ها و در نتیجه غلظت خون سرم و پلاسما و ادامه فعالیت‌های متابولیکی لکوسیت‌ها و گلبول‌های قرمز تغییر کند. این تغییرات، با درجات مختلفی، در دمای محیط و در هنگام سرد شدن یا انجماد رخ می دهد.
طبقه بندی خطاها در آزمایشگاه
خونگیری [phlebotomy] یکی از پروسیجرهای پزشکی مهم محسوب می گردد که در تشخیص، مدیریت و درمان بیماران مراجعه کننده به آزمایشگاه کلینیکال بسیار اثرگذار می باشد. از آنجایی که نتایج تست های آزمایشگاهی اساس و بنیان بخش بزرگی (60 تا 80 ٪) از تصمیمات پزشکی را تشکیل می دهند به طوریکه هرخطایی در پروسه ی خونگیری، جداسازی، لیبلینگ و نگهداری نمونه های بیولوژیک می تواند تأثیرات حیاتی و شدیدی را بر جای گذارد.
با هدف به حداقل رساندن خطاهای پره آنالیتیکال جداسازی و نگهداری نمونه ها تا پیش از انجام سنجش آزمایشگاهی [analytical phase] آنالیت های مختلف، آموزش های لازم در این زمینه باید توسط مدیران آزمایشگاه ها به پرسنل بخش فلبوتومی ارائه شده و بر رعایت آن نیز نظارت دقیق داشته باشند.
دو سند کلیدی به‌عنوان دستورالعمل‌های فلبوتومی در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند:
- CLSI(موسسه استانداردهای آزمایشگاهی بالینی) روش‌های H3-A6 برای جمع‌آوری نمونه‌های تشخیصی خون از رگ‌ها (CLSI، 2007)
- دستورالعمل های WHO (سازمان بهداشت جهانی) در مورد خون گیری: بهترین روش ها در فلبوتومی (WHO، 2010)
برخی نمونه ها ی خون یا سرم که برای اندازه گیری آنالیت های خاصی گرفته می شوند به پروسیجرهای حمل و نگهداری ویژه ای پس از خونگیری نیاز دارند مانند آنالیت های حساس به گرما [heat sensitive] و یا نیازمند به سرما و خنکی [chilled specimens].
مطلب پیشنهادی: متغیرهای وابسته به نمونه در آزمایش
آنالیت های حساس به گرما که نیاز به حمل و نگهداری اختصاصی پس از نمونه گیری در شرایط سرما طی انتقال به آزمایشگاه دارند در جدول پیوست خلاصه شده اند. این گروه از نمونه ها باید بلافاصله پس از خونگیری در داخل یک مخلوط آب و یخ قرار گیرند(ظرف حاوی قطعات کوچک یخ ِ غوطه ور در آب). نمونه ها نباید در تماس مستقیم با یخ ویا یخ خشک قرار گیرند چون ممکن است سبب همولیز نمونه ها گردند. سرد یا خنک نگهداشتن نمونه های خون کامل [whole blood] به مدت بیش از ۲ ساعت به خاطر تأثیر بر سطح پتاسیم خون معمولاً توصیه نمی شود.
پیشنهاد می شود مدیران آزمایشگاه های کلینیکال در صورت ورود تست ها و آنالیت های جدید به حوزه تشخیص آزمایشگاهی درمورد رعایت نحوه صحیح جداسازی، حمل و نقل و نگهداری نمونه های آنها، الزامات و آموزش های لازم را به پرسنل و فلبوتومیست های بخش فلبوتومی ارائه کنند.
الزامات مربوط به نحوه انتقال نمونه از نظر درجه حرارت:
| شرایط انتقال | نام تست |
|---|---|
| نمونه‌‌‌‌‌هایی که باید بلافاصله به آزمایشگاه ارسال شده و مورد آزمایش قرار گیرند | Ammonia, Acid Phosphatase, Serum or Plasma- Bilirubin, Urine or CSF- Ketones, Urine- Nitrite, Urine- Nitro Blue Tetrazolium Test (NBT), Blood- PH, Fluid Analysis |
| نمونه‌‌‌‌‌هایی که باید در اولین فرصت ممکن سرم و یا پلاسما جدا گردند | aPTT, PT, Aldolase, Angiotensin Converting Enzyme (ACE), Antiphospholipid Antibody, Antiplasmin, Antithrombin, Apolipoprotein A-I, Apolipoprotein B-100, Calcitonin, D-Dimer, DHEA, DHEA-S, Factor XIII, FDP, Fibrinogen, FSH, Hemoglobin, Neutralization-Insulin, Luteinizing Hormone (LH), Mixing Studies PTH, Phosphorus, PAI-1, Plasminogen, Potassium, Prekallikrein, Protein C, Protein S, Reptilase Time, Thrombin Time, Vasoactive Intestinal Peptide (VIP), Von Willebrand Factor |
| نمونه¬هـایی کـه بـرای جـداکردن هر چه سریع¬تر سرم یا پلاسما نیاز به سانتریفیوژ یخچال‌دار است | ACTH, Calcitonin, C-peptide Gastrin, IGF-1, Prolactin, Renin Plasma Activity (RPA) |
| مواردی که حمل و جا به جایی نمونه حتما باید بر روی یخ صورت گیرد | Aldosterone, Carcinoembryonic Antigen (CEA), Methemoglobin, Whole Blood & PCO2, Blood PH |
| نمونه ای که در عرض 30 تا 60 دقیقه پس از گرفتن با حفظ دمای 37 درجه به آزمایشگاه رسانده شود | Semen Analysis |
جدول زیر تغییرات غلظت آنالیت را در طول زمان در سرم های ذخیره شده در دمای 1±4 درجه سانتی گراد نشان می دهد.
جدول زیر تغییرات غلظت آنالیت را در طول زمان در سرم های ذخیره شده در دمای 1±23 درجه سانتی گراد نشان می دهد.
ترجمه و نگارش:
- دکترعلیرضالطفی کیان
- دکترای علوم آزمایشگاهی بالینی
- از دانشگاه علوم پزشکی ایران
منابع مقاله
Biochemia Media 2013;23(3):242-54. http://DDx.doi.org/10.11613/BM.2013.031
MLabs Specimen Collection and Transport Guidelines.Available at: http://mlabs.umich.edu/files/pdfs/POL-SPECIMEN-GUIDELINES.pdf.last accessed July 2/2012.
(10).Clinical Laboratory Standard Institute.Procedures for the Collection of Diagnostic Blood Specimens by Venipuncture ;Approved Standard-Sixth Edition CLSI document H3-A6 .Clinical Laboratory Standard Institute,Wayne,Pennsylvania,USA,2007.
(29).Hortin GL.Homocysteine:Clinical Significance and Laboratory Measurement.Lab Med 2006;37:551-3.http://DDx.doi.org/10.1309/93G5JG1BF44N65BQ.
(57).BD – Special handling of chilled specimens.Available at: http://www.bd.com/vacutainer/PDFs/plus_plastic_tubes_instructions_lightsensitive_VS5732.pdf.Last accessed July 2,2013.
تبلیغات
تبلیغات
