آزمایش کمپلمان (Complement) | سیستم کمپلمان | CH100 | C1q | C3 | C4 | CH50

سیستم کمپلمان (Complement) به گروهی از پروتئین‌های پلاسما اشاره دارد که در کبد تولید می‌شوند و به طور جمعی برای کمک به نابودی پاتوژن‌ها (عوامل بیگانه) عمل می‌کنند. آنها را مانند یک شبه نظامی کوچک در نظر بگیرید که کار آنتی بادی ها را “تکمیل” می کند. سیستم کمپلمان به صورت آبشار آنزیمی عمل می کند، که به دفاع در برابر عفونت کمک می کند.

اسامی دیگر:

• C1
• C1q
• C2
• C3
• C4
• CH50
• CH100
• Total Complement
• Complement (Antigen Functional or Activity)

چرا آزمایش کمپلمان (Complement) درخواست می شود؟

• برای تعیین اینکه آیا کمبود یا ناهنجاری در پروتئین های سیستم کمپلمان باعث افزایش عفونت یا افزایش فعالیت خود ایمنی می شود یا خیر.
• برای کمک به مانیتورینگ فعالیت و درمان بیماری های خودایمنی و بیماری های مرتبط با کمپلکس ایمنی (کمبود پروتئین های سیستم کمپلمان ممکن است بین 1 تا 10 درصد از تمام نقص های ایمنی اولیه را شامل شود.)
• بیماران مبتلا به لوپوس اریتماتوز فعال ممکن است سطح پروتئین های مکمل C3 و C4 کمتر از حد طبیعی داشته باشند.

چه زمانی آزمایش کمپلمان (Complement) بایستی انجام شود؟

• هنگامی که عفونت های مکرر میکروبی (معمولاً باکتریایی)، التهاب یا ادم غیر قابل توضیح یا علائم مربوط به یک اختلال خود ایمنی دارید.
• به طور دوره ای برای کمک به پایش یک بیماری شناخته شده حاد یا مزمن که بر سیستم کمپلمان تأثیر می گذارد.
• برای تشخیص آنژیوادم
• برای پایش فعالیت بیماری در یک بیمار مبتلا به لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE)، نفریت، غشایی پرولیفراتیو و نفریت پس از استرپتوکوک انجام می شود.

نمونه مورد نیاز آزمایش کمپلمان (Complement):

• ظرف/لوله: لوله با درب قرمز یا زرد (ترجیحا همراه با ژل جداکننده)
• نوع نمونه: سرم
• حجم نمونه: یک میلی لیتر

روش های مختلف انجام آزمایش کمپلمان (Complement) 

شرح روش سنجش لیز لیپوزوم (Automated Liposome Lysis Assay)

یک روش خودکار با استفاده از لیپوزوم ها به عنوان هدف برای سیستم کمپلمان سرم انجام می شود. لیپوزوم‌های نشان‌دار دی‌نی‌تروفنیل (DNP) با آنتی‌بادی نسبت به DNP حساس می‌شوند. کمپلمان سرم باعث لیز و آزادسازی گلوکز-6-فسفات دهیدروژناز به دام افتاده است. گلوکز-6-فسفات دهیدروژناز با گلوکز-6-فسفات و نیکوتین آمید آدنین دی نوکلئوتید (NAD+) واکنش می دهد. سپس + NAD به NADH کاهش می یابد و تبدیل در 340 نانومتر اندازه گیری می شود. این سنجش با سنجش کل سیستم کمپلمان بر اساس لیز گلبول قرمز گوسفند همبستگی دارد، تنوع کمتری دارد و انجام آن ساده‌تر است.

شرح روش سنجش ایمونوسوربنت مرتبط با آنزیم (ELISA) برای مسیر لکتین:

سنجش ایمونوسوربنت مرتبط با آنزیم (ELISA) برای مسیر لکتین اتصال به مانان (MBL) اصول سنجش همولیتیک برای فعال‌سازی کمپلمان را با استفاده از آنتی‌بادی‌های برچسب‌گذاری شده خاص برای نئوآنتی‌ژن‌های تولید شده در نتیجه فعال‌سازی مکمل ترکیب می‌کند. نوارهای صفحه میکرو تیتر با مانان پوشانده شده اند. سرم بیمار در رقیق کننده حاوی مسدود کننده خاص رقیق می شود تا اطمینان حاصل شود که فقط مسیر MBL فعال می شود.

در طی اولین انکوباسیون، سرم رقیق شده بیمار در چاهک ها توسط پوشش فعال می شود. سپس چاهک ها شسته می شوند و کمپلکس حمله غشایی C5b-9 (MAC) با یک آنتی بادی خاص نشاندار آلکالین فسفاتاز به نئوآنتی ژن بیان شده در طول تشکیل MAC شناسایی می شود. پس از شستشوی نهایی، یک سوبسترای آلکالین فسفاتاز اضافه می شود. مقدار فعالیت مکمل مسیر MBL با شدت رنگ محلول ارتباط دارد و با جذب (چگالی نوری) اندازه گیری می شود.

روش سنجش CH50:

سنجش CH50 فعالیت عملکردی مسیر کلاسیک فعال سازی کمپلمان را اندازه گیری می کند. این آزمایش بر روی سرم انجام می شود که جزء مایع خون است که پس از برداشتن سلول های خونی باقی می ماند.در اینجا مراحل مربوط به انجام سنجش CH50 آمده است:

• یک نمونه خون از بیمار جمع آوری کنید و سرم را با اجازه دادن به خون لخته و سپس سانتریفیوژ کردن آن جدا کنید.
• سرم را به غلظت خاصی رقیق کرده و مقدار ثابتی گلبول قرمز حساس شده گوسفند (SRBC) را اضافه کنید. این SRBC ها با آنتی بادی هایی پوشانده شده اند که مسیر کلاسیک فعال سازی کمپلمان را فعال می کنند.
• مخلوط سرم و SRBC را در دمای 37 درجه سانتیگراد برای یک دوره زمانی خاص (معمولا 30 دقیقه) انکوبه کنید.
• پس از انکوباسیون، مخلوط را سانتریفیوژ کنید تا SRBC های دست نخورده ای که توسط مکمل لیز نشده اند، حذف شوند.
• مقدار هموگلوبین آزاد شده از SRBCهای لیز شده را با استفاده از اسپکتروفتومتر اندازه گیری کنید. هموگلوبین نور را در طول موج خاصی جذب می کند، بنابراین میزان هموگلوبین آزاد شده را می توان با اندازه گیری میزان جذب مخلوط در این طول موج اندازه گیری کرد.
• مقدار جذب سرم بیمار را با منحنی استاندارد تولید شده با استفاده از سرم افراد سالم با مقادیر شناخته شده CH50 مقایسه کنید. مقدار CH50 به عنوان رقت سرم مورد نیاز برای لیز کردن 50 درصد از SRBC های حساس در سنجش تعریف می شود.
• اگر مقدار CH50 بیمار کمتر از محدوده طبیعی باشد، ممکن است نشان دهنده کمبود یا اختلال در مسیر کلاسیک فعال سازی کمپلمان باشد.

سنجش CH50 ابزار مفیدی برای تشخیص و پایش شرایطی است که شامل فعال‌سازی مکمل‌ها مانند بیماری‌ها و عفونت‌های خودایمنی است. با این حال، باید توجه داشت که سنجش CH50 فقط فعالیت مسیر کلاسیک فعال‌سازی کمپلمان را اندازه‌گیری می‌کند و اطلاعاتی در مورد مسیرهای جایگزین یا لکتین ارائه نمی‌کند.

روش های ایمونولوژیک برای اندازه گیری مقدار C3 و C4:

رایج‌ترین روش‌ها برای اندازه‌گیری C3 و C4 از طریق سنجش‌های ایمونولوژیک است که از آنتی‌بادی‌های خاص برای شناسایی و تعیین کمیت پروتئین‌های نمونه خون بیمار استفاده می‌کنند. چندین تکنیک مختلف وجود دارد که می توان برای انجام سنجش C3 و C4 استفاده کرد، اما مراحل کلی درگیر به شرح زیر است:

• جمع آوری نمونه خون: مقدار کمی خون از ورید بیمار با استفاده از سوزن و سرنگ گرفته می شود. خون در یک لوله استریل جمع آوری شده و اجازه لخته شدن داده می شود یا برای جلوگیری از لخته شدن با یک ضد انعقاد مخلوط می شود.
• آماده سازی نمونه: نمونه خون در آزمایشگاه پردازش می شود تا برای تجزیه و تحلیل آماده شود. این ممکن است شامل سانتریفیوژ برای جدا کردن سرم یا پلاسما از اجزای سلولی خون باشد.
• سنجش ایمونولوژیک: نمونه آماده شده سپس تحت آزمایش ایمونولوژیک قرار می گیرد که از آنتی بادی های خاص برای شناسایی و تعیین کمیت سطوح پروتئین های C3 و/یا C4 استفاده می کند. انواع مختلفی از سنجش وجود دارد که می‌توان از آن استفاده کرد، از جمله سنجش‌های ایمونوسوربنت متصل به آنزیم (ELISAs)، نفلومتری و ایمونودیفیوژن شعاعی.

الایزا: در این روش سرم یا پلاسمای بیمار به چاهک های پوشیده شده با آنتی بادی های مخصوص C3 یا C4 اضافه می شود. اگر پروتئین در نمونه وجود داشته باشد، به آنتی بادی در سطح چاه متصل می شود. آنتی بادی دوم مرتبط با آنزیم اضافه می شود که به طور خاص به C3 یا C4 متصل می شود و یک کمپلکس آنتی ژن-آنتی بادی را تشکیل می دهد. سپس، یک سوبسترا اضافه می‌شود که وقتی توسط آنزیم جدا می‌شود، یک سیگنال رنگ یا نور تولید می‌کند. شدت سیگنال متناسب با مقدار پروتئین C3 یا C4 در نمونه است.

نفلومتری: این تکنیک میزان نور پراکنده شده توسط کمپلکس آنتی بادی-آنتی ژن در محلول را اندازه گیری می کند. سرم یا پلاسمای بیمار با آنتی بادی های مخصوص C3 یا C4 مخلوط می شود و این مخلوط تحت پرتوی نور قرار می گیرد. اگر پروتئین ها وجود داشته باشند، به آنتی بادی متصل می شوند و کمپلکس هایی تشکیل می دهند که نور را پراکنده می کنند. شدت نور پراکنده اندازه گیری می شود و نتیجه متناسب با مقدار C3 یا C4 در نمونه است.

ایمونودیفیوژن شعاعی (Radial immunodiffusion): در این روش سرم یا پلاسمای بیمار به ژل حاوی آنتی بادی های مخصوص C3 یا C4 اضافه می شود. نمونه از طریق ژل به بیرون منتشر می شود و اگر حاوی جزء مکمل مربوطه باشد، یک حلقه رسوبی را تشکیل می دهد. اندازه حلقه متناسب با غلظت C3 یا C4 در نمونه است.

تفسیر نتیجه: مرحله نهایی شامل تفسیر نتایج سنجش است. سطح C3 و/یا C4 در خون بیمار بر حسب میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) گزارش می شود و می تواند با محدوده مرجع برای افراد سالم مقایسه شود. سطوح غیر طبیعی ممکن است نشان دهنده کمبود مکمل، بیماری خودایمنی، عفونت یا سایر شرایط زمینه ای باشد.
به طور کلی، سنجش‌های C3 و C4 ابزارهای تشخیصی مهمی هستند که می‌توانند به شناسایی اختلال عملکرد مکمل و هدایت تصمیم‌های درمانی کمک کنند. انتخاب روش سنجش بستگی به در دسترس بودن منابع، تجهیزات آزمایشگاهی و نیازهای خاص ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی دارد.

آمادگی قبل از انجام آزمایش کمپلمان (Complement) :

به آمادگی خاصی نیاز ندارد

چه چیزی در آزمایش کمپلمان (Complement) مورد بررسی قرار می گیرد؟

سیستم کمپلمان تقریباً از 60 پروتئین تشکیل شده است که تقریباً 30 تای آنها پروتئین های در گردش خون هستند که با یکدیگر برای تقویت پاسخ های ایمنی و التهابی کار می کنند. غلظت آنها در خون 3 تا 4 گرم در لیتر است. کمپلمان 10 درصد از پروتئین های سرم را می سازد. تست های کمپلمان میزان یا فعالیت پروتئین های کمپلمان را در خون اندازه گیری می کنند.

نقش اصلی سیستم کمپلمان کمک به شناسایی، از بین بردن و حذف پاتوژن های خارجی مانند باکتری ها و ویروس ها و همچنین مواد آسیب دیده “خودی” (مانند سلول ها و پروتئین ها) است. سیستم کمپلمان به این دلیل نامیده می شود که دفاع طبیعی بدن مانند آنتی بادی ها را «تکمیل» یا کمک می کند. بنابراین، سیستم کمپلمان نیز زمانی فعال می‌شود که بدن آنتی‌بادی می‌سازد، چه علیه خود یا مهاجمان خارجی. بدن آنتی‌بادی‌هایی را علیه بافت‌های خود می‌سازد که فکر می‌کند در بیماری‌های مختلف خودایمنی خارجی هستند (اتوآنتی‌بادی)

سیستم کمپلمان بخشی از سیستم ایمنی ذاتی بدن است. برخلاف سیستم ایمنی اکتسابی که آنتی بادی هایی تولید می کند که تهدیدات خاص را هدف قرار داده و از آنها محافظت می کند، سیستم ایمنی ذاتی غیراختصاصی است و می تواند به سرعت به مواد خارجی پاسخ دهد. ایمنی ذاتی نیازی به قرار گرفتن قبلی در معرض یک میکروب مهاجم یا ماده آزاردهنده ندارد و خاطره ای از برخوردهای قبلی را حفظ نمی کند. سنتز اجزای کمپلمان توسط IL-1 و γ-اینترفرون افزایش می یابند.

9 پروتئین کمپلمان اولیه وجود دارد که C1 تا C9 نامگذاری می شوند. این اجزا، با فعال‌سازی، تقویت، تجزیه و تشکیل کمپلکس‌های پروتئینی که به عفونت‌ها، بافت‌های «غیر خود» (مانند پیوندها)، بقایای سلول‌های مرده (به عنوان مثال آپوپتوز)، یا بافت التهابی متصل شده و در یک رویکرد آبشاری با هم عمل می‌کنند و به موارد فوق پاسخ می دهند.

آبشار کمپلمان از 3 مسیر مجزا تشکیل شده است که ممکن است برای همگرا شدن در یک مسیر مشترک نهایی فعال شوند. این مسیرها شامل «مسیر کلاسیک» (شامل اجزای C1qrs، C2، C4)، «مسیر آلترناتیو» (شامل اجزای C3، فاکتور B، پروپردین)، و «مسیر لکتین» (معروف به لکتین اتصال مانان [MBL]) است. نتیجه نهایی هر سه مسیر فعال سازی یکسان است – تشکیل مجتمع حمله غشایی (MAC).

مسیر کلاسیک توسط موارد زیر فعال می شوند:

کمپلکس Ag & Ab مانند محرک های ایمنی، آسیب بافتی یا IgG تجمع یافته. محرک های غیر ایمنی مانند CRP، DNA، تریپسین، ای کولی، سالمونلا، ویروس ها، اندوتوکسین و کریستال های اورات.

مسیر جایگزین توسط موارد زیر فعال می شوند:

محرک های ایمنی مانند IgA تجمع یافته، گاهی اوقات IgG. محرک های غیر ایمونولوژیک لیپوپلی ساکاریدها (اندوتوکسین)، تریپسین و آنزیم شبه تریپسین، زهر مار کبری، انگل و اسید تیکوئیک باکتری های گرم مثبت.

مسیر لکتین توسط موارد زیر فعال می شوند:

مسیر لکتین مکمل زمانی فعال می شود که MBL با گروه های کربن 3 و 4 OH مانند N-acetyl-d-glucosamine، گلوکز، فوکوز و مانوز به هگزوزها متصل می شود. این قندها به صورت ساختارهای O-پلی ساکارید تکراری بر روی سطوح باکتری ها، مخمرها، انگل ها، مایکوباکتری ها و برخی ویروس ها بیان می شوند.

اجزای کمپلمان علاوه بر کبد،ممکن است در اپیتلیوم روده، سلول های ماکروفاژیک و طحال نیز سنتز شوند. C1 یک کمپلکس وابسته به کلسیم است و از C1q، C1r و C1s تشکیل شده است که در اپیتلیوم اپیتلیوم گوارشی و دستگاه ادراری-تناسلی سنتز می شود.

جزء C3 کمپلمان در ناحیه β-گلوبولین الکتروفورز قرار می گیرد. C4 در الکتروفورز پروتئین سرم کمتر شناسایی نمی شود زیرا غلظت آن به طور معمول فقط یک پنجم غلظت C3 است. هر دو C3 و C4 در حال حاضر به راحتی توسط nephelometry برای نظارت بر فعالیت بیماری روماتیسمی اندازه گیری می شوند.

یک مولکول IgM منفرد یا دو مولکول IgG برای فعال سازی کمپلکس شناسایی آغاز شده توسط C1q کافی است. فرآیند فعال سازی کمپلمان، یک آبشار را راه اندازی می کند که شامل یک حلقه تقویت است.

حلقه تقویت توسط C3، با برش یک سری از پروتئین ها انجام می شود و منجر به سه محصول نهایی اصلی می شود:

• آنافیلاتوکسین ها که التهاب را تحریک می کنند (C3a, C5a)، نفوذپذیری رگ‌های خونی را افزایش می‌دهد و به گلبول‌های سفید خون (WBC) که با عفونت مبارزه می‌کنند اجازه می‌دهد از جریان خون خارج شده و وارد بافت‌ها شوند.
• پپتیدهای اپسونیزاسیون که برای نوتروفیل ها کموتاکتیک هستند (C3b) و فاگوسیتوز را تحریک می کند، فرآیندی که در آن میکروب ها توسط ماکروفاژها و نوتروفیل ها بلعیده می شوند و از بین می روند.
• کمپلکس حمله غشایی (MAC)، که لیز سلولی را ترویج می کند. MAC به سطح هر میکروب، سلول غیرطبیعی یا ماده ای که هدف تخریب قرار گرفته است، متصل می شود. یک ضایعه (سوراخ) در دیواره غشاء به قطر 8-12 نانومتر ایجاد می کند و باعث لیز می شود، که با خروج محتویات باعث از بین رفتن هدف می شود – مانند سوراخ کردن یک بالون پر از آب.

فعال سازی کمپلمان منجر به موارد زیر می شود:

• لیز باکتری ها، ویروس ها و سلول ها.
• واسطه التهاب حاد.
• منجر به آزاد شدن هیستامین می شود.
• به اپسونیزاسیون و فاگوسیتوز کمک می کند.
• نقش تنظیمی دارد و التهاب حاد را در پاسخ ایمنی تنظیم می کند
• اتساع عروق در محل التهاب.
• افزایش چسبندگی سلول های فاگوسیت به اندوتلیوم عروق خونی.
• حرکت سلول های فاگوسیتی را به ناحیه التهاب هدایت می کند.
• در نهایت عفونت را پاک می کند.

انواع مختلف سلول، گلیکوپروتئین های غشایی سطحی را بیان می کنند که با یک یا چند قطعه از C3 تولید شده در طی فعال سازی و تخریب کمپلمان واکنش می دهند. گیرنده مکمل 1 (CR1) در افزایش فاگوسیتوز مهم است. CR1 یک عامل مهم موجود در گلبول های قرمز است.

تست های کمپلمان میزان یا عملکرد (فعالیت) پروتئین های کمپلمان را در خون اندازه گیری می کنند. اجزای کمپلمان ممکن است به صورت جداگانه یا با هم اندازه گیری شوند تا مشخص شود که آیا سیستم به طور معمول کار می کند یا خیر. C3 و C4 بیشترین اندازه گیری پروتئین های کمپلمان را شامل می شوند. اگر پزشک به کمبودی مشکوک باشد که با C3 یا C4 اندازه گیری نمی شود، فعالیت کل مکمل را می توان اندازه گیری کرد.

تست عملکردی CH50 عملکرد مسیر کامل کمپلمان کلاسیک را که توسط اجزای C1 – C9 واسطه می شود، اندازه گیری می کند. اگر این اندازه گیری خارج از محدوده طبیعی باشد، هر یک از 9 سطح مختلف کمپلمان را می توان به صورت جداگانه اندازه گیری کرد تا به دنبال کمبودهای ارثی یا اکتسابی باشد

عدم وجود اجزای اولیه (C1، C2، C3، C4) آبشار کمپلمان منجر به ناتوانی کمپلکس های ایمنی در فعال کردن آبشار می شود. بیماران مبتلا به کمبود پروتئین های اولیه مکمل قادر به تولید پپتیدهای لازم برای پاکسازی کمپلکس های ایمنی و جذب نوتروفیل ها یا ایجاد فعالیت لیتیک نیستند. این بیماران حساسیت بیشتری نسبت به عفونت با میکروارگانیسم های کپسول دار دارند. آنها همچنین ممکن است علائمی داشته باشند که نشان دهنده بیماری خود ایمنی باشد. کمبود کمپلمان ممکن است یک عامل اتیولوژیک در ایجاد بیماری خودایمنی باشد.

بیماران مبتلا به کمبود پروتئین های آخر کمپلمان (C5، C6، C7، C8 و C9) قادر به تشکیل MAC نیستند و ممکن است حساسیت بیشتری نسبت به عفونت های نایسریال داشته باشند.

کاهش سطح کمپلمان می تواند مادرزادی یا اکتسابی باشد. با فعال شدن سیستم مکمل، اجزای کمپلمان مصرف می شوند. اگر سیستم به طور مداوم یا بیش از حد فعال باشد، سطح سرمی ممکن است کاهش یابد. سیستم کمپلمان با حضور کمپلکس های آنتی بادی/آنتی ژن تحریک می شود. مانند آنژیوادم ارثی، اجزای کمپلمان مصرف می‌شوند و سطح سرمی کاهش می‌یابد. بیماری های مرتبط با این کمپلکس های ایمنی عبارتند از بیماری سرم، لوپوس اریتماتوز، اندوکاردیت عفونی، رد پیوند کلیه، واسکولیت، برخی از اشکال گلومرولونفریت و عفونت ها.

از آنجایی که این بیماری ها با موفقیت درمان می شوند، می توان انتظار داشت که سطح کمپلمان به حالت عادی بازگردد. افزایش اجزای کمپلمان را می توان با شروع بیماری های التهابی حاد مختلف (مانند تیروئیدیت، پری آرتریت ندوزوم، آرتریت روماتوئید) یا آسیب حاد بافتی (مانند انفارکتوس حاد میوکارد) مشاهده کرد. کمپلمان بسیار شبیه به یک پروتئین واکنش حاد است.

آزمایش کمپلمان ممکن است شامل کمی سازی پروتئین های مکمل/زیر واحد، ارزیابی کیفی عملکرد مکمل/زیر واحد، و شناسایی جهش های ژنتیکی موثر بر سنتز کمپلمان باشد.

سطح کمپلمان را می توان در سایر مایعات بدن مانند مایعات جنب، پریکارد و سینوویال نیز اندازه گیری کرد. سطوح کم کمپلمان مایع مشخصه افیوژن بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید (با وجود افزایش سطح سرمی)، لوپوس اریتماتوز سیستمیک و عفونت های باکتریایی است.

عوامل مداخله گر در آزمایش کمپلمان (Complement)

• C3 در دمای اتاق بسیار ناپایدار است. اگر نمونه بیش از 1 ساعت بماند، سطح کمپلمان ممکن است به طور کاذب پایین باشد. سرم باید بلافاصله پس از دریافت نمونه جدا شده و منجمد شود.
• از آنجایی که این یک سنجش عملکردی است، نتایج به حمل و نقل و ذخیره سازی مناسب نمونه بستگی دارد.
• همولیز نمونه ممکن است نتایج آزمایش را تغییر دهد.

اهمیت بالینی آزمایش کمپلمان (Complement)

افزایش سطح سرمی:

• تب روماتیسمی (حاد)
• انفارکتوس میوکارد، حاد (AMI)
• کولیت اولسراتیو
• بیماری های التهابی
• استرس
• تروما
• سرطان

کمپلمان می تواند بسیار شبیه به یک پروتئین واکنش دهنده فاز حاد ایجاد شود. با این بیماری ها، کمپلمان افزایش می یابد.

کاهش سطح سرمی:

• آنژیوادم ارثی: آنژیوادم ارثی فقدان مادرزادی یک “مهار کننده” C1 (که اغلب C1 استراز نامیده می شود) است. سیستم کمپلمان بیش از حد فعال شده و اجزای کمپلمان مصرف می شوند و سطح سرمی کاهش می یابد.
• بیماری های شدید کبدی مانند هپاتیت یا سیروز: کبد محل سنتز بسیاری از اجزای کمپلمان است. سنتز در حضور بیماری کبد کاهش می یابد.
• بیماری خودایمنی (SLE، گلومرولونفریت، نفریت لوپوس، آرتریت روماتوئید [شدید و فعال]، سندرم شوگرن)
• بیماری سرم (بیماری کمپلکس ایمنی)
• رد پیوند کلیه (حاد): این بیماری ها با افزایش حضور کمپلکس های آنتی بادی/آنتی ژن همراه هستند که به عنوان فعال کننده های کمپلمان عمل می کنند. سیستم کمپلمان بیش از حد فعال شده و اجزای کمپلمان مصرف می شوند و سطح سرمی کاهش می یابد.
• کم خونی همولیتیک
• سوء تغذیه: این بیماری با کاهش پروتئین همراه است. کمپلمان یک پروتئین است و می توان انتظار داشت که سنتز آن در این بیماری ها کاهش یابد.
• عفونت هایی مانند سپسیس گرم منفی یا اندوکاردیت باکتریایی
• گلومرولونفریت (به ویژه پس از استرپتوکوک و غشایی پرولیفراتیو): مسیرهای جایگزین فعال سازی کمپلمان رخ می دهد. سیستم کمپلمان بیش از حد فعال شده و اجزای مکمل مصرف می شوند و سطح سرمی کاهش می یابد.

ملاحظات بالینی آزمایش کمپلمان (Complement)

خطر عفونت در محل رگ‌گیری به دلیل احتمال نقص ایمنی. به بیمار آموزش دهید که در صورت بروز تورم، قرمزی، افزایش دما، ادم یا درد در محل یا تب، به ارائه دهنده خدمات بهداشتی اطلاع دهد.

محدوده مرجع آزمایش کمپلمان (Complement):

Complement Functional:

• Alternative Complement Pathway: > or =46% normal
• Mannan Binding Lectin Complement Pathway: > or =10%
• Total complement: 30–75 U/mL
• C2 Complement: 25-47 U/mL
• C3 Complement: 21-50 U/mL
• C4 Complement: 22-45 U/mL
• C5 Complement: 29-53 U/mL
• C6 Complement: 32-57 U/mL
• C7 Complement: 36-60 U/mL
• C8 Complement: 33-58 U/mL
• C9 Complement: 37-61 U/mL
• C1q Complement: 34-63 U/mL

Amount of complement components

• Complement C1q: 12-22 mg/dL
• Complement C3: 75-175 mg/dL
• Complement C4: 14-40 mg/dL
•  Complement C5: 10.6-26.3 mg/dL

توجه: محدوده مرجع و واحد آزمایش وابسته به روش انجام و کیت می باشد و ممکن است در آزمایشگاه های مختلف متفاوت باشد. بنابراین توصیه می گردد که آزمایش ها ترجیحا در یک آزمایشگاه مورد بررسی قرار گیرد.

سوالات متداول

چگونه از نتایج آزمایش کمپلمان (Complement) استفاده می شود؟

تست های کمپلمان، معمولاً C3 و C4، برای تعیین اینکه آیا کمبود یا ناهنجاری در سیستم کمپلمان باعث بیماری یا وضعیت یک فرد می شود یا در آن نقش دارد، استفاده می شود. فعالیت کل کمپلمان (CH50) ممکن است برای بررسی یکپارچگی کل مسیر کمپلمان کلاسیک درخواست شود. سایر اجزای کمپلمان در صورت لزوم درخواست می شوند تا به دنبال کمبودها باشند.

تست کمپلمان ممکن است برای موارد زیر استفاده شود:

• کمک به تشخیص علت عفونت های مکرر میکروبی (مانند استرپتوکوک پنومونیه، نایسریا مننژیتیدیس، سوزاک)، آنژیوادم یا التهاب
• کمک به تشخیص و پایش فعالیت و درمان بیماری‌های خودایمنی حاد یا مزمن مانند لوپوس (لوپوس اریتماتوز سیستمیک یا SLE) و آرتریت روماتوئید
• مانیتورینگ بیماری ها و شرایط مرتبط با کمپلکس ایمنی مانند گلومرولونفریت (یک اختلال کلیوی)، بیماری سرم و واسکولیت

چه زمانی آزمایش کمپلمان (Complement) درخواست می شود؟

آزمایش کمپلمان ممکن است زمانی درخواست شود که فرد دارای التهاب یا ادم غیرقابل توضیح یا علائم یک اختلال خود ایمنی مانند لوپوس باشد. همچنین ممکن است زمانی درخواست شود که یک پزشک مشکوک باشد که ممکن است فردی به بیماری مرتبط با کمپلکس ایمنی مبتلا باشد و بخواهد وضعیت سیستم کمپلمان فرد را بررسی کند.

هنگامی که کل فعالیت کمپلمان (CH50، گاهی اوقات CH100 نامیده می شود) غیر طبیعی باشد، ممکن است اجزای مکمل جداگانه درخواست شوند تا به تعیین اینکه کدام یک از اجزاء کم یا غیر طبیعی هستند کمک می کند. سطوح C3 و C4 اغلب درخواست می شوند، اما موارد دیگر مانند مهارکننده C1q ممکن است در صورت مشکوک شدن به سایر کمبودها درخواست شوند. C3 و C4 اغلب با هم درخواست می شوند زیرا سطوح نسبی اغلب مهم هستند.

هنگامی که یک بیماری حاد یا مزمن تشخیص داده شد، ممکن است از آزمایش کمپلمان برای کمک به ارائه یک ایده تقریبی از شدت بیماری با این فرض استفاده شود که شدت آن با کاهش سطوح کمپلمان مرتبط است. همچنین ممکن است گاهی اوقات زمانی که یک پزشک می‌خواهد فعالیت فعلی یک بیماری را پایش کند، آزمایش کمپلمان درخواست شود.

نتیجه آزمایش کمپلمان (Complement) چه چیزی را نشان می دهد؟

سطوح کمپلمان ممکن است به دلیل افزایش مصرف (به دلیل افزایش فعال شدن) یا به ندرت کمبود ارثی کاهش یابد. کمبود ارثی در یکی از پروتئین های کمپلمان معمولاً منجر به فراوانی عفونت های مکرر میکروبی می شود. کاهش سطح کمپلمان همچنین با افزایش خطر ابتلا به یک بیماری خودایمنی مرتبط است. هر دو سطح C3 و C4 به طور معمول در لوپوس کاهش می یابند در حالی که C3 به تنهایی در سپتی سمی و عفونت های ناشی از قارچ ها یا انگل هایی مانند مالاریا کم می شود.

اگر کمبود به دلیل یک بیماری زمینه‌ای حاد یا مزمن باشد، در صورتی که بیماری زمینه‌ای برطرف شود، معمولاً سطح کمپلمان به حالت عادی باز می‌گردد.

کاهش فعالیت مکمل ممکن است با موارد زیر مشاهده شود:

• عفونت های مکرر میکروبی (معمولاً باکتریایی)
• بیماری های خود ایمنی، از جمله لوپوس و آرتریت روماتوئید
• آنژیوادم ارثی
• آنژیوادم اکتسابی
• انواع مختلف بیماری کلیوی، از جمله گلومرولونفریت، نفریت لوپوس، نفریت غشایی و نفروپاتی IgA و همچنین رد پیوند کلیه
• سیروز
• هپاتیت
• سوء تغذیه
• سپتی سمی، شوک
• بیماری سرم (بیماری کمپلکس ایمنی)

سطح پروتئین کمپلمان معمولاً همراه با سایر پروتئین های نامرتبط به نام واکنش دهنده های فاز حاد در طول التهاب حاد یا مزمن افزایش می یابد. همه اینها معمولاً زمانی که شرایط زمینه ای برطرف شد به حالت عادی باز می گردند. با این حال، پروتئین های کمپلمان در این شرایط به ندرت اندازه گیری می شوند

افزایش فعالیت مکمل ممکن است با موارد زیر نیز مشاهده شود:

• سرطان (لوسمی، لنفوم هوچکین، سارکوم)
• کولیت زخمی
• تیروئیدیت
• انفارکتوس حاد میوکارد
• سارکوئیدوز
• آرتریت روماتوئید نوجوانان

آیا چیز دیگری هست که باید بدانم؟

افزایش و کاهش سطوح کمپلمان به پزشک نمی‌گوید بیمار چه مشکلی دارد، اما می‌تواند نشانه‌ای از درگیر بودن سیستم ایمنی بدن با یک بیماری باشد.

سایر قسمت های سیستم ایمنی ذاتی کدامند؟

• سیستم فاگوسیتیک (گلبول های سفید، از جمله نوتروفیل ها و مونوسیت ها/ماکروفاژها)، که وظیفه آن بلعیدن و هضم میکروب های مهاجم است.
• واسطه های التهابی (سایتوکاین ها، اینترلوکین ها و کموکاین ها) تولید شده توسط سلول های مختلف از جمله بازوفیل ها، ماست سل ها و ائوزینوفیل ها
• سلول های کشنده طبیعی (NK)
• واکنش‌دهنده‌های فاز حاد، که گروهی از پروتئین‌های محلول هستند که می‌توانند باعث تغییر در رشد بسیاری از سلول‌ها، از جمله گلبول‌های سفید خون که آنها را تولید می‌کنند، شوند.

در سایت National Institutes of Health در مورد کمپلمان بخوانید:

سیستم کمپلمان جزو اولین خط دفاعی انسان در برابر پاتوژن های میکروبی است زیرا نقش مهم در مقابله عفونت/التهاب دارد. کمپلمان از مجموعه ای از پروتئین های محلول و متصل به سلول تشکیل شده است که در یک اثر آبشاری، مشابه مسیرهای انعقادی، فعال می شوند. مولکول‌های تشخیص الگوی متفاوتی وجود دارد که سیستم کمپلمان را در پاسخ به محرک‌ها یا تهدیدها فعال می‌کنند و از طریق سه مسیر شروع: کلاسیک، لکتین و آلترناتیو عمل می‌کنند.

مطالب مرتبط در متااورگانون:

• Autoimmune Diseases
• آزمایش نایسریا گونوره
• آزمایش لوپوس آنتی کواگولانت (LAC)

در جای دیگر وب:

• KidsHealth.org: Immune System
• Genetics Home Reference: Hereditary angioedema