عوارض آزمایش خون و نحوه مدیریت آن

دکتر فرزاد باباخانی

آخرین بروزرسانی

27 فروردین 1403

دکتر فرزاد باباخانی

آخرین بروزرسانی

27 فروردین 1403

آنچه در ادامه می‌خوانید

شایع‌ترین عوارض آزمایش خون
غش کردن (سنکوپ وازوواگال) حین آزمایش خون:
- علت سنکوپ وازوواگال چیست؟
- درمان فوری غش کردن بعد آزمایش خون (فینت کردن) یا سنکوپ وازوواگال:
هماتوم یا کبودی محل خونگیری در آزمایش خون:
- درمان هماتوم یا کبودی محل خونگیری:
عفونت‌ بعد از آزمایش خون:
درد ناشی از درگیری عصب در آزمایش خون:
التهاب ورید یا فلبیت (Phlebitis) در آزمایش خون:
سایر عوارض خونگیری ناشی از آزمایش خون:
نحوه مدیریت عوارض ناشی خونگیری در آزمایش خون:

✔️ آزمایش خون و رگ‌گیری یکی از رایج‌ترین روش‌های پزشکی و آزمایشگاهی برای بررسی بسیار از بیماری‌ها است. این روش به طور کلی یک روش ایمن در نظر گرفته می‌شود اما گاهی اوقات فرد ممکن است عوارض آزمایش خون مانند غش کردن را حین آزمایش تجربه کند.

شایع‌ترین عوارض آزمایش خون

هر فردی باید در فواصل زمانی معینی، با توجه به جنسیت، سن و یا بیماری‌های زمینه‌‌ای، آزمایش خون را انجام دهد. خیلی افراد عوارض زیادی از آزمایش خون را تجربه نمی‌کنند و ممکن است تنها یک کبودی کوچک در محل خونگیری آن‌ها ظاهر شود. اما برخی افراد دچار عوارضی جدی می‌شوند که ممکن است از نحوه مدیریت و کنترل آن اطلاعی نداشته باشند.

غش کردن (سنکوپ وازوواگال) حین آزمایش خون:

غش کردن حین خونگیری یکی از شایع‌ترین عوارض آزمایش خون است و ممکن است برای هرکسی اتفاق بیفتد. پیش از اینکه غش کنید، ممکن است احساس ضعف و سبکی سر داشته باشید و سپس به طور ناگهانی هوشیاری خود را از دست بدهید.

غش کردن حین خونگیری

شایع‌ترین علت غش (به ویژه در میان کودکان و بزرگسالان جوان) سنکوپ با واسطه عصبی است که معمولاً به آن سنکوپ وازوواگال (vasovagal syncope) یا پاسخ وازوواگال (vasovagal response) نیز گفته می‌شود. در پاسخ وازوواگال، فشار خون کاهش می‌یابد و قلب مقدار طبیعی اکسیژن را به مغز پمپاژ نمی‌کند.

علت سنکوپ وازوواگال چیست؟

سنکوپ وازوواگال یک بیماری خوش خیم است که در اثر فعال شدن سیستم عصبی پاراسمپاتیک در پاسخ به برخی محرک های عاطفی یا محیطی ایجاد می شود. به طور معمول، حملات سنکوپ وازوواگال پس از ایستادن برای مدت طولانی رخ می دهد. آنها می توانند با روزه گرفتن، کم آبی بدن، قرار گرفتن در محیط های شلوغ یا بیش از حد گرم، یا دنبال کردن رویدادهای استرس زا، مانند دیدن خون و سوزن، تحریک شوند.

اگرچه مشخص نیست چرا، این محرک‌ها یک واکنش وازوواگال را تحریک می‌کنند که شامل برادی کاردی (کاهش ضربان قلب) و گشاد شدن عروق خونی محیطی است. به نوبه خود، افت فشار خون وجود دارد که در نهایت باعث کاهش اکسیژن رسانی به مغز و در نتیجه هیپوپرفیوژن مغزی و از دست دادن هوشیاری می شود.

یکی دیگر از علل شایع سنکوپ، افت فشار خون ارتواستاتیک است که به کاهش ناگهانی فشار خون اشاره دارد که زمانی رخ می دهد که فرد به طور ناگهانی از حالت درازکش یا نشسته به حالت ایستاده تبدیل می شود. این امر در نتیجه تأخیر در انقباض وریدهای پایین بدن اتفاق می افتد، که برای حفظ فشار خون کافی هنگام تغییر وضعیت ایستاده لازم است. زمانی که این تاخیر اتفاق می افتد، به دلیل تجمع خون در وریدهای پا است که در نتیجه خون کمتری به قلب باز می گردد و باعث افت برون ده قلبی و فشار خون می شود.

سنکوپ وازوواگال

این نوع غش کردن می‌تواند منجر به صدمات جزئی مانند کبودی ناشی از افتادن شود، اما در بیشتر موارد نسبتاً بی‌ضرر است. قبل از پاسخ وازوواگال، ممکن است رنگ پریده به نظر برسید، احساس سبکی سر کنید و یا تاری دید داشته باشید. حالت تهوع، احساس گرما یا عرق سرد نیز می‌تواند علائم اولیه غش کردن باشد. حتی ممکن است شروع به خمیازه کشیدن کنید. همچنین ممکن است نبض کند و ضعیفی داشته باشید.

درمان فوری غش کردن بعد آزمایش خون (فینت کردن) یا سنکوپ وازوواگال:

شامل دراز کشیدن فرد با پاهای بلند شده است تا به افزایش بازگشت وریدی به قلب و بازیابی خونرسانی کافی مغز کمک کند. در بیشتر موارد، سنکوپ وازوواگال فقط چند ثانیه طول می‌کشد و معمولاً بهبودی خود به خودی وجود دارد که نیازی به مراقبت پزشکی بیشتر ندارد.

هماتوم یا کبودی محل خونگیری در آزمایش خون:

یکی دیگر از عوارض آزمایش خون که بدون شک خیلی از افراد تجربه می‌کنند، هماتوم (hematoma) یا کبودی محل خونگیری است. هماتوم تورم، کبودی و برجستگی در ناحیه خونگیری است که در نتیجه نشت خون به بافت‌ها ایجاد می‌شود. هماتوم زمانی ایجاد می‌شود که:

سوزن وارد رگ کوچکی شود. در نتیجه ممکن است رگ پاره شده و کبودی ایجاد گردد.
سوزن کاملا و به طور صحیح وارد رگ نشود.
سوزن زمانی برداشته شود که تورنیکت (گارو) هنوز دور بازوی بیمار بسته شده است.
پس از رگ‌گیری فشار کافی روی محل خونگیری، اعمال نشود.
فرد پس از خونگیری ناحیه ورود سوزن را بمالد.
سوزن از دیواره پشتی ورید عبور کند.
جستجوی کورکورانه رگ.
بیمار تحت درمان با داروی ضدانعقاد باشد.
فرد به ماده ضد عفونی کننده یا چسب زخم یا بانداژ حساسیت داشته باشد.

هماتوم یا کبودی محل خونگیری

درمان هماتوم یا کبودی محل خونگیری:

یک کیسه یخ یا کمپرس سرد را برای حدود 20 دقیقه، چند بار در طول 24 ساعت اول پس از خونگیری، در ناحیه آسیب دیده قرار دهید. برای 24 ساعت دوم پس از خونگیری، از کیسه یخ به کمپرس گرم تغییر دهید. آن را چند بار در طول روز به مدت 20 دقیقه روی ناحیه آسیب دیده بمالید.

درمان هماتوم یا کبودی محل خونگیری

عفونت‌ بعد از آزمایش خون:

عفونت‌های مختلف را می‌توان یکی از عوارض آزمایش خون محسوب کرد. افرادی که دچار نقص سیستم ایمنی هستند، بیشتر در معرض خطر چنین عفونت‌هایی قرار دارند. این عفونت نه تنها ممکن است سبب بیمار شدن فرد شود، بلکه می‌تواند در نتایج آزمایش نیز تداخل ایجاد کند. سپسیس (Sepsis) یکی از انواع خطرناک این عفونت‌ها است که در خون رخ می‌دهد.

شیوه‌های ضعیف کنترل عفونت می‌تواند منجر به عفونت باکتریایی در محلی شود که سوزن وارد پوست شده است. هم بیماران و هم کارکنان بهداشتی می توانند از طریق فلبوتومی در معرض خون افراد دیگر قرار گیرند و آنها را در معرض خطر پاتوژن های منتقله از خون قرار دهد. توصیه می‌شود در صورت مشاهده قرمزی، درد، تورم یا حساسیت در محل رگ‌گیری، حتما با پزشک مشورت کنید.

عفونت‌ بعد از خونگیری

درد ناشی از درگیری عصب در آزمایش خون:

آسیب عصبی نیز یکی دیگر از عوارض آزمایش خون است. گاهی اوقات ممکن است شخصی که رگ‌گیری را انجام می‌دهد، مهارت و تجربه زیادی نداشته باشد و به عصب بیمار آسیب وارد کند. اعصاب در حفره پیش‌کوبیتال به طور کلاسیک روی صفحه‌ای درست در زیر و در مجاورت وریدها قرار می‌گیرند و آنها را مستعد آسیب در طی فلبوتومی می‌کند.

بیمار ممکن است به دلیل درگیری عصب، درد شدید و گزگز احساس کند. در چنین شرایطی توصیه می‌شود، سوزن خارج شود زیرا گاهی اوقات ممکن است آسیب دائمی به عصب وارد گردد. و نیاز به جراحی باشد.

آسیب عصبی ناشی از خونگیری

التهاب ورید یا فلبیت (Phlebitis) در آزمایش خون:

فلبیت به معنای “التهاب ورید” است و یکی از عوارض نادر خونگیری محسوب می‌شود. علائم فلبیت روی بازو یا پایی که ورید ملتهب در آن قرار دارد تأثیر می‌گذارد. علائم فلبیت عبارتند از:

قرمز شدن ناحیه
ورم و التهاب
“خطوط” قرمز قابل مشاهده روی پوست در امتداد ورید.

فلبیت

سایر عوارض خونگیری ناشی از آزمایش خون:

خارش پوست
احساس گیجی
حالت تهوع، استفراغ و اسهال
درد شکم یا کمر
گرگرفتگی، رنگ پریدگی یا سیانوز
کهیر
تاکی کاردی یا تعداد ضربان قلب بالا
فشار خون پایین
تشنج
دپرسیون تنفسی یا نارسایی ریه در تبادل اکسیژن و دی‌اکسید‌کربن
برونکواسپاسم و حمله آسم

نحوه مدیریت عوارض ناشی خونگیری در آزمایش خون:

◼️ اگر بیمار بیهوش شد، عمل خونگیری را متوقف کنید. بیمار را در حالت درازکش قرار دهید و پاهای او را بالا بگیرید. اگر در این زمینه تخصصی ندارید، حتما با پزشک یا اورژانس تماس بگیرید.

◻️ با بیماران صحبت کنید تا استرس ناشی از آزمایش خون کاهش یابد.

◼️ از بیمار بخواهید حدود 15 دقیقه در محل بماند و تا 30 دقیقه بعد از خونگری، به‌هیچ عنوان رانندگی نکند.

◻️ از بیمار بخواهید به آرامی نفس بکشد (نفس عمیق).

◼️ اگر هماتوم ظاهر شد، سوزن را بیرون آورده و به مدت 5 دقیقه محل تزریق را فشار دهید.

◻️ پیش از دراوردن سوزن، گارو را باز کنید.

◼️ ممکن است در بیماران تحت درمان با آسپرین یا ضد انعقاد خونریزی بیش از حد وجود داشته باشد. تا زمان قطع کامل خونریزی از محل رگ‌گیری، بیماران را ترک نکنید.

◻️ در صورتی که بیمار احساس درد شدید کرد، فورا سوزن را خارج کنید تا به عصب، آسیبی وارد نشود.

◼️ در صورت سوراخ شدن شریان، فورا گارو را باز کنید. محل خونگیری را حداقل ۵ دقیقه نگه دارید تا خونریزی متوقف شود. نبض و فشار خون را چک کنید.

◻️ در صورت بروز واکنش حساسیت، به بیمار آنتی هیستامین بدهید. البته در این مورد حتما باید با پزشک مشورت شود.

در healthdirect سایت در مورد عوارض آزمایش خون و نحوه مدیریت آن بیشتر بخوانید:

هنگام آزمایش خون وقتی سوزن داخل رگ شما می رود و از رگ شما خارج می شود ممکن است کمی درد داشته باشد. داشتن تورنیکت روی بازوی شما نیز ممکن است کمی ناراحت کننده باشد. برای اکثر مردم، خیلی درد ندارد. شایع ترین عارضه جانبی آزمایش خون کبودی است.