آزمایش پروتوپورفیرین روی (ZPP) | Zinc Protoporphyrin | FEP

دکتر فرزاد باباخانی
آخرین بروزرسانی
17 آبان 1402
آخرین بروزرسانی
17 آبان 1402
آزمایش پروتوپورفیرین روی (ZPP) | Zinc Protoporphyrin | FEP

پروتوپورفیرین روی(ZPP) به تجمع های روی و پروتوپورفیرین IX اشاره دارد. این ماده جامد، قرمز مایل به بنفش است که در آب محلول است. گونه های پیچیده و مرتبط با آن در گلبول های قرمز خون یافت می شوند، زمانی که تولید هم توسط سرب (Pb) مهار می‌شود یا کمبود عنصر آهن در بدن وجود داشته باشد.

اسامی دیگر:

  • ZPP
  • ZP
  • Free Erythrocyte Protoporphyrin
  • FEP
  • ZPP/Heme Ratio
  • Zinc Protoporphyrin test

چرا آزمایش پروتوپورفیرین روی(ZPP) درخواست می شود؟

  • برای غربالگری و مانیتورینگ  مواجهه مزمن با سرب در بزرگسالان
  • برای تشخیص کمبود آهن در کودکان

چه زمانی آزمایش پروتوپورفیرین روی(ZPP) درخواست می شود؟

  • هنگامی که شما به طور مزمن در معرض سرب قرار گرفته اید، به عنوان بخشی از برنامه مانیتورینگ قرار گرفتن در معرض سرب صنعتی، و/یا زمانی که پزشک شما به مسمومیت با سرب مشکوک است.
  • به عنوان بخشی از غربالگری و تشخیص کمبود آهن در کودکان و نوجوانان

نمونه مورد نیاز برای آزمایش پروتوپورفیرین روی(ZPP):

  • ظرف/لوله: لوله با درب بنفش(حاوی ضد انعقاد EDTA)
  • نوع نمونه: خون کامل
  • حجم نمونه: 7 میلی لیتر
لوله EDTA

لوله مخصوص نمونه آزمایش پروتوپورفیرین روی(ZPP)

شرایط-نگهداری-دمایی-نمونه-آزمایش-پروتوپورفیرین-روی(ZPP)شرایط-قبول-یا-رد-نمونه-آزمایش-پروتوپورفیرین-روی(ZPP)

روش های مختلف جمع آوری نمونه های آزمایشگاه

روش های مختلف جمع آوری نمونه های آزمایشگاه

لوله های آزمایش و ضد انعقادها (Test tubes and Anticoagulants)

لوله های آزمایش و ضد انعقادها (Test tubes and Anticoagulants)

ذخیره سازی نمونه های آزمایشگاهی

ذخیره سازی نمونه های آزمایشگاهی

نام روش انجام آزمایش پروتوپورفیرین روی(ZPP):

فلوریمتری

اصول-روش-فلوریمتری

اصول روش فلوریمتری

آمادگی قبل از آزمایش پروتوپورفیرین روی(ZPP)

آمادگی خاصی لازم ندارد

مطلب پیشنهادی:متغیرهای وابسته به نمونه در آزمایش

چه چیزی در آزمایش پروتوپورفیرین روی(ZPP) مورد بررسی قرار می گیرد؟

پروتوپورفیرین روی(ZPP) معمولاً به مقدار کم در گلبول های قرمز وجود دارد، اما ممکن است سطح آن در افراد مبتلا به مسمومیت با سرب و کمبود آهن افزایش یابد. این آزمایش سطح ZPP را در خون اندازه گیری می کند.

برای درک اینکه چگونه مسمومیت با سرب و کمبود آهن بر سطح پروتوپورفیرین روی(ZPP) تأثیر می گذارد، لازم است در مورد هِم(Heme)بدانید. هِم(Heme)جزء ضروری هموگلوبین، پروتئین موجود در گلبول های قرمز است که اکسیژن را از ریه ها به بافت ها و سلول های بدن می رساند.

ساختار هوگلوبین

ساختار هوگلوبین

تشکیل هِم(Heme) در یک سری مراحل اتفاق می افتد که با وارد کردن یک اتم آهن در مرکز مولکولی به نام پروتوپورفیرین به پایان می رسد. هنگامی که آهن کافی در دسترس نیست، مانند کمبود آهن، یا زمانی که وارد کردن آهن متوقف می شود، مانند مسمومیت با سرب، پروتوپورفیرین به جای آهن با روی ترکیب می شود و پروتوپورفیرین روی را تشکیل می دهد. پروتوپورفیرین روی(ZPP) هیچ کارایی مفیدی در گلبول های قرمز ندارد زیرا نمی تواند به اکسیژن متصل شود.

نحوه-تولید-ZPP

نحوه تولید ZPP

پروتوپورفیرین گلبول های قرمز(EP) در گلبول های قرمز زمانی که آهن کافی برای سنتز هِم کافی وجود ندارد تجمع می یابد. درصد کمی از پروتوپورفیرین گلبول های قرمز(EP) ممکن است بدون پیوند باشد و می تواند به عنوان پروتوپورفیرین گلبول قرمز آزاد (FEP) اندازه گیری شود، و باقیمانده EP(حدود 90 درصد ) به عنوان پروتوپورفیرین روی(ZPP) اندازه گیری می شود.

رسوب-ZPP-در-گلبول-های-قرمز

رسوب ZPP در گلبول های قرمز

عوامل مداخله گر در آزمایش پروتوپورفیرین روی(ZPP)

  • مواد فلورسنت در پلاسما ممکن است با نتایج هماتوفلوئورومتر تداخل داشته باشند.
  • آلودگی پوست با سرب ممکن است منجر به افزایش کاذب شود.
  • بسته به روش مورد استفاده برای آزمایش ZPP، سطوح بالای سایر مواد در خون، مانند بیلی روبین و ریبوفلاوین، می تواند نتایج مثبت کاذب ایجاد کند.
  • اگر نمونه قبل از آزمایش از نور محافظت نشود ممکن است مقادیر کاذب پایین رخ دهد.

مطلب پیشنهادی: تداخلات دارویی در آزمایش ها

این آزمایش و سرب خون برای ارزیابی کامل مورد نیاز است

اهمیت بالینی

افزایش سطح پلاسما:

  • مسمومیت با سرب
  • قرار گرفتن در معرض وانادیوم: سرب و چند فلز سنگین دیگر از عملکرد آنزیم فروشلاتاز جلوگیری می کنند که جذب آهن به پروتوپورفیرین IX را در تولید هموگلوبین تسهیل می کند. در نتیجه، روی توسط پروتوپورفیرین جذب شده و به ZPP وارد می شود.
  • کمبود آهن
  • کم خونی بیماری مزمن
  • کم خونی داسی شکل
  • کم خونی سیدروبلاستیک: زمانی که آهن ضعیف باشد یا سنتز هموگلوبین از در دسترس بودن آهن پیشی بگیرد، روی ترجیحاً توسط پروتوپورفیرین IX در تولید هموگلوبین جذب می شود. در نتیجه، روی توسط پروتوپورفیرین جذب شده و به پروتوپورفیرین روی(ZPP) تبدیل می شود.

 

ویژگی های آزمایشگاهی در کم خونی های هیپوکرومیک میکروسیتی:

نوع کم خونیآهن سرمTIBC سرمدرصد اشباعسیدروبلاست BMذخیره آهن BMفریتینZPPHbA2HbF
کم خونی فقر آهن نرمال یا ↓نرمال
بتا تالاسمینرمال یا ↑ نرمالنرمالنرمالنرمال یا ↑نرمال یا ↑نرمالنرمال یا ↑
کم خونی بیماری های مزمن نرمال یا ↓نرمال یا ↑نرمال یا ↑نرمال نرمال
آنمی سیدروبلاستیک نرمال یا ↓نرمال یا ↑

ملاحظات بالینی

  • مسمومیت با سرب نیز با افزایش اسید δ-آمینو لوولینیک ادرار و پلاسما و افزایش کوپروپرفیرین ادرار مشخص می شود. پورفوبیلینوژن و اوروپورفیرین ادرار طبیعی تا کمی افزایش یافته است.
  • پروتوپورفیرین گلبول قرمز آزاد یک آزمایش حساس برای سمیت سرب یا قرار گرفتن در معرض مزمن در بزرگسالان است. سطح پروتوپورفیرین گلبول قرمز نباید به عنوان آزمایش غربالگری برای مسمومیت با سرب در کودکان استفاده شود.

محدوده مرجع:

0–69 μmol ZPP/mol heme

مطلب پیشنهادی: مقادیر بحرانی در آزمایشگاه های تشخیص طبی

توجه: واحد تست و محدوده نرمال تست وابسته به روش و کیت انجام دهنده تست می باشد و از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر ممکن است متغیر باشد.

سوالات رایج

چگونه از آزمایش پروتوپورفیرین روی(ZPP) استفاده می شود؟

پروتوپورفیرین روی(ZPP) برای مانیتور مواجهه مزمن با سرب در بزرگسالان استفاده می شود. همچنین در کمبود آهن افزایش می یابد و شاید برای کمک به تشخیص این کمبود در کودکان درخواست شود. سطح پروتوپورفیرین روی(ZPP) را می توان با سطح هموگلوبین مقایسه کرد تا نسبت ZPP/heme را تشکیل دهد که برای تشخیص کمبود آهن حساسیت دارد.

قرار گرفتن در معرض سرب در بزرگسالان

آزمایش پروتوپورفیرین روی(ZPP) ممکن است به همراه سطح سرب برای آزمایش قرار گرفتن در معرض مزمن با سرب درخواست شود. افرادی که با محصولات حاوی سرب کار می‌کنند، به‌ویژه کودکانی که در خانه‌های قدیمی‌تر زندگی می‌کنند، ممکن است در معرض محصولات رنگ مبتنی بر سرب قرار داشته باشند و ممکن است در معرض خطر مسمومیت با سرب باشند.

استنشاق یا بلعیدن ذرات گرد و غبار سرب از باتری های سربی، آب آلوده به لوله های سرب، برخی از سوخت های سرب دار و غذاهایی که در ظروف لحیم کاری سرب حمل شده اند نیز ممکن است باعث افزایش سطح سرب شود.

در یک محیط صنعتی، اداره ایمنی و بهداشت شغلی استفاده از تست پروتوپورفیرین روی(ZPP)  را اجباری می‌کند و قویاً توصیه می‌کند که هر بار که سطح سرب درخواست می‌شود، تست ZPP برای مانیتور قرار گرفتن در معرض کارکنان درخواست شود. هر دوی اینها ضروری هستند زیرا ZPP قرار گرفتن در معرض اخیر یا حاد سرب را منعکس نمی کند زیرا با حذف منبع قرار گرفتن در معرض سرب به سرعت تغییر نمی کند. ZPP در تشخیص میانگین مواجهه افراد با سرب در 3 تا 4 ماه گذشته بهترین است.

ZPP برای استفاده به عنوان آزمایش غربالگری سرب در کودکان به اندازه کافی حساس نیست، زیرا تا زمانی که غلظت سرب از محدوده قابل قبول فراتر رود، مقادیر آن افزایش نمی یابد. حداکثر غلظت سرب که در کودکان بی خطر در نظر گرفته می شود توسط مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) در سطح بسیار پایینی تعیین شده است. در این گروه سنی، آزمایش هایی که مستقیماً غلظت سرب خون را اندازه گیری می کنند، برای تشخیص قرار گرفتن در معرض سرب انجام می شود.

کم خونی فقر آهن در کودکان

در کودکان، گاهی اوقات نسبت ZPP/heme به عنوان شاخص اولیه کمبود آهن درخواست می شود. افزایش نسبت ZPP/heme یکی از اولین نشانه های ذخایر آهن ناکافی است و در اکثر افراد جوان قبل از بروز علائم یا نشانه های کم خونی افزایش می یابد. برای تأیید کمبود آهن، آزمایش های اختصاصی تری از وضعیت آهن مورد نیاز است.

چه زمانی آزمایش پروتوپورفیرین روی(ZPP) درخواست می شود؟

علائم و نشانه های مسمومیت با سرب عبارتند از:

  • فشار خون بالا
  • بی حسی و/یا سوزن سوزن شدن در دست ها و پاها
  • از دست دادن حافظه، اختلالات خلقی
  • ضعف
  • درد شکم
  • سردرد

نسبت ZPP/heme ممکن است به عنوان یک آزمایش غربالگری برای کمبود آهن در کودکان و نوجوانان یا زمانی که به کمبود آهن مشکوک است، درخواست شود. برخی از علائم کمبود آهن عبارتند از:

  • خستگی مزمن، خستگی
  • سرگیجه
  • ضعف
  • سردرد

اگر کم خونی ناشی از فقر آهن شدید باشد، تنگی نفس، سرگیجه، درد قفسه سینه، سردرد و پا درد ممکن است رخ دهد. کودکان ممکن است دچار ناتوانی های یادگیری (شناختی) شوند. علاوه بر علائم عمومی کم خونی، علائم خاصی وجود دارد که مشخصه کمبود آهن است. اینها عبارتند از پیکا (میل به مواد خاصی مانند شیرین بیان، گچ، خاک یا خاک رس)، احساس سوزش در زبان یا زبان صاف، زخم در گوشه های دهان، و ناخن های قاشقی شکل دست و پا.

نتیجه آزمایش پروتوپورفیرین روی(ZPP) چه چیزی را نشان می دهد؟

غلظت پروتوپورفیرین روی(ZPP) در خون معمولاً بسیار پایین است. افزایش ZPP نشان دهنده اختلال در تولید همم طبیعی است اما علت آن مشخص نیست. دلایل اصلی افزایش ZPP کمبود آهن و مسمومیت با سرب است.

مهم است که سطح ZPP در زمینه تاریخچه فرد، یافته‌های بالینی و نتایج سایر آزمایش‌ها مانند فریتین، سرب و شمارش کامل خون (CBC) ارزیابی شود. ممکن است فرد هم کمبود آهن داشته باشد و هم مسمومیت با سرب.

در موارد مواجهه مزمن با سرب، پروتوپورفیرین روی(ZPP) میانگین سطح سرب را در 3 تا 4 ماه گذشته منعکس می کند. با این حال، میزان سرب موجود در خون و مقدار آن در اندام ها و استخوان ها را نمی توان با آزمایش ZPP تعیین کرد. مقادیر ZPP آهسته‌تر از آزمایش غلظت سرب خون، به دنبال قرار گرفتن در معرض سرب افزایش می‌یابد. و پس از پایان قرار گرفتن در معرض سرب کاهش می‌یابد.

افزایش نسبت ZPP/heme در کودک اغلب به دلیل کمبود آهن است. کاهش نسبت ZPP/heme در طول زمان به دنبال مصرف مکمل آهن احتمالاً نشان دهنده درمان موفقیت آمیز است.

آیا چیز دیگری هست که باید بدانم؟

پروتوپورفیرین روی(ZPP) ممکن است در شرایط التهابی، عفونت ها و در افراد مبتلا به کم خونی بیماری مزمن افزایش یابد، اما به طور کلی برای نظارت یا تشخیص این شرایط استفاده نمی شود. سطح بسیار بالای پروتوپورفیرین روی(ZPP) ممکن است در دو بیماری ارثی مشاهده شود: پروتوپورفیری و پورفیری اریتروپوئیتیک مادرزادی. هر دوی این اختلالات بسیار نادر هستند و با علائم مربوط به پوست (حساسیت شدید به نور خورشید) بروز می کنند.

علاوه بر سطح پروتوپورفیرین روی(ZPP) و سرب، پزشک چه آزمایش‌های دیگری ممکن است برای مانیتورینگ قرار گرفتن در معرض سرب درخواست کند؟

اگر در یک محیط شغلی هستید که مکرراً در معرض سرب قرار دارید، پزشک ممکن است آزمایش‌های زیر را برای ارزیابی کلیه‌ها و تولید گلبول‌های قرمز شما درخواست کند:

  • BUN
  • کراتینین
  • آزمایش ادرار
  • CBC یا هموگلوبین و هماتوکریت
  • اسمیر خون محیطی

شغل من کار با شیشه های رنگی است اما علائمی هیچ علایمی ندارم، آیا باید آزمایش پروتوپورفیرین روی(ZPP) انجام دهم؟

شما می توانید افزایش سطح ZPP را بدون علائم یا علائم کم داشته باشید، یا ممکن است علائمی داشته باشید که هنوز با قرار گرفتن در معرض سرب مرتبط نشده اند.

آیا همه باید تست پروتوپورفیرین روی(ZPP) داشته باشند؟

خیر. این آزمایش فقط برای بزرگسالانی که مشکوک به قرار گرفتن در معرض مزمن با سرب هستند، به عنوان یک آزمایش غربالگری برای تشخیص کمبود آهن در کودکان، یا گاهی اوقات برای آزمایش پورفیری که بر پوست تأثیر می گذارد، انجام می شود.

 

مطالب مرتبط در متااورگانون:

در جای دیگر وب:

مورد تایید و بازبینی شده توسط:

دکتر فرزاد باباخانی

این مقاله را به دوستان خود معرفی کنید

منابع مقاله

 

Kaneshiro, N, et. al. (2018 February 19, Reviewed). Anemia caused by low iron – infants and toddlers. MedlinePlus Medical Encyclopedia. Available online at https://medlineplus.gov/ency/article/007618.htm. Accessed on 3/16/19.

Kanuri, G. et. al. (2018 December). Optimizing diagnostic biomarkers of iron deficiency anemia in community-dwelling Indian women and preschool children. Haematologica. 2018 Dec; 103(12): 1991–1996. Available online at https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6269316/. Accessed on 3/16/19.

Teshome, E. et. al. (2017 July 27). Diagnostic utility of zinc protoporphyrin to detect iron deficiency in Kenyan preschool children: a community-based survey. BMC Hematol. 2017; 17: 11. Available online at https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5532779/. Accessed on 3/16/19.

(2015 September).Iron Deficiency Anemia in Young Children: Screening. US Preventive Services Task Force. Available online at https://www.uspreventiveservicestaskforce.org/Page/Document/UpdateSummaryFinal/iron-deficiency-anemia-in-young-children-screening#consider. Accessed on 3/16/19.

(© 1995-2019). Zinc Protoporphyrin, Blood. Mayo Clinic Laboratories. Available online at https://www.mayocliniclabs.com/test-catalog/Clinical+and+Interpretive/89375. Accessed on 3/16/19.

O’Malley, G. and O’Malley, R. (2018 January, Reviewed). Lead Poisoning. Merck Manual Professional Version. Available online at https://www.merckmanuals.com/professional/injuries-poisoning/poisoning/lead-poisoning?query=zinc%20protoporphyrin. Accessed on 3/16/19.

(2017 June 12). Lead Toxicity Clinical Assessment – Diagnostic Tests and Imaging. Agency for Toxic Substances & Disease Registry CE. Available online at https://www.atsdr.cdc.gov/csem/csem.asp?csem=34&po=13. Accessed on 3/16/19.

Mei, Z. et. al. (2017 May 31). Is Erythrocyte Protoporphyrin a Better Single Screening Test for Iron Deficiency Compared to Hemoglobin or Mean Cell Volume in Children and Women? Nutrients. 2017 May 31;9(6). Available online at https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5490536/pdf/nutrients-09-00557.pdf. Accessed on 3/16/19.

Hennig, G. et. al. (2016 February 17). Non-invasive detection of iron deficiency by fluorescence measurement of erythrocyte zinc protoporphyrin in the lip. Nature Communications volume 7, Article number: 10776 (2016). Available online at https://www.nature.com/articles/ncomms10776. Accessed on 3/16/19.

Magge H, et al., Zinc protoporphyrin and iron deficiency screening: trends and therapeutic response in an urban pediatric center. JAMA Pediatr. 2013 Apr;167(4):361-7. doi: 10.1001/jamapediatrics.2013.751 Available on line at file:///C:/Users/Tony/Downloads/poa120081_361_367%20(3).pdf. Accessed 4/14/2019.

این مقاله برای شما مفید بود؟

2 دیدگاه

  1. Avatar
    امیر 21 تیر 1401 در 10:34 ق.ظ - پاسخ دادن

    سلام،دکتر جان من تو کارخونه شیشه کار میکنم،میگن در معرض سرب قرار داریم ماها،من علائم خاصی ندارم ولی لازنه هر از گاهی آزمایش بدم ببینم سربی شدم یا نه؟

    • Avatar
      ادمین 21 تیر 1401 در 7:53 ب.ظ - پاسخ دادن

      سلام وقت بخیر
      اگر در کارخانه شیشه سازی کار می کنید حتماً حتماً به صورت دوره‌ای آزمایش سرب را انجام بدید که اگر خدای نکرده در معرض آلودگی با سرب قرار گرفته باشید و بتونید سریعتر اقدام به درمان کنید و مشکلات رو کم کنید. این که علامتی ندارید دلیل بر این نیست که با سرب مسموم نشدین یا تحت مسمومیت با سرب نیستید

ثبت دیدگاه

Go to Top