آزمایش آنتی ترومبین | Antithrombin | بررسی عملکرد آنتی ترومبین | AT 3

آنتی ترومبین یک گلیکوپروتئین پلاسما است که چندین آنزیم آبشار انعقادی را مهار می کند و در نتیجه به عنوان یک عامل ضد انعقاد اصلی عمل می کند. آنتی ترومبین  بازدارنده اولیه ترومبین است که برای ایجاد لخته های خون لازم است. همچنین بازدارنده اولیه دو فاکتور انعقادی شامل فاکتور Xa و فاکتور IXa است که برای تولید ترومبین مورد نیاز هستند.

اسامی دیگر:

• Functional Antithrombin III
• AT III
• AT 3
• Antithrombin (Activity and Antigen)

چرا آزمایش آنتی ترومبین درخواست می شود؟

• برای کمک به بررسی علت لخته شدن خون نامناسب مکرر
• برای کمک به تشخیص کمبود آنتی ترومبین

چه زمانی آزمایش آنتی ترومبین بایستی انجام شود؟

• چند ماه پس از لخته شدن خون (قسمت ترومبوتیک) یا زمانی که به درمان ضد انعقادی هپارین مطابق انتظار پاسخ نمی دهید
• در سقط مکرر جنین

نمونه مورد نیاز برای آزمایش آنتی ترومبین:

• ظرف/لوله: لوله با درب آبی کم رنگ (حاوی ضد انعقاد 3/2 درصد سدیم سیترات)
• نوع نمونه: پلاسمای بدون پلاکت
• حجم نمونه: 1 میلی لیتر

• نمونه را سانتریفیوژ کنید، تمام پلاسما را به یک ویال پلاستیکی منتقل کنید و دوباره پلاسما را سانتریفیوژ کنید.
• پلاسما را بلافاصله (بیشتر از 4 ساعت پس از جمع آوری) در 20- درجه سانتیگراد یا در حالت ایده آل < یا 40- درجه سانتیگراد منجمد کنید.
• یک نمونه دو سانتریفیوژ شده برای نتایج دقیق بسیار مهم است زیرا آلودگی پلاکتی ممکن است باعث نتایج کاذب شود.
• درمان با هپارین ممکن است آنتی ترومبین پلاسما را کاهش دهد.

روش انجام آنتی ژن آنتی ترومبین:

ایمونواسی لاتکس (LIA)

شرح روش

آنتی ژن آنتی ترومبین با استفاده از روش ایمونواسی  لاتکس (LIA) تعیین می شود. پلاسمای بیمار، حاوی آنتی ژن آنتی ترومبین، با یک معرف لاتکس حاوی آنتی بادی های ضد انسانی خرگوش ترکیب می شود. یک واکنش آنتی ژن-آنتی بادی رخ می دهد، که باعث می شود ذرات لاتکس آگلوتینه شده و دانه ها را تشکیل دهند. دانه ها قطرهای بزرگتر از طول موج نور (405 نانومتر) را تشکیل می دهند که باعث جذب نور می شود. این تغییر در جذب در طول زمان اندازه گیری می شود و به عنوان چگالی نوری دلتا گزارش می شود. افزایش جذب متناسب با غلظت آنتی ژن آنتی ترومبین موجود در نمونه است.

روش انجام فعالیت آنتی ترومبین:

سنجش کروموژنیک

شرح روش

پلاسمای بیمار، حاوی آنتی ترومبین، مخلوط شده و با معرف حاوی فاکتور Xa و هپارین اضافی انکوبه می شود. فعالیت فاکتور Xa در معرف به سرعت توسط آنتی ترومبین مهار می شود. سپس فعالیت باقیمانده فاکتور Xa با استفاده از سنجش فعالیت آمیدولیتیک اندازه گیری می شود. این زمانی اتفاق می‌افتد که فاکتور Xa باقیمانده، سوبسترای کروموژنیک N-alpha-benzyloxycarbonyl-D-arginyl-L-glycyl-L-arginine-p-nitroaniline-dihydrochloride را لیز می‌کند و متعاقباً p-nitroaniline (که در 405 نانومتر تشخیص داده می‌شود) در سطحی متناسب با مقدار آنتی ترومبین در نمونه آزاد می‌کند. این روش مبتنی بر مهار فاکتور Xa است و بنابراین، تنها مقادیر بالاتر کوفاکتور هپارین II، آلفا-2-ماکروگلوبولین، یا آلفا-1-آنتی تریپسین روی سنجش تأثیر می گذارد.

آمادگی قبل از انجام آزمایش آنتی ترومبین:

• به آمادگی خاصی نیاز ندارد
• توجه داشته باشید که اگر وضعیت فرد ممکن است بر سطح آنتی ترومبین (مانند DIC) تأثیر بگذارد و/یا پس از درمان لخته خون با هپارین تحت آزمایش قرار گیرد ، آزمایش کمبود آنتی ترومبین توصیه نمی شود.

چه چیزی در آزمایش آنتی ترومبین مورد بررسی قرار می گیرد؟

آنتی ترومبین عضوی از ابرخانواده مهارکننده پروتئاز سرین (سرپین) است. این سرپین ضد انعقاد اصلی پلاسما است که واسطه غیرفعال کردن آنزیم‌های پروتئاز پروتئاز سرین، عمدتاً ترومبین و فاکتورهای انعقادی Xa و IXa است. تشکیل کمپلکس‌های غیرفعال و پیوند کووالانسی سرین پروتئاز و آنتی‌ترومبین را کاتالیز می‌کنند که متعاقباً از گردش خون پاک می‌شوند. آنتی ترومبین واسطه فعالیت ضد انعقادی هپارین است.

ژن آنتی ترومبین در کروموزوم 1، یک گلیکوپروتئین با وزن مولکولی تقریباً 58000 را کد می کند که در کبد سنتز می شود و در غلظت پلاسمایی نسبتاً بالایی (تقریباً 2.3 میکرومول در لیتر) وجود دارد. نیمه عمر بیولوژیکی آنتی ترومبین 2 تا 3 روز است.

آزمایش آنتی ترومبین فعالیت (عملکرد) و مقدار (آنتی ژن) آنتی ترومبین را در خون افراد اندازه گیری می کند و برای ارزیابی فرد برای لخته شدن بیش از حد خون مورد استفاده قرار می گیرد.

به طور معمول، هنگامی که یک رگ خونی آسیب می بیند، بدن فرآیند پیچیده ای به نام هموستاز را برای تشکیل لخته خون و جلوگیری از از دست دادن بیشتر خون آغاز می کند. بخشی از این فرآیند پیچیده شامل فعال سازی چندین پروتئین به نام فاکتورهای انعقادی در مجموعه ای از مراحل است که به آن آبشار انعقاد گفته می شود. آنتی ترومبین با مهار عمل چندین عامل انعقادی فعال، از جمله ترومبین و عوامل Xa ، IXa و XIa به تنظیم این فرایند کمک می کند تا روند را کند کرده و از لخته شدن بیش از حد یا نامناسب (ترومبوز) جلوگیری کند.

افراد مبتلا به اختلال انعقاد بیش از حد به دلیل کمبود آنتی ترومبین ارثی یا اکتسابی در معرض خطر افزایش لخته شدن خون هستند، به ویژه در رگ های عمیق مانند پاها (معروف به ترومبوز وریدی عمقی یا DVT). کمبودهای ارثی نادر هستند و از هر 5000 نفر 1 نفر را تحت تأثیر قرار می دهد. برای افرادی که یک ژن معیوب و یک ژن طبیعی (هتروزیگوت) به ارث می برند، دوره های تشکیل لخته خون نامناسب معمولاً در حدود 20 تا 30 سالگی شروع می شود. به ندرت، یک فرد ممکن است دو ژن آنتی ترومبین معیوب را به ارث برده و در نتیجه مشکلات انعقادی شدید بلافاصله پس از تولد ایجاد شود.

کمبود آنتی ترومبین اکتسابی ممکن است در هر سنی ایجاد شود. آنها با شرایط مختلفی همراه هستند که باعث کاهش تولید، مصرف بیش از حد یا از دست دادن آنتی ترومبین می شود. این شرایط شامل بیماری های کبدی، ترومبوز گسترده، انعقاد داخل عروقی (DIC)، از دست دادن خون، سرطان و سندرم نفروتیک – نوعی بیماری کلیوی است.

دو نوع کمبود آنتی ترومبین وجود دارد. در نوع 1، آنتی ترومبین به طور معمول عمل می کند، اما مقدار آن کافی نیست. با نوع 2، مقدار کافی آنتی ترومبین تولید می شود، اما ناکارآمد است. این انواع را می توان با آزمایش متمایز و ارزیابی کرد:

فعالیت آنتی ترومبین، که عملکرد آنتی ترومبین را ارزیابی می کند

آنتی ژن آنتی ترومبین، که مقدار آنتی ترومبین موجود را اندازه گیری می کند

کمبود اکتسابی آنتی ترومبین بسیار شایع تر از کمبود ارثی است. کمبود اکتسابی ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:

• هپارین درمانی (کاتالیز مصرف آنتی ترومبین)
• انعقاد داخل عروقی و فیبرینولیز (ICF) یا انعقاد داخل عروقی منتشر (DIC) و سایر انعقادهای مصرفی
• بیماری کبد (کاهش سنتز و/یا افزایش مصرف)
• سندرم نفروتیک (از دست دادن پروتئین ادراری)
• شیمی درمانی ال-آسپارژیناز (کاهش سنتز)

افراد بدون علامت با کمبود آنتی ترومبین باید قبل از هرگونه مداخله پزشکی/جراحی که در آن عدم فعالیت خطر ترومبوز را افزایش می دهد، ضد انعقاد پیشگیرانه برای افزایش سطح آنتی ترومبین دریافت کنند. افزایش سطح آنتی ترومبین معمولاً یک مشکل محسوب نمی شود و ممکن است در بیماران مبتلا به هپاتیت حاد، زردی انسدادی، کمبود ویتامین K و پیوند کلیه رخ دهد.

عوامل مداخله گر در آزمایش آنتی ترومبین:

• داروهایی که ممکن است باعث افزایش سطوح شوند عبارتند از استروئیدهای آنابولیک، آندروژن ها، داروهای ضد بارداری خوراکی (حاوی پروژسترون) و سدیم وارفارین.
• داروهایی که ممکن است باعث کاهش سطوح شوند عبارتند از: ایبرینولیتیک، هپارین، ال-آسپارژیناز، و داروهای ضد بارداری خوراکی (حاوی استروژن).
• همولیز نمونه خون و وجود لیپمی ممکن است نتایج آزمایش را تغییر دهد.

اهمیت بالینی آزمایش آنتی ترومبین:

افزایش سطح پلاسما:

• پیوند کلیه
• هپاتیت حاد
• زردی انسدادی
• کمبود ویتامین K: مکانیسم دقیق این سطوح مشخص نیست.

کاهش سطح پلاسما:

• انعقاد داخل عروقی منتشر (DIC)
• حالت هایپرانعقاد (به عنوان مثال، ترومبوز ورید عمقی)
• اختلالات کبدی (به ویژه سیروز)
• سندرم نفروتیک
• بیماری های هدر دهنده پروتئین (بدخیم)
• نقص ارثی خانوادگی AT-III: این بیماری ها با کمبود پروتئین/آنتی ژن اختصاصی یا عمومی همراه است که باعث کاهش سطح آنتی ژن/فعالیت AT-III می شود.

ملاحظات بالینی آزمایش آنتی ترومبین:

در بزرگسالان، سطوح AT-III بین 50 تا 75 درصد نشان دهنده خطر متوسط ترومبوز است. سطوح 50% خطر قابل توجهی برای ترومبوز را نشان می دهد.

محدوده مرجع آزمایش آنتی ترومبین:

Antithrombin Activity

• Newborn: 35%–40%
• >6 months to adult: 80%–130%

Antithrombin Antigen Assay

• Plasma: >50% of control value
• Immunologic: 17–30 mg/dL
• Functional: 80%–120%

توجه: محدوده مرجع و واحد آزمایش وابسته به روش انجام و کیت می باشد و ممکن است در آزمایشگاه های مختلف متفاوت باشد. بنابراین توصیه می گردد که آزمایش ها ترجیحا در یک آزمایشگاه مورد بررسی قرار گیرد.

سوالات متداول

چگونه از نتایج آزمایش آنتی ترومبین استفاده می شود؟

آزمایش آنتی ترومبین در درجه اول، همراه با سایر آزمایش ها برای اختلالات انعقادی بیش از حد، برای بررسی علت تشکیل مکرر لخته خون (ترومبوز) درخواست می شود، آزمایش فعالیت (عملکرد) و مقدار (اندازه) آنتی ترومبین را ارزیابی می کند و به شناسایی کمبود آنتی ترومبین کمک می کند.

آزمایش فعالیت ابتدا انجام می شود تا ارزیابی شود که آیا مقدار کل آنتی ترومبین عملکردی نرمال است یا خیر. اگر فعالیت آنتی ترومبین کم باشد، آنتی ژن آنتی ترومبین برای تعیین مقدار آنتی ترومبین موجود انجام می شود. از این دو آزمایش می توان برای افتراق بین کمبودهای آنتی ترومبین نوع 1 و نوع 2 استفاده کرد. در صورت تشخیص کمبود، هر دو آزمایش آنتی ترومبین معمولاً بعداً برای تأیید یافته های آزمایش تکرار می شوند.

آزمایش آنتی ترومبین گاهی ممکن است برای ارزیابی افرادی که به هپارین پاسخ نمی دهند مورد استفاده قرار گیرد. هپارین یک داروی ضد انعقاد خون است که به افرادی که دارای لخته خون هستند یا در معرض خطر افزایش لخته شدن خون نامناسب هستند، تجویز می شود. اثرات هپارین توسط آنتی ترومبین واسطه می شود. هپارین می تواند فعالیت آنتی ترومبین را تا حد زیادی افزایش دهد، بنابراین مانع تشکیل لخته خون می شود، اما کسانی که کمبود آنتی ترومبین دارند در برابر درمان هپارین مقاوم هستند.

چه زمانی آزمایش آنتی ترومبین درخواست می شود؟

هنگامی که فردی دچار لخته شدن خون مکرر شده است، آزمایش فعالی ت آنتی ترومبین همراه با سایر آزمایش ها برای اختلالات انعقادی بیش از حد (مانند پروتئین C و پروتئین S و ضد انعقاد لوپوس) درخواست می شود. آزمایش آنتی ترومبین باید برای ارزیابی فرد برای یک اختلال لخته شدن بیش از حد تنها پس از درمان و رفع لخته خون انجام شود، زیرا وجود لخته و درمان مورد استفاده در آن، بر نتایج آنتی ترومبین تأثیر می گذارد.

آزمایش آنتی ترومبین نیز ممکن است زمانی درخواست شود که فرد آنطور که انتظار می رود به ضد انعقاد هپارین پاسخ نمی دهد، هنگامی که دوزهای غیر معمول زیاد هپارین برای دستیابی به سطح مطلوب ضد انعقاد ضروری است.

نتیجه آزمایش آنتی ترومبین چه چیزی را نشان می دهد؟

کاهش فعالیت آنتی ترومبین و کاهش مقادیر آنتی ژن آنتی ترومبین نشان دهنده کمبود آنتی ترومبین نوع 1 است. در این مورد، فعالیت کاهش می یابد زیرا آنتی ترومبین کمتری برای شرکت در تنظیم لخته شدن وجود دارد.

کاهش فعالیت آنتی ترومبین و سطوح طبیعی آنتی ژن آنتی ترومبین نشان دهنده کمبود آنتی ترومبین نوع 2 است. این بدان معنی است که پروتئین آنتی ترومبین کافی وجود دارد، اما آنطور که باید عمل نمی کند. در هر صورت، کمبود خطر ابتلا به لخته خون نامناسب را در فرد مبتلا افزایش می دهد.

اگر فعالیت آنتی ترومبین طبیعی باشد، آزمایش آنتی ژن آنتی ترومبین معمولاً انجام نمی شود. در این مورد، آنتی ترومبین به اندازه کافی عمل می کند و قسمت های مکرر ترومبوتیک مورد بررسی به احتمال زیاد به علت دیگری غیر از کمبود آنتی ترومبین است.

کاهش سطح موقت یا مزمن آنتی ترومبین ممکن است با شرایطی که بر مصرف یا تولید آن تأثیر می گذارد مشاهده شود، مانند:

• DIC (انعقاد داخل عروقی منتشر)، یک بیماری حاد یا مزمن است که با مصرف عوامل انعقادی مشخص می شود. فرد مبتلا ممکن است خونریزی کرده و یا لخته شود.
• DVT (ترومبوز ورید عمقی – لخته خون معمولاً در ورید عمقی ساق پا)
• بیماری کبد
• سندرم نفروتیک
• وضعیت از دست دادن پروتئین
• آمبولی ریه
• درمان با هپارین (کاهش سطح موقت آنتی ترومبین)
• نوزادان در چند روز اول زندگی (حدود 50 of از سطح بزرگسالان سالم)
• استروژن درمانی

افزایش سطح آنتی ترومبین معمولاً مشکلی محسوب نمی شود.

آیا چیز دیگری هست که باید بدانم؟

• اگر فردی با کمبود آنتی ترومبین خطرات انعقادی دیگری نیز دارد، مانند کمبود پروتئین C یا S، جهش فاکتور V leiden یا استفاده از داروهای ضد بارداری خوراکی، در این صورت ممکن است فرد در معرض خطر لخته شدن خون قرار گیرد.
• کمبود آنتی ترومبین می تواند خطر سقط مکرر را افزایش دهد.
• افراد مبتلا به کمبود آنتی ترومبین ممکن است قبل از اقدامات پزشکی یا جراحی به درمان ضد انعقادی پیشگیرانه نیاز داشته باشند.
• کنسانتره های آنتی ترومبین و آنتی ترومبین نوترکیب در حال حاضر به عنوان دارویی برای رفع موقت کمبودهای آنتی ترومبین حاد یا مزمن در دسترس هستند.

چگونه می توان خطر ابتلا به لخته شدن خون را تعیین کرد؟

اگر سابقه شخصی یا خانوادگی قوی از لخته شدن خون مکرر دارید، پزشک ممکن است معاینه ای را برای تعیین وضعیت کلی سلامت شما انجام دهد و مجموعه ای از آزمایش ها را تعیین کند تا خطر ابتلا به اختلال لخته شدن بیش از حد مشخص شود. هرچه عوامل خطر ارثی یا اکتسابی بیشتری داشته باشید (مانند فاکتور V leiden یا جهش PT 20210 یا کمبود پروتئین C یا S)، خطر نسبی لخته شدن شما بیشتر است.

اگر اضافه وزن دارید، کم تحرک هستید، فشار خون بالا دارید، سیگار می کشید و/یا از داروهای ضد بارداری خوراکی استفاده می کنید، این خطر بیشتر می شود. با این حال، مهم است که به خاطر بسپاریم که هر ریسک نسبی کلی که تعیین می شود، هنوز یک خطر آماری است. هیچ کس نمی تواند پیش بینی کند که آیا شخص خاصی در واقع لخته شدن مکرر را تجربه خواهد کرد یا خیر.

آیا باید به دندانپزشک یا سایر ارائه دهندگان خدمات درمانی در مورد کمبود آنتی ترومبین خود اطلاع دهیم؟

بله. این اطلاعات مهمی است که ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی باید از آنها مطلع باشند زیرا بر توانایی لخته شدن مناسب بدن شما در طول و بعد از یک عمل پزشکی تأثیر می گذارد.

آیا می توان کاری برای تغییر فعالیت یا مقدار آنتی ترومبین انجام داد؟

به طور کلی، خیر. اگر کمبود اکتسابی دارید که مربوط به یک بیماری زمینه ای مانند بیماری کبد است، درمان این بیماری ممکن است کمبود را کاهش داده یا برطرف کند. در صورت نیاز، ممکن است پزشک شما را با آنتی ترومبین (به عنوان دارو) برای رفع موقت کمبود درمان کند.

در سایت Cleveland Clinic در مورد آنتی ترومبین بیشتر بخوانید:

کمبود آنتی ترومبین (آنتی ترومبین III) یک مشکل لخته شدن خون است که می تواند شما را در معرض خطر لخته خون خطرناک قرار دهد. هنگامی که شما این کمبود را دارید، لخته شدن می تواند بدون آنتی ترومبین کافی برای متوقف کردن آن ادامه یابد. به همین دلیل است که می توانید ترومبوز ورید عمقی (DVT) در پای خود یا آمبولی ریه در ریه خود داشته باشید.

مطالب مرتبط در متااورگانون:

• آزمایش زمان پروترومبین (PT) و نسبت نرمال شده بین المللی (INR)
• آزمایش زمان ترومبوپلاستین نسبی(PTT)
• آزمایش فیبرینوژن
• آزمایش دی دایمر (D-dimer)
• آزمایش لوپوس آنتی کواگولانت (LAC) 
• آزمایش جهش فاکتور 5 لیدن و جهش پروترومبین 20210
• آزمایش هموسیستئین
• آزمایش پروتئین C یا S
• آزمایش جهش فاکتور 5 لیدن و جهش پروترومبین 20210
• آزمایش فعالیت هپارین ضد فاکتور Xa

در جای دیگر وب:

• American Society of Hematology: Patient Information, Blood Clots
• National Heart, Lung and Blood Institute: Venous Thromboembolism
• National Organization for Rare Disorders: Antithrombin Deficiency