اثر لبه (Edge effect) در الایزا

دکتر علیرضا لطفی کیان
آخرین بروزرسانی
21 آبان 1402
آخرین بروزرسانی
21 آبان 1402
اثر لبه (Edge effect) در الایزا

در روش های الایزا (آزمایش ایمونوسوربنت مرتبط با آنزیم)، اثر لبه به تغییرات بالقوه در نتایج به دست آمده از چاه های واقع در لبه های یک میکروپلیت در مقایسه با چاه های واقع در مرکز اشاره دارد. این به دلیل تفاوت در دما، تبخیر و سایر عواملی است که می تواند بر شرایط واکنش تأثیر بگذارد.

اثر لبه (Edge effect) در الایزا و راه های حل این موضوع:

ردیابی و شناسایی آنتی ژن یا آنتی بادی در نمونه های بیولوژیک در تشخیص بسیاری از بیماری ها و اختلالات اهمیت بسزایی دارد. برای تشخیص و شناسایی آنتی ژن یا آنتی بادی متعاقب تشکیل کمپلکس Ag-Ab باید اقدام به آشکارسازی آن نمود که متدهای “Labeled Immunoassay “در این موارد طراحی شده و کاربرد دارند.

در روش سنجش ایمنی ELISA مشخصاً از آنزیم هابرای نشاندار کردن استفاده می شود. در ELISA که اغلب برای شناسایی و ردیابی آنتی ژن یا آنتی بادی به کار می رود بسته به طراحی کیت ELISA یکی از این دو ماده به کف چاهک ها [microwell] یا ماتریکس جامد، کوت شده و به شناسایی و ردیابی ماده دیگر (آنتی ژن یا آنتی بادی ) پرداخته می شود.

انواع روش های الایزا

انواع روش های الایزا (ELISA)

گاهی اوقات طیِ انجام تست با روش ELISA ممکن است جذب نوری [Optical Density] در نواحی حاشیه ای یا محیطی چاهک ها [Peripheral zone] به نسبت مرکز چاهک ها [central zone] بیشتر (و یا کمتر) باشد به عبارتی تفاوت رنگ بین مرکز و محیط چاهک ها مشاهده گردد؛ این پدیده تحت عنوان اثر لبه (Edge effect) یا “اثرکناره “نامیده می شود. به طورکلی سه پارامتر در روند انجام تست ها به روش الیزا در بروز اثر لبه نقش آفرین هستند؛ معرف های واکنشگر، چاهک ها (پلیت الیزا) و دمای اطراف (انکوباتور یا محیط).

اثر لبه (Edge effect) در الایزا

اثر لبه (Edge effect) در الایزا

بیشترین علت احتمالی اثر لبه (Edge effect) عبارت است از اختلاف درجه حرارت یا شدت (تابش) نور [illumination] بین نواحی محیطی و مرکزی چاهک های پلیت الایزا می باشد. بیشتر سوبستراها به نور حساس هستند به همین علت اختلاف دما و نور و یا هر دو در محیط و مرکز چاهک ها عامل وقوع اثر لبه (Edge effect) می گردد.

روش الایزا به طور کلی هنگامی اثر لبه (Edge effect) مثبت [positive edge effect] می شود که دمای اطراف (انکوباتور یا محیط) گرم تر از اجزای کیت الیزا باشند (میکرو وِل، سوبسترا، کونژوگه، stop solution و …) و هنگامی اثر لبه (Edge effect) منفی [negative edge effect] می شودکه دمای اطراف (انکوباتور۳۷ درجه یا محیط) سردتر از اجزای کیت باشند (میکرو وِل، سوبسترا، کونژوگه، stop solution و …).

یک استثنا در اینجا وجود دارد و آن هم در سیستم های رقابتی الایزا [competetive ELISA] می باشد که در آن دمای اطراف (محیط یا انکوباتور ۳۷ درجه) چنانچه سرد تر از اجزای کیت الیزا باشد سبب اثر لبه (Edge effect) مثبت می گردد و برعکس.

اقدام اصلاحی و پیشگیرانه در جهت ممانعت از بروز اثر لبه (Edge effect) عبارتست از انکوباسیون کامل ِ وبدون وقفه در ۳۷ درجه طی مدت زمان الیزا و در تاریکی کامل و به دور از نور می باشد. به طوریکه به عنوان مثال اگر در طول مدت انکوباسیون درب ِ انکوباتور ۳۷ باز و بسته شود علاوه بر تغییر درجه حرارت از قسمت نزدیک به درب انکوباتور درپلیت های الیزا نسبت به قسمت های دورتر، شدت نور یکسان و یکنواخت نبوده و اثر لبه ممکن است بروزکند.

اثر لبه (Edge effect)

اثر لبه (Edge effect)

استفاده از پوشش آلومینیومی چسب دار بر روی پلیت الیزا قبل از قراردادن در انکوباتور از اختلاف شدت نور و درجه حرارت می کاهد. درضمن کالیبره نبودن درجه حرارت انکوباتور در وقوع اثر لبه (Edge effect) یا اثر کناره نیز مؤثر است.

یکی از راه های رایج برای پرداختن به اثر لبه، استفاده از روش تصحیح لبه است، مانند کم کردن مقدار متوسط چاهک های لبه از مقادیر به دست آمده از چاه های آزمایشی. روش دیگر گنجاندن چاه های کنترلی اضافی در امتداد لبه های میکروپلیت برای کمک به محاسبه هرگونه تغییر احتمالی است.

دمای غیر متعادل معرف های الیزا نیز می تواند تاثیر مشابهی در بروز اثر لبه (Edge effect) داشته باشد. لذا همواره توصیه می شود کلیه اجزای کیت های الیزا ساعتی پیش از شروع به کار به دمای محیط برسند.

اگرچه اثر لبه (Edge effect) مثبت براحتی در انکوباسیون های کوتاه مدت با استفاده از انکوباتورهای ۳۷ درجه گرم [warm incubator] دیده می شود؛ وضعیت اثر لبه (Edge effect) منفی در انکوباتورهای بلندمدت با استفاده از انکوباتورهای سرد ۴ درجه مبهم و نامشخص است. باید توجه داشته باشیم که اثر لبه (Edge effect) منفی کمتر شایع است یا حداقل کمتر از این عبارت نسبت به اثر لبه (Edge effect) مثبت استفاده می شود.

درهرحال اگر در متدهای ایمونواسی اثر لبه (Edge effect) مثبت را مشاهده کردیم و یا به اثر لبه (Edge effect) منفی مشکوک شدیم بهتر است همیشه یکی از شش حالات ممکن ِدرج شده در جدول زیر را در نظر بگیریم.

وابستگی علامت اثر لبه به شرایط دما در طول (در-ابتدای) انکوباسیون

وابستگی علامت اثر لبه به شرایط دما در طول (در-ابتدای) انکوباسیون

Reference: www.coleparmer.com/tech-article/negative-edge-effect-in-microwell-elisa

ترجمه و نگارش:

دکتر علیرضا لطفی کیان
دکترای علوم آزمایشگاهی بالینی
از دانشگاه علوم پزشکی ایران

مورد تایید و بازبینی شده توسط:

دکتر فرزاد باباخانی

این مقاله را به دوستان خود معرفی کنید

منابع مقاله

این مقاله تالیف شده است و یا منابع مربوطه ثبت نشده است.

این مقاله برای شما مفید بود؟

ثبت دیدگاه

Go to Top