دکتر علیرضا لطفی کیان
آخرین بروزرسانی
28 آذر 1402
آخرین بروزرسانی
28 آذر 1402
چرا قند دو ساعته (2hpp) از قند خون ناشتا (FBS) کمتر می شود؟

قند خون ناشتا (FBS) و قند دو ساعته (2hpp) آزمایش های رایجی هستند که برای ارزیابی سطح گلوکز خون و تشخیص یا نظارت بر دیابت استفاده می شوند. در اینجا یک بررسی اجمالی است:

قند خون ناشتا (FBS):

– هدف: سطح گلوکز خون را بعد از یک شب ناشتا (معمولاً 8 ساعت) اندازه گیری می کند.
– محدوده نرمال: به طور معمول، سطح قند خون ناشتا زیر 100 میلی گرم در دسی لیتر طبیعی در نظر گرفته می شود.
– اهمیت: سطوح بالا ممکن است نشان دهنده اختلال در گلوکز ناشتا (پیش دیابت) یا دیابت باشد.

قند دو ساعته بعد از غذا (2hPP):

– هدف: سطح گلوکز خون را دو ساعت پس از مصرف مقدار استاندارد گلوکز اندازه گیری می کند.
– محدوده نرمال: سطح زیر 140 میلی گرم در دسی لیتر به طور کلی نرمال در نظر گرفته می شود.
– اهمیت: سطوح بالا ممکن است نشان دهنده اختلال در تحمل گلوکز، پیش دیابت یا دیابت باشد.

چرا قند دو ساعته (2hpp) از قند خون ناشتا (FBS) کمتر می شود؟

گزارش نتایج نهایی آنالیت های بیوشیمی یک بیمار پس از آماده شدن و تکرار، برای تأیید در کارتابل شما به عنوان مسئول فنی آزمایشگاه قرار داده شده است که به پیوست می باشد. با توجه به اینکه نتیجه قند دو ساعته (2hpp) بیمار کمتر از قند خون ناشتا (FBS) بیمار است چه کامنت یا یادداشتی را برای تفسیر بهینه و جلوگیری از اتهام خطای آنالیتیکال آزمایشگاه توصیه می کنید؟

چرا قند دو ساعته (2hpp) از قند خون ناشتا (FBS) کمتر می شود؟

با این پیش فرض که با استقرار TQA همه خطاهای پره آنالیتیکال، پست آنالیتیکال و آنالیتیکال تست ها چک شده و کنترل کیفی صحت، دقت و خطای کل آنالیت ها را پیش از پرینت نهایی تست ها تأیید کرده باشد؛ این ریپورت چه اشکالی دارد و برای ارائه به کلینیسین یا پزشک مربوطه چه یادداشت و یا پیشنهادی را باید در ذیل ِ ریپورت اضافه کنید تا ریپورتی کامل و جامع [comprehensive] را برای بیمار آماده و ارائه کنیم؟

برای اولین بار در دهه ۱۹۳۰ دکتر سوموجی [Somogyi] تشریح کرد که هیپوگلیسمی القا شده توسط انسولین در طول شب، سبب تحریک یک پاسخ هورمونی تحریک کننده  معکوس [Counter release hormone] می گردد که این فرایند می تواند باعث هیپرگلیسمی در اوایل صبح شود. این اثر تحت عنوان c یا اثر واکنشی [Rebound effect] نامیده می شود که نوعی پاسخ دفاعی بدن در برابر دوره های طولانی هیپوگلیسمی می باشد که با واسطه هورمون های استرس (هورمون رشد (GH),کاتکولامین ها،کورتیزول) و گلوکاگون اعمال می شود.

اثر سوموجی معمولا با هیپوگلیسمی در نیمه های شب حدود ۲ تا ۳ بامداد آغاز شده و سپس با افزایش تدریجی گلوکز تا اوایل صبح همراه می شود. در واقع اثر سوموجی برای جبران هیپوگلیسمی و پیشگیری از عوارض وخیم آن است. این اثر در افراد دیابتی مکرراً گزارش شده است. بویژه در دیابتی های تیپ یک به نسبت تیپ دو بیشتر مشاهده می شود. به طور کلی اثر سوموجی زمانی رخ می دهد که بیمار علی رغم تزریق انسولین NPH شامگاهی، دارای گلوکز صبحگاهی بالایی می باشد.

Somogyi effectبه عبارت دیگر زمانی اثر سوموجی یا پدیده دان مشاهده می شود که بدن با انسولین اضافی روبه رو شود و در بیماران IDDM، انسولین تزریقی این نقش را بازی می کند. پس از وقوع اثر سوموجی بدن تا چند ساعت با مقاومت به انسولین مواجه می شود و معمولاً بیمار آسمپتوماتیک بوده ولی گاهاً با تعریق شبانه ممکنست همراه باشد. در هرحال برخی ابهامات ‌و پرسش ها درباره اثر سوموجی همچنان وجود دارد و به پژوهش های بیشتر نیازمندست.

پدیده دان [Dawn phenomenon] یک افزایش فیزیولوژیک گلوکز خون قبل از بیدارشدن از خواب است. این پدیده علاوه بر دیابتی ها در افراد غیر دیابتی با قند کاملاً طبیعی هم دیده می شود.

در ساعات اولین صبح [early morning] بین ساعات ۴ تا ۶/۳۰، بدن به واسطه ی هورمون های تنظیم کننده ی معکوس (مانند GH, کورتیزول و کاتکولامین ها) باعث آزادسازی مقادیر زیادی گلوکز ازکبد به جریان خون و افزایش نیاز بدن به انسولین می گردد و بدین ترتیب بدن خود را برای آغازفعالیت های روز آماده می کند.

این پدیده با کاهش انسولین NPH شامگاهی در دیابتی ها همراه است. پس ازترشح این هورمون ها حدود ساعت ۶ صبح قندخون افزایش می یابد. با وجود این، پاسخ افراد سالم و غیر دیابتی با افراد دیابتی در این شرایط متفاوت است. در افراد غیر دیابتی همزمان با افزایش گلوکز خون، ترشح انسولین افزایش می یابد ولی در افراد دیابتی به علت اختلال در ترشح انسولین با هیپرگلیسمی صبحگاهی روبه رو هستند. لذا بهتر است انسولین NPH شامگاهی به جای قبل از شام، پیش ازخواب تزریق گردد.

The-Somogyi-Effect-&-Dawn

اثر سوموجی و پدیده دان

برای افتراق بین اثر سوموجی و پدیده دان از مونیتورینگ گلوکز در حدود ساعات ۲ تا ۳ نیمه شب استفاده می شود که در این صورت دو حالت ممکنست به وجود آید:

1️⃣ چنانچه گلوکز در ساعات ۲ تا ۳ نیمه شب پایین یا خیلی پایین باشد اثر سوموجی مطرح می باشد.

2️⃣ چنانچه گلوکز در ساعات ۲ تا ۳ نیمه شب بالا باشد احتمال وجود پدیده دان مطرح است.

بمانند گزارش بیمار فوق در آزمایشگاه کلینیکال ممکن است با کیس های دیابتیک و کمتر غیر دیابتیک برخورد کنیم که دارای گلوکز قند دو ساعته (2hpp) به مراتب پایین تری از گلوکز ناشتای پلاسما [FPG] باشند. با عنایت به پدیده ی داون و اثر سوموجی که شرح آنها داده شد؛ یکی از علل پری آنالیتیکال ِ این نتایج نامعمول می تواند پدیده های مذکور باشند.

از علل دیگر مصرف داروی کاهنده گلوکز خون یا تزریق انسولین هنگام خوردن صبحانه در طی  تست قند دو ساعته (2hpp) است. به همین دلیل برای اینکه  توجه ِهمکاران کلینیسین را به پدیده های فیزیولوژیک ذکر شده معطوف کنیم و به تبع آن رفع اتهام احتمالیِ خطای آنالیتیکال از آزمایشگاه را نیز محقق کنیم، لذا پیشنهاد می شود یادداشت [notification] زیر را در ذیل ِ ریپورت بیوشیمی بیمار بگذاریم:

Note :

  • The Somogyi Effect & Dawn
  • Phenomenon  should be considered for discordance of FPG & 2 hpp Glucose results.

در آخر گزارش نهایی، کامل و جامع بیمار به صورت ریپورت ِ پیوست آماده و به بیمار ارائه می گردد.

در سایت Cleveland Clinic در مورد اثر سووموجی بیشتر بخوانید:

اثر سووموجی (Somogyi) یکی از دلایل احتمالی افزایش قند خون (هیپرگلیسمی) در صبح در افراد مبتلا به دیابت است. ممکن است به دلیل یک دوره افت قند خون در طول شب اتفاق بیفتد.

Reference: www.webmd.com

هیپرگلیسمی بدون گلوکزوری + گلوکزوری بدون هیپرگلیسمی

هیپرگلیسمی بدون گلوکزوری + گلوکزوری بدون هیپرگلیسمی

اثر هیپرگلیسمی شدید بر MCV

اثر هیپرگلیسمی شدید بر MCV

اندکس HOMA | ارزیابی مدل هومئوستاتیک | HOMA-IR

اندکس HOMA | ارزیابی مدل هومئوستاتیک | HOMA-IR

دوره ماه عسل [Honeymoon Period] در دیابت نوع 1

دوره ماه عسل [Honeymoon Period] در دیابت نوع 1

آزمایش HbA1c | هموگلوبین A1C | هموگلوبین گلیکوزیله | Glycated Hemoglobin

آزمایش HbA1c | هموگلوبین A1C | هموگلوبین گلیکوزیله | Glycated Hemoglobin

ترجمه و نگارش:

  • دکترعلیرضا لطفی کیان
  • دکترای علوم آزمایشگاهی بالینی
  • از دانشگاه علوم پزشکی ایران

 

مورد تایید و بازبینی شده توسط:

دکتر فرزاد باباخانی

این مقاله را به دوستان خود معرفی کنید

منابع مقاله

این مقاله تالیف شده است و یا منابع مربوطه ثبت نشده است.

این مقاله برای شما مفید بود؟

6 دیدگاه

  1. Avatar
    فرزانه 30 بهمن 1401 در 8:08 ق.ظ - پاسخ دادن

    من آزمایش قندد دوساعته انجام دادم کمتر از خون ناشتاییم شد. پزشکم می گفت که احتمالا آزمایشگاه اشتباه کرده. میتونه به خاطر این پدیده باشه که شما توضیح دادین؟

    • Avatar
      دکتر فرزاد باباخانی 30 بهمن 1401 در 6:11 ب.ظ - پاسخ دادن

      سلام و درود
      یکی از دلایل فیزیولوژیک و مهم در این اتفاق همان پدیده توضیح داده شده در متن فوق می باشد، هرچند احتمال خطای آزمایشگاه یا رعایت نکردن درست ناشتایی نیز وجود دارد.
      توصیه می گردد یک بار دیگر با رعایت اصول ناشتایی تست را تکرار فرمایید.
      آرزوی سلامتی

    • Avatar
      احمد 10 اردیبهشت 1402 در 9:47 ق.ظ - پاسخ دادن

      سلام منم شرایطو شما را دارم لطفاً جواب بدین دکتر مراجعه کردین؟علت چی بوده؟

      • دکتر فرزاد باباخانی
        دکتر فرزاد باباخانی 10 اردیبهشت 1402 در 7:30 ب.ظ - پاسخ دادن

        سلام و درود
        این اتفاق مشکلی ایجاد نمی کند
        در بعضی افراد حساسیت به انسولین بسیار بیشتر از سایرین است و یعد از میل غذا بدنشون حجم بالایی از انسولین ترشح می کند و همین موضوع موجب افت قند می شود.

  2. Avatar
    Zahra 17 تیر 1402 در 7:39 ق.ظ - پاسخ دادن

    سلام، وقت بخیر
    در آزمایش من، قند خون ناشتا ۱۳۱ و قند خون دوساعته ۱۳۳ بود میشه بفرمایید تفسیرش چی هست؟

    • دکتر فرزاد باباخانی

      سلام و درود
      بر اساس مقادیری که ارائه کردید، به نظر می رسد که سطح قند خون ناشتا و سطح قند خون 2 ساعته شما هر دو کمی افزایش یافته است.
      1. قند خون ناشتا (131 میلی گرم در دسی لیتر): سطح قند خون ناشتا بین 100 تا 125 میلی گرم در دسی لیتر به طور معمول پیش دیابت در نظر گرفته می شود، در حالی که سطح 126 میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر نشان دهنده دیابت است. در مورد شما با توجه به نتایج قند دوساعته، قند خون ناشتا در محدوده پیش دیابت قرار دارد.
      2. قند خون 2 ساعته (133 میلی گرم در دسی لیتر): این اندازه گیری اغلب در طول آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (OGTT) انجام می شود تا ارزیابی شود که بدن شما چگونه گلوکز را در طول زمان پردازش می کند. سطح قند خون 2 ساعته بالای 140 میلی گرم در دسی لیتر اما کمتر از 200 میلی گرم در دسی لیتر معمولاً نشان دهنده اختلال در تحمل گلوکز یا پیش دیابت است. از آنجایی که قند خون 2 ساعته شما 133 میلی گرم در دسی لیتر است، مقدار کمی افزایش یافته است اما همچنان در محدوده پیش دیابتی قرار دارد.

      مهم است که توجه داشته باشید که تفسیر ممکن است بسته به معیارهای تشخیصی مختلف، متفاوت باشد. علاوه بر این، یک نتیجه آزمایش ممکن است تصویر کاملی از کنترل کلی قند خون شما ارائه نکند. من توصیه می کنم در مورد این نتایج با یک متخصص داخلی یا غدد صحبت کنید که می توانند سابقه پزشکی شما را ارزیابی کند، و در صورت لزوم آزمایش های اضافی ب رای تشخیص بهتر درخواست کنند
      با آرزوی سلامتی

ثبت دیدگاه

Go to Top