یک گزارش آزمایشگاهی،یک یادداشت،یک کامنت شماره 1(گلوکز)
گزارش نتایج نهایی آنالیت های بیوشیمی یک بیمار پس از آماده شدن و تکرار، برای تأیید در کارتابل شما به عنوان مسئول فنی آزمایشگاه قرار داده شده است که به پیوست می باشد. با توجه به اینکه نتیجه 2hpp BG(Blood Glucose) بیمار کمتر از FBG بیمار است چه کامنت یا یادداشتی را برای تفسیر بهینه و جلوگیری از اتهام خطای آنالیتیکال آزمایشگاه توصیه می کنید؟
📩 با این پیش فرض که با استقرار TQA همه خطاهای پره آنالیتیکال، پست آنالیتیکال و آنالیتیکال تست ها چک شده و کنترل کیفی صحت، دقت و خطای کل آنالیت ها را پیش از پرینت نهایی تست ها تأیید کرده باشد؛ این ریپورت چه اشکالی دارد و برای ارائه به کلینیسین یا پزشک مربوطه چه یادداشت و یا پیشنهادی را باید در ذیل ِ ریپورت اضافه کنید تا ریپورتی کامل و جامع [comprehensive] را برای بیمار آماده و ارائه کنیم؟
📩برای اولین بار در دهه ۱۹۳۰ دکتر سوموجی[Somogyi] تشریح کرد که هیپوگلیسمی القا شده توسط انسولین در طول شب، سبب تحریک یک پاسخ هورمونی تحریک کننده معکوس [Counter release hormone] می گردد که این فرایندمی تواند باعث هیپرگلیسمی در اوایل صبح شود. این اثرتحت عنوان اثر سوموجی [Somogyi effect] یا اثر واکنشی [Rebound effect] نامیده می شود که نوعی پاسخ دفاعی بدن در برابر دوره های طولانی هیپوگلیسمی می باشدکه با واسطه هورمونهای استرس (GH,کاتکولامین ها،کورتیزول) و گلوکاگون اعمال می شود.
اثرسوموجی معمولا با هیپوگلیسمی در نیمه های شب حدود ۲ تا ۳ بامداد آغاز شده و سپس با افزایش تدریجی گلوکز تا اوایل صبح همراه می شود. درواقع اثرسوموجی برای جبران هیپوگلیسمی و پیشگیری از عوارض وخیم آن است. این اثر در افراد دیابتی مکرراً گزارش شده است. بویژه در دیابتی های تیپ یک به نسبت تیپ دو بیشتر مشاهده می شود. به طورکلی اثرسوموجی زمانی رخ می دهد که بیمار علی رغم تزریق انسولین NPH شامگاهی، دارای گلوکز صبحگاهی بالایی می باشد.
به عبارت دیگر زمانی اثر سوموجی یا پدیده دان مشاهده می شود که بدن با انسولین اضافی روبه رو شود و در بیماران IDDM، انسولین تزریقی این نقش را بازی می کند. پس از وقوع اثر سوموجی بدن تا چندساعت با مقاومت به انسولین مواجه می شود و معمولاً بیمار آسمپتوماتیک بوده ولی گاهاً با تعریق شبانه ممکنست همراه باشد. در هرحال برخی ابهامات و پرسش ها درباره اثر سوموجی همچنان وجود دارد و به پژوهش های بیشتر نیازمندست.
📩پدیده دان [Dawn phenomenon] یک افزایش فیزیولوژیک گلوکز خون قبل از بیدارشدن از خواب است. این پدیده علاوه بر دیابتی ها درافراد غیر دیابتی باقند کاملاً طبیعی هم دیده می شود. درساعات اولین صبح [early morning] بین ساعات ۴ تا ۶/۳۰، بدن به واسطه ی هورمون های تنظیم کننده ی معکوس ( مانند GH,کورتیزول, و کاتکولامین ها) باعث آزادسازی مقادیر زیادی گلوکز ازکبد به جریان خون و افزایش نیاز بدن به انسولین می گردد و بدین ترتیب بدن خود را برای آغازفعالیت های روز آماده می کند.
این پدیده با کاهش انسولین NPH شامگاهی در دیابتی ها همراه است. پس ازترشح این هورمون ها حدود ساعت ۶ صبح قندخون افزایش می یابد. باوجوداین، پاسخ افرادسالم و غیردیابتی با افراد دیابتی دراین شرایط متفاوت است. درافرادغیردیابتی همزمان با افزایش گلوکز خون، ترشح انسولین افزایش می یابد ولی در افراد دیابتی به علت اختلال در ترشح انسولین با هیپرگلیسمی صبحگاهی روبه رو هستند. لذا بهتر است انسولین NPH شامگاهی به جای قبل از شام، پیش ازخواب تزریق گردد.
📩برای افتراق بین اثر سوموجی و پدیده دان از مونیتورینگ گلوکز در حدود ساعات ۲ تا ۳ نیمه شب استفاده می شود که در این صورت دو حالت ممکنست به وجود آید:
1️⃣ چنانچه گلوکز در ساعات ۲ تا ۳ نیمه شب پایین یا خیلی پایین باشد اثر سوموجی مطر ح می باشد.
2️⃣ چنانچه گلوکز در ساعات ۲ تا ۳ نیمه شب بالا باشد احتمال وجود پدیده دان مطرح است.
📩بمانند گزارش بیمارفوق درآزمایشگاه کلینیکال ممکن است باکیس های دیابتیک وکمتر غیردیابتیک برخوردکنیم که دارای گلوکز دوساعت بعد از صبحانه ی[2hpp Glucose] به مراتب پایین تری از گلوکز ناشتای پلاسما[FPG] باشند. باعنایت به پدیده ی داون واثر سوموجی که شرح آنها داده شد؛ یکی ازعلل پری آنالیتیکال ِ این نتایج نامعمول می تواند پدیده های مذکور باشند.
ازعلل دیگر مصرف داروی کاهنده گلوکز خون یا تزریق انسولین هنگام خوردن صبحانه در طی تست 2hpp Glucose است. به همین دلیل برای اینکه توجه ِهمکاران کلینیسین رابه پدیده های فیزیولوژیک ذکرشده معطوف کنیم و به تبع آن رفع اتهام احتمالیِ خطای آنالیتیکال از آزمایشگاه را نیز محقق کنیم، لذا پیشنهادمی شود یادداشت [notification] زیر را در ذیل ِ ریپورت بیوشیمی بیمار بگذاریم:
✅ Note :
- The Somogyi Effect & Dawn
- Phenomenon should be considered for discordance of FPG & 2 hpp Glucose results.
📩در آخر گزارش نهایی، کامل و جامع بیمار به صورت ریپورت ِ پیوست آماده و به بیمار ارائه می گردد.
🔰Reference: www.webmd.com
📚ترجمه و نگارش:
🖌 دکترعلیرضا لطفی کیان 🖌
دکترای علوم آزمایشگاهی بالینی
از دانشگاه علوم پزشکی ایران
من آزمایش قندد دوساعته انجام دادم کمتر از خون ناشتاییم شد. پزشکم می گفت که احتمالا آزمایشگاه اشتباه کرده. میتونه به خاطر این پدیده باشه که شما توضیح دادین؟
سلام و درود
یکی از دلایل فیزیولوژیک و مهم در این اتفاق همان پدیده توضیح داده شده در متن فوق می باشد، هرچند احتمال خطای آزمایشگاه یا رعایت نکردن درست ناشتایی نیز وجود دارد.
توصیه می گردد یک بار دیگر با رعایت اصول ناشتایی تست را تکرار فرمایید.
آرزوی سلامتی
سلام منم شرایطو شما را دارم لطفاً جواب بدین دکتر مراجعه کردین؟علت چی بوده؟
سلام و درود
این اتفاق مشکلی ایجاد نمی کند
در بعضی افراد حساسیت به انسولین بسیار بیشتر از سایرین است و یعد از میل غذا بدنشون حجم بالایی از انسولین ترشح می کند و همین موضوع موجب افت قند می شود.